TVSH për organizatat joqeveritare?
Problemi kryesor në këtë diskutim është balancimi i objektivit të aplikimit të taksave për sektorin e organizatave joqeveritare/jofitimprurëse (OJQ/OJF) si një burim të ardhurash duke parandaluar shtrembërimet, që dalin në kuadër të përjashtimeve tatimore. Vendet që nuk kanë të ardhura të mëdha, në parim duhet të zbatojnë TVSH në sa më shumë furnizime mallrash dhe shërbimesh të jetë e mundur nga të dy sektorët, publik, privat dhe atë të organizatave jofitimprurëse.
Në këtë mënyrë, megjithatë, ato gjithashtu duhet të shmangin normat e shumta, përjashtimet jo standarde dhe normën zero për qind. Në praktikë, qasje të tilla si: përjashtimet apo norma zero për qind krijojnë kompleksitet në vend të vendosmërisë që tatimi duhet të tregojë dhe teorikisht janë pa të ardhme.
Aktualisht, në mbarë botën sektori i OJQ/OJF-ve është trajtuar nga sistemi i TVSH-së në mënyra të ndryshme. Siç është e vërtetë, për çdo sektor nën skemën e TVSH, mallrat dhe shërbimet e ofruara nga sektori jofitimprurës mund të përfshihen në një nga katër kategoritë më poshtë:
Të tatueshme
Shitësi i shërbimit apo mallit ka të drejtë për një rimbursim të TVSH-së së kryer për blerje të kryera për të bërë shitjet e tatueshme ( ‘furnizime’ në gjuhën e zakonshme të ligjit).
Të tatueshme me zero për qind
Edhe pse shitësi nuk mbledh TVSH-në për furnizimet me normën zero, ai ka të drejtë megjithatë për një kthim të TVSH-së shkaktuar në blerjet. (Eksportet zbatojnë furnizime të kësaj natyre).
Të përjashtuara
Shitësi gjithashtu nuk mbledh tatimin kur bën një furnizim të përjashtuar. NË kontrast me exportet, rasti i përjashtimit nuk jep asnjë të drejtë për rimbursim të TVSH-së së kryer për blerje pasi në këtë rast ato nuk janë aspak objekt i TVSH dhe si të tilla nuk munden të jenë pjesë e sistemit të TVSH.
Të patatueshme
Efektet ekonomike të të qënurit jashtë objektit të TVSH-së, konsiderohen se nuk janë të tatueshme dhe kështu që janë të njëjta si për furnizimet e përjashtuara.
Në të gjitha vendet aktiviteti i OJQ/OJF -ve është i përjashtuar sipas një apo tjetre kategorie.
Përveç kësaj, në disa vende skemat e veçanta për rimbursim TVSH mund të zbatohen për pjesë të caktuara të sektorit joqeveritar (rishpërndarja e të ardhurave dhe mirëqenies, sigurimi i mallrave dhe shërbimeve publike, si dhe sigurimi i mallrave dhe shërbimeve që janë të ngjashme me ato të ofruara nga sektorit privat).
Rishpërndarja është një transferim dhe nuk krijon vlerë të shtuar në vetvete edhe pse organizatat e përfshira në transferime në mënyrë të pashmangshme kryejnë furinizime blerje me TVSH. Edhe pse shpesh është e mundur për të matur konsumin dhe për të ngarkuar çmimet për shërbime të tilla si kujdesi shëndetësor dhe arsimi, pavarësisht kush e kryen këtë furnizim, kjo konsiderohet përgjithësisht shoqërisht e padëshirueshme për ta bërë, si për arsye të efekteve në treg, po ashtu edhe për arsye të shpërndarjes.
Shumë aktivitete të OJQ/OJF-ve janë në thelb të ngjashme me ato të shërbimeve në sektorin privat, si furnizimi me energji elektrike, uji, shërbimet postare, radio dhe televizioni, organizim panairesh, sigurimi i objekteve rekreative e kështu me radhë. Edhe në këto raste, megjithatë, shumë aktivitete janë të përjashtuar, ose për arsye të shpërndarjes ose ndonjëherë, sepse ato konsiderohen të vështira për tu tatuar për një shumëllojshmëri arsyesh të tipit konceptuale, pajtueshmërie dhe arsye administrative.
Në parim është e gabuar që të trajtohet sektori i OJQ/OJF-ve, si konsumatori i fundit i mallrave dhe shërbimeve që ajo ofron thjesht sepse ajo ofron shërbime falas (ose nën kosto). Ashtu si me çdo aktivitet të përjashtuar, një pjesë e të ardhurave është e gjeneruar nga mallrat e shërbimet e blera nga tregtarët e regjistruar përgjatë zinxhirit të furnizimit, por të ardhurat që do të përftohen nga shitjet te konsumatori i fundit janë të humbura sigurisht.
Megjithatë, duhet përmendur se të paktën nga zbatimi i skemës së TVSH në furnizimet e OJQ/OJF rezultojnë shtrembërime.
Së pari, për shkak se norma efektive e tatimit është më e ulët se sa në aktivitete të tjera, modelet e kërkesës janë të ndikuara nga kjo normë. Së dyti, në të njëjtën kohë ngarkesa e tatimit mund të ndodhë në qoftë se subjektet që përdorin shërbime të përjashtuara përgjatë zinxhirit të qarkullimit të tyre rritin çmimet për të mbuluar rritjen e kostos për shkak të tatimit. Zgjedhjet për blerje janë objekt i shtrembërimit për shkak se përjashtimi i komponentëve të përdorur në blerje e bën TVSH-në për disa blerje të ndërmjetme të parikuperueshme.
Prodhuesit, më tej përgjatë zinxhirit kanë një nxitje të zëvendësojnë këto blerje. Efekti neto i të ardhurat varet nga faza në të cilën ndodh përjashtimi. Një shembull veçanërisht interesant në rastin e shumë vende në zhvillim është përjashtimi nga TVSH-ja e përbashkët e mallrave të financuara nga ndihmat ndërkombëtare, të cilat i kushtojnë vendit të ardhurat si dhe shtrembërojnë modelin e aktiviteteve ekonomike.
Në qoftë se sistemi aktual i përjashtimit për sektorin e OJQ/OJF-ve është i paapelueshëm, atëherë dy alternativa mund të konsiderohen brenda këtij kuadri, (a) mundësia e modifikimit të sistemit të përjashtimit ose të zëvendësimit të tij dhe (b) modifikimi që mund të konsiderohet ajo që në vendet e tjera do të ishte konsideruar për ta përshtatur i quajtur si ‘sistemi Kanadez.’ Me këtë mënyrë, të gjitha furnizimet e bëra nga organizatat në sektorin e OJQ/OJF-ve janë brenda objektit të TVSH-së.
Megjithatë, disa shërbime janë të tatueshme, disa janë të përjashtuara dhe disa janë të tatueshme me zero për qind. TVSH e blerjeve që organizata të tilla kryejnë për të ofruar furnizime të tatueshme ose zero për qind janë plotësisht të kreditueshme. Megjithatë, në rastin e furnizimeve të përjashtuara në rastin e TVSH kanadeze ka një distancim nga modeli i pastër i përjashtimit duke i bërë zbritje në tërësi ose një pjese të tatimit të paguar në blerjet e kryera për të bërë furnizimet e përjashtuara.
Disa vende evropiane gjithashtu kanë në zbatim sisteme zbritje që të kompensojnë organet publike për TVSH e paguar për blerjet për të bërë furnizimet e përjashtuara apo të pa tatueshme. NË BE, aktivitetet e organeve të sektorit publik në arsim dhe shëndetësi janë të përjashtuara, ndërsa aktivitete të tjera të sektorit publik në rolin e tyre si autoritete publike janë praktika të pa tatueshme.
Në praktikë, regjimi i BE-së për sektorin e OJQ/OJF-ve është shumë kompleks dhe ka shkaktuar konflikte midis të drejtës komunitare dhe ligjit kombëtar, si dhe në raport me vendimet e sistemit gjyqësor.
Praktika e përditshme sigurisht nuk është fare e thjeshtë. Për shembull, në Australi zbatohen rregulla të veçanta për organizatat bamirëse, për subjektet donatore dhe shkollat publike.
Për të marrë shijen e vërtetë të jetës ku zbatohet ligji i TVSH duhet përdorur mënyra që lexojnë se cilat rregulla mund të jenë me vlerë dhe cilat duhen përshtatur për të fituar vlerë. Për shembull, shitjet e dhuruara të mallrave të dorës së dytë dhe shitjet jofitimprurëse te mallrave ose shërbimeve nga këto organizata janë me zero për qind, nëse shuma e ngarkuar për mallrat apo shërbimet është më pak se 50 % e vlerës së tregut ose më pak se 75% e shumës që ojf ka paguar për to.
Megjithatë, këto organizata mund të thjeshtojnë ndikimet e taksave në veprimtarinë e tyre duke zgjedhur për të bërë shitje p.sh. Në një aktivitet mbledhje fondesh që nuk tatohet (furnizime të përjashtuara). Në mënyrë të ngjashme, furnizimet e strehimit për kategori sociale të caktuara janë me zero për qind, nëse çmimi është më pak se 75% e vlerës së tregut ose më pak se 75% e kostos së organizimin që siguron strehim.
Në kushte të tilla, pyetja që del është nëse mund të kishte kuptim për të zgjeruar TVSH për sektorin e OJQ/OJF-ve?
Përvoja sugjeron për shumë vende në tranzicion, se çelësi që siguron qëndrueshmërinë e TVSH-së është që të bëjë veprimin e drejtë, pa hezitime dhe pritje të gjata.
Por, a do të thotë kjo se duhet filluar t’i nënshtrohen OJQ/OJF një pakete të plotë taksimi, pra të jenë objekt i çdo takse?
Ne nuk mendojmë se duhet vepruar në këtë mënyrë, të paktën për kushtet aktuale sociale dhe ato të tregut në Shqipëri.
Në lidhje me taksimin e shërbimeve financiare, për mjedise fiskale me nivele fillestare apo të papjekura praktike të TVSH, këshilla më e mirë do të ishte të tentojnë ta aplikojnë duke e zbatuar sipas praktikave testuese.
Për të zbatuar këshilla të tilla me sukses, shtetet mund të përdorin ndonjë nga metodat e përcaktuara më lart me një aplikim larg gjithpërfshirjes së gjithë shërbimeve financiare. Në praktikë, megjithatë, zbatimi i përjashtimeve, tatimit me zero për qind që krijojnë kompleksitet në treg dhe për administrimin e tatimit nuk janë këshilla më e mirë për tu ndjekur.
Ekonomitë në zhvillim ose në tranzicion, që pavarësisht gjithë këshillave dhe analizave që kanë kryer dëshirojnë për të lëvizur në një drejtim më të avancuar të zbatimit të TVSH për sektorin e OJQ/OJF do të vlente më mirë këshilla për të filluar taksimin fillimisht me tarifat e përdoruesve për shërbimet e OJQ/OJF-ve, dhe pastaj ndoshta gradualisht të lëvizin në drejtim të asaj që e quajtëm më lart si sistemi Kanadez.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.