Pesha tatimore mesatare e punës në OECD dhe Shqipëri dhe të ardhurat pas taksave, 2022-2023

Normat efektive të taksave mbi të ardhurat nga puna[1] u rritën në të gjithë OECD në vitin 2023, ndërsa inflacioni mbeti mbi nivelet historike. Me sistemet tatimore në shumë vende të OECD që nuk përshtaten plotësisht me inflacionin, pesha mesatare e taksave ((eng. Tax wedge) për të tetë llojet e familjeve të mbuluara në këtë Raport u rrit në shumicën e vendeve midis 2022 dhe 2023, e nxitur në shumicën e rasteve nga taksat më të larta mbi të ardhurat. Për të dytin vit radhazi, të ardhurat pas taksave në nivelin mesatar të pagës ranë në shumicën e vendeve të OECD.

Në vitin 2023 në OECD, për punëtorin me pagë mesatare, pesha tatimore mesatare [2] ishte 34,8%, një rritje prej 0,13 pikë përqindjeje (p.p.) në krahasim me vitin 2022. Ky ishte viti i dytë radhazi në të cilin pesha tatimore për këtë lloj familjeje u rrit, pas dy viteve rënie gjatë pandemisë COVID-19 në 2020 dhe 2021. Pesha tatimore u rrit në 23 nga 38 vendet e OECD midis 2022 dhe 2023, u ul në 13 dhe mbeti e njëjtë në dy vende. Rritja tejkaloi një pikë përqindjeje në Australi (2.14 p.p.), për shkak të rritjes së fitimeve nominale dhe eliminimit të një lehtësimi tatimor, si dhe në Luksemburg (1.39 p.p.), gjithashtu për shkak të fitimeve nominale më të larta. Uljet e pykës tatimore për punëtorin me pagë mesatare ishin të gjitha më të vogla se një pikë përqindje, duke filluar nga -0.01 p.p. në Kanada në -0,98 p.p. në Meksikë.

Pesha tatimore mesatare e OECD-së për çiftin me dy të ardhura me dy fëmijë (njëri që fiton 100% të pagës mesatare, tjetri fiton 67% të saj) u rrit me 0,06 p.p. ndërmjet 2022 dhe 2023 në 29.5%. Për këtë lloj familjeje, pesha tatimore u rrit në 21 vende dhe u ul në 17 vende. Pesha tatimore mesatare në OECD për prindin e vetëm me pagë mesatare dhe dy fëmijë u rrit me 0,08 p.p. ndërmjet 2022 dhe 2023 në 25.7%. Diferenca midis pykës tatimore për këtë lloj familjeje dhe asaj të punëtorit me pagë mesatare u rrit me 0,04 p.p. deri në 9.1 p.p. ndërmjet 2022 dhe 2023.

Rënia e vetme në pykën mesatare tatimore midis 2022 dhe 2023 u vu re për prindin e vetëm të dy fëmijëve që fitonin 67% të pagës mesatare. Pesha tatimore për këtë lloj familjeje është ulur me 0.31 p.p. në 16.5% në 2023, duke u rritur në 21 vende dhe në rënie në 17. Rënia më e madhe e pykës tatimore për këtë lloj familjeje, prej -13.1 p.p. ndodhi në Republikën Sllovake dhe ishte për shkak të një rritje të përkohshme të kredisë tatimore për fëmijë dhe një rritje në transfertat e parave të fëmijëve. Në vitin 2022, pesha tatimore për këtë lloj familjeje u rrit me 1.27 p.p., rritja më e madhe e vërejtur për çdo lloj familjeje atë vit.

Pesha tatimore mesatare për punëtor u rrit në shumicën e vendeve në vitin 2023

Pesha tatimore e punëtorit pa fëmijë me pagë mesatare ishte 34.8% e kostove të punës në 2023.

Midis 2022 dhe 2023, pesha e taksave për këtë lloj familjeje u rrit në 23 vende dhe ra në 13.

Në vitin 2023, peshën më të madhe tatimore për këtë lloj familjeje janë vërejtur në Belgjikë (52.7%), Gjermani (47.9%), Austri (47.2%), Francë (46.8%) dhe Itali (45.1%).

Norma mesatare e tatimit personal për këtë lloj familjeje ishte 24.9% e të ardhurave bruto nga paga në vitin 2023. Belgjika kishte normën më të lartë, me 39.9%; Danimarka, Gjermania dhe Lituania ishin të vetmet vende të tjera me norma mbi 35%.

Vini re! Pesha tatimore e punonjësit me pagë mesatare (pa fëmijë) në Shqipëri ishte 28.2% e kostove të punës në 2023. Midis 2022 dhe 2023 pesha e taksave për këtë lloj familjeje u rrit me 4.8 pikë përqind (në 2022 pesha e taksave të punës ishte 23.4%).

Pesha mesatare e taksave për familjet me fëmijë u rrit në të gjithë OECD në 2023

Pesha mesatare tatimore e OECD-së për çiftin me dy paga (njëri që fiton 100% të pagës mesatare, tjetri fiton 67% të saj) me dy fëmijë ishte 29.5% në 2023, më i madh se pesha tatimore për çiftet me një fitues mesatarisht. paga (25.7%) dhe ajo e prindit të vetëm që fiton 67% të pagës mesatare (16.5%).

Rritja më e madhe në të tetë llojet e familjeve midis 2022 dhe 2023 u vu re në pykën e taksave për çiftin e martuar me dy të ardhura në 167% të pagës mesatare pa fëmijë (0,14 p.p.).

E vetmja lloj familjeje për të cilën pesha mesatare e taksave për vendet e OECD u ul në 2023 në krahasim me 2022 ishte prindi i vetëm që fitonte 67% të pagës mesatare (-0,31 p.p.).

Pesha e taksave për çiftet e martuara me një pagë mesatare dhe dy fëmijë ishte më e ulët se për punëtorin pa fëmijë me pagë mesatare në pothuajse të gjitha vendet e OECD. Diferenca ishte më e madhe se 15% e kostove të punës në Belgjikë, Çeki, Luksemburg, Poloni dhe Republikën Sllovake.

Vini re! Në Shqipëri kjo llogaritje është e vështirë për tu kryer, pasi ka pak deklarata tatimore për çiftet e martuara (familjet). Por natyrisht, në një përqaje me llogharitjen më lart për punëtorin me pagë mesatare pa fëmijë shihet se barra e tatimit ka pak ndryshime. Kjo vjen nga mosnjohja e pjesës më të madhe të shpenzimeve familjare në Shqipëri, përveç shpenzimeve mjekësore dhe arsimore, si dhe kredive për të përballuar këto shpenzime, por me kufizime edhe këto të fundit

Të ardhurat pas taksave ranë në terma realë në mbi gjysmën e vendeve të OECD

Paga mesatare u rrit në 37 vende të OECD në terma nominalë midis 2022 dhe 2023, por ra në terma realë në 18 nga 38 vende.

Rënia e pagës reale tejkaloi 2.0% në shtatë vende: Estoni (-2.2%), Islandë (-2.5%), Çeki (-3.0%), Hungari (-3.0%), Meksikë (-4.5%), Suedi ( -4.6%) dhe Kolumbia (-10.5%).

Të ardhurat reale pas taksave për një punëtor të vetëm që fiton pagën mesatare u ulën në 21 vende midis 2022 dhe 2023.

Vini re! Paga mesatare në Shqipëri u rrit me 13% në terma nominalë midis 2022 dhe 2023, por ra në terma realë me 12%.

[1] https://www.linkedin.com/company/organisation-eco-cooperation-development-organisation-cooperation-developpement-eco/posts/?feedView=all

[2] Pesha tatimore është raporti i shumës së tatimit mbi të ardhurat personale dhe kontributeve të sigurimeve shoqërore të punonjësve dhe punëdhënësve neto nga përfitimet familjare, e shprehur si përqindje e kostove totale të punës (shuma e pagës bruto dhe kontributeve të sigurimeve shoqërore të paguara nga punëdhënësi dhe kostot e ushqimit, transportit, trajnimit)