Reforma tatimore e biznesit të vogël ka nevojë për monitorim dhe konsistencë të politikave

Reforma tatimore e biznesit të vogël ka nevojë për monitorim dhe konsistencë të politikave

Qëllimi kryesor i reformës tatimore të biznesit të vogël është për të mundësuar pjesëmarrjen e tij në ekonominë formale dhe për të ndërtuar një kulturë të pajtueshmërisë së biznesit të vogël me obligimet e tij ligjore fiskale. Megjithatë, në Shqipëri ne kemi barriera të rëndësishme jo-tatimore të formalizimit. Minimizimi i kostos së pajtueshmërisë shkon përtej tatimeve dhe duhet të përfshijë procedura të tjera që lidhen me regjistrimin dhe veprimtarinë (p.sh. Licencimi i biznesit dhe rregullat e ndryshme).

Futja e bizneseve të vogla në ekonominë formale kërkon besimin e tyre ndaj administratës tatimore. Perceptimet mund të ndryshohen nëpërmjet përmirësimit të informimit, shërbimit, dhe të dialogut publik – privat për të angazhuar sektorin privat në procesin e reformës.

Reformat për të nxitur zhvillimin e sektorit privat dhe për të mbështetur inovacionin dhe rritjen ekonomike duhet të trajtojnë edhe eliminimin e pengesave për formalizimin e biznesit të vogël dhe rritjen e nivelit të pajtueshmërisë me taksat.

Niveli i përgjithshëm i pajtueshmërisë në një vend përcaktohet nga një numër faktorësh. Këto janë pjesërisht të lidhur me biznesin dhe pjesërisht pasqyrojnë mjediset ekonomike dhe sociale. Niveli edukativ i bizneseve të vogla, morali i përgjithshëm i taksave në vend dhe frika e autoritetit tatimor në sfidimin e realitetit informal mund të jenë faktorë të rëndësishëm në këtë kontekst.

Tatimet e biznesit të vogël duhet të jenë të dizajnuara me kosto minimale pajtueshmërie, me kërkesa proporcionale ne lidhje me kapacitetin dhe aftësitë e taksapaguesve (p. Sh. Në kontabilitet) dhe shumë pak ndërveprime me zyrtarët e qeverisë për të kufizuar mundësitë për korrupsion.

Pajtueshmëria duhet të jetë e lidhur ngushtë me të mirat e të qenit formal.

Shpenzimet administrative që kanë të bëjnë me tatimpaguesit e vegjël duhet të mbahen në minimum për shkak të kapaciteteve dhe burimeve të kufizuara që ka administrata tatimore. Kombinimi dhe adresimi i këtyre objektivave në një strategji të detajuar dhe vepruese është i vështirë. Politikëbërësit gjithmonë përballen me kompromise mes thjeshtësisë, drejtësisë, efikasitetit dhe fizibilitetit administrativ.

Për të liruar potencialin e rritjes së bizneseve formale është e rëndësishme të shënjestrohen ato që ka të ngjarë të përfitojnë në mënyrë të konsiderueshme nga formaliteti. Këta sipërmarrës do të shohin botën e sigurtë formale nëpërmjet qasjes ndaj tregjeve të reja dhe shërbimeve financiare dhe ndaj sigurisë për investimet që kryejnë.

Kufiri i xhirove që vendoset për bizneset duhet të llogaritet i tillë, që të duket dallimi mes tre niveleve i) mikro-aktiviteteve, ii) bizneseve të vogla, dhe iii) bizneseve të mesme. Këta kufij do të krijojnë në mënyrë të pashmangshme stimuj dhe do të rezultojnë me sjellje strategjike ndërmjet bizneseve. Kështu që, çdo regjim i veçantë tatimi i paragjykuar duhet të parashikojë masa mbrojtëse kundër abuzimeve.

Bizneset e vogla nuk kanë domosdoshmërisht fitime të vogla. Normat tatimore duhet të jenë mjaft të larta për të inkurajuar bizneset në nivelin e sipërm të pragut për të hyrë në sistemin e TVSH dhe mjaft të ulëta për të inkurajuar sipërmarrësit joformale për të përmbushur detyrimet e tyre ligjore. Ky proces kërkon analiza të gjera studimore bazuar në marzhet e fitimit të bizneseve të vogla për të përcaktuar normat e paragjykuara të taksave.

Lehtësim i sistemit të përgjithshëm apo krijimi i një regjimi të veçantë?

NË fund te fundit, të gjitha propozimet për reforma kanë në thelb dy opsione. Së pari, masat e reformës mund të ofrojnë një procedurë të thjeshtëzuar në bazë të dispozitave të përgjithshme të sistemit ekzistues të taksave. Instrumentet që zbatohen janë të njëjtat, por ato janë të efektshme, kur përshtaten për bizneset e vogla. Kjo qasje është relativisht e zakonshme në ekonomitë më të zhvilluara dhe duket se Shqipëria ka zgjedhur pikërisht këtë opsion.

Si qasje më e thjeshtë është një tatim i paragjykuar bazuar te xhiroja, duke synuar të jetë zgjidhja më e përshtatshme për shumë vende në zhvillim me sektorë të mëdhenj informalë.

Sistemi i paragjykuar, zakonisht bazohet te qarkullimi duke supozuar se shumica e bizneseve monitorojnë xhiron nga kasat fiskale, ose një tregues të veçantë (për shembull, sipërfaqen e ambientit, numrin e të punësuarve, konsumi i energjisë elektrike etj.), ose një kombinim të dy a më shumë treguesve.

Mundësia e dytë, është për të përafruar bazën e tatueshme, si diferencë midis arkëtimeve dhe shpenzimeve, si qarkullim monetar i biznesit. Sistemi i qarkullimit monetar ka më shumë kërkesa për mbajtjen e të dhënave se taksimi i paragjykuar, ose tatimi me tregues bazë, por është më i përshtatshëm në përgatitjen e bizneseve me rregullat kontabël dhe fiskale për sistemin e përgjithshëm. Qarkullimi mund të tatohet direkt në një normë të ulët, ose të përdoret për të përcaktuar të ardhurat që vlerësohen në bazë të një faktori që përafrohet me fitimin.

Ideja kryesore pas të gjitha skemave të paragjykuara është reduktimi i kohës dhe kostos se pajtueshmërisë së taksapaguesve dhe të administratës tatimore. Por, përvoja tregon se këto regjime mund të krijojnë çrregullime në sistem.

Shumë vende në zhvillim tashmë përdorin sisteme të tatimit të paragjykuar për bizneset e vogla. Rezultatet janë të përziera. Përsëri, sfida kryesore në shumicën e vendeve është që ta bëjnë tatimin e paragjykuar që të funksionojë në nivel administrativ.

Treguesit janë zakonisht të papërpunuar për rentabilitetin e biznesit. Sistemet e bazuar te qarkullimi janë barrë për bizneset me kufij fitimi të ulët dhe e kundërta për ata me marzhe të larta. Regjimet e thjeshtuara për bizneset e vogla janë të kërkuar nga administratat në botë dhe rekomandohen shpesh për të nxitur pajtueshmërinë.

Nëse prezantohet ose jo një taksë e veçantë, mbetet e domosdoshme një qasje specifike administrative për bizneset e vogla. Kostoja e ulët e pajtueshmërisë është thelbësore për të nxitur formalizimin, sepse koha dhe barra financiare në lidhje me raportimin e taksave është relativisht më e lartë për një biznes të vogël.

Pushteti lokal shpesh luan një rol kritik në administratën tatimore të operatorëve të vegjël. Taksat lokale mund të pengojnë krijimin e bizneseve formale.

Koordinimi mes agjencive qeveritare zakonisht është i dobët, me politika jokonsistente lokale dhe qendrore dhe taksa te shumta jo-transparente, tarifa dhe ‘licenca’ në nivel lokal.

Kjo dinamikë ofron mundësi të shumta për korrupsion dhe rrit kostot e pajtueshmërisë të bizneseve dhe shpenzimet administrative të autoriteteve lokale. Krijimi i një administrate të suksesshme të biznesit të vogël është i lidhur ngushtë me suksesin e kapaciteteve dhe administrimin e taksave për bizneset e vogla lokale.

Por, qëkurse administrata tatimore e bizneseve të vogla nuk është në rrugë të mirë, duket se opsionet e tjera duhet të gjenden për të zgjidhur problemin e korrupsionit të taksave dhe mungesës së kapaciteteve për t’u marrë me problemet e biznesit të vogël.

Një mundësi tjetër për të administruar taksimin e biznesit të vogël është transferimi i funksioneve të administrimit të bizneseve të vogla te sektori privat.

Ndërsa është e diskutueshme, fakt është se mbledhja e tatimeve nga sektori privat nuk është një koncept i ri dhe mund të ndihmojë në reduktimin e shpenzimeve  administrative dhe për të arritur një sistem efikas tatimor. Megjithatë, interesat afatgjata te shtetit për të zgjeruar bazën tatimore dhe për të inkurajuar rritjen kanë tendencë të bien ndesh me interesat e sektorit privat qe synon nxjerrjen (afatshkurtër) të fitimeve.

Qeveria gjithashtu ka nevojë për tu siguruar se abuzimet me tatimpaguesit janë te shmangura. Kështu, ndërsa privatizimi redukton kostot direkte të administrimit të tatimpaguesve, ai kërkon përpjekje të konsiderueshme dhe të kushtueshme për tu monitoruar nga qeveria për të siguruar drejtësi dhe barazi. Si rezultat, privatizimi është rekomanduar vetëm për disa funksione, që mund të monitorohen lehtë dhe kërkojnë pak liri nga administratori privat.

Teknologjia mund të hapë mundësi të tjera për bashkëpunimin publik-privat në administrimin e bizneseve të vogla. Deklarimi elektronik i taksave është tashmë një realitet për bizneset e vogla shqiptare dhe ofron mundësi të mira për qeveritë me kapacitete të kufizuara të bashkëpunojnë me sektorin privat.

Për shembull, pagesat e taksave nëpërmjet aplikimeve për shërbimet bankare bazuar te telefoni celular mund të lejojnë bizneset të paguajnë taksat dhe tarifat direkt, duke reduktuar kështu ndërveprime me tagrambledhësit dhe duke siguruar që pagesat arrijnë në destinacionin përkatës.

Si një opinion përfundimtar, duket se dizajni i ri i instrumenteve fiskalë është shpesh i nevojshëm të përmirësohet administrativisht, por mbetet i pamjaftueshëm pa reformimin e përditshëm të administratës.

Shpërndaje këtë postim

Leave a Reply


error: