Është fushata anti informalitet në funksion të korrigjimit të politikave të gabuara apo të zgjedhjeve në 2025?

Fushata e intensifikuar e qeverisë shqiptare kundër evazionit fiskal në turizëm, me fokus të veçantë te shmangia e pagave, shfaqet si një manovër e sinkronizuar me dinamikat elektorale të vitit 2025. Ky veprim, i cili në dukje synon forcimin e disiplinës fiskale dhe reduktimin e informalitetit, mund të interpretohet si një përpjekje për të korrigjuar dështimet e politikave të kaluara dhe për të përmirësuar perceptimin publik për qeverisjen aktuale. Megjithatë, pyetja kyçe mbetet nëse kjo është një strategji reale reformuese apo një mjet për të maksimizuar mbështetjen politike përpara zgjedhjeve.

Një strategji për korrigjimin e politikave të kaluara

Shqipëria ka hasur vështirësi të mëdha në luftën kundër informalitetit, pavarësisht përpjekjeve për modernizimin e administratës tatimore dhe dixhitalizimin e proceseve fiskale. Fakti që qeveria ka vendosur ta trajtojë tani këtë problem, tregon një përpjekje për të reflektuar mbi dështimet e mëparshme dhe për të demonstruar një angazhim të vonuar, por të nevojshëm. Ndërkohë që evazioni i pagave është një problem real, ky sektor përbën vetëm një pjesë të informalitetit të përgjithshëm, duke ngritur pyetjen nëse fushata ka një shtrirje të mjaftueshme për të ndikuar në mënyrë të qëndrueshme ekonominë.

Fushata tatimore si mjet elektoral

Duke pasur parasysh që zgjedhjet parlamentare të vitit 2025 janë në prag, ka një prirje për ta parë këtë fushatë si një veprim të orientuar nga përfitimet politike. Një qeveri që paraqitet si e vendosur për të luftuar informalitetin dhe për të përmirësuar disiplinën fiskale mund të fitojë pikë në sytë e elektoratit, veçanërisht në një kontekst ku korrupsioni dhe pabarazia ekonomike janë shqetësime të mëdha publike. Në këtë prizëm, lufta kundër evazionit mund të jetë pjesë e një narrative që synon të pozicionojë qeverinë si një forcë transformuese, edhe nëse zbatimi i politikave mbetet i pjesshëm dhe i përzgjedhur.

Përceptimi dhe reagimi i publikut

Në Shqipëri, besimi tek institucionet publike dhe administrata tatimore ka qenë tradicionalisht i ulët. Shumë qytetarë dhe biznese e shohin informalitetin si një mënyrë për të mbijetuar përballë barrës së lartë fiskale dhe një sistemi shpeshherë arbitrar. Nëse qeveria nuk arrin të sigurojë se fushata kundër evazionit është e drejtë dhe e barabartë për të gjithë, ekziston rreziku që masa të tilla të interpretohen si selektive, të drejtuara vetëm kundër bizneseve më të vogla, ndërsa aktorë më të mëdhenj dhe me lidhje politike mbeten të paprekur.

Dixhitalizimi si mjet, por jo si zgjidhje

Qeveria ka promovuar dixhitalizimin si një mekanizëm për të reduktuar evazionin, por në realitet, teknologjia vetëm nuk mjafton për të siguruar pajtueshmëri fiskale. Ekspertët theksojnë se zbatimi i rreptë, auditimi i vazhdueshëm dhe ndëshkimi i korrupsionit brenda administratës tatimore janë elementët vendimtarë që mund të bëjnë diferencën. Nëse këto komponentë mungojnë, dixhitalizimi mund të mbetet thjesht një fasadë pa ndikim të vërtetë në formalizimin e ekonomisë.

Kritikat për selektivitet dhe mungesë transparence

Një nga shqetësimet më të mëdha të ngritura nga ekspertët dhe organizatat e mbikëqyrjes është rreziku që kjo fushatë të zbatohet në mënyrë selektive, duke goditur segmentet më të dobëta të ekonomisë, ndërsa kompanitë e mëdha dhe aktorët me lidhje politike mund të mbeten jashtë këtij procesi. Transparency International dhe institucione të tjera kanë vënë në dukje se në Shqipëri, reformat fiskale shpesh janë të ndikuara nga rrjetet e patronazhit politik, duke sjellë një aplikim të pabarabartë të ligjit. Nëse kjo ndodh edhe me këtë fushatë, atëherë ndikimi i saj real në luftën kundër evazionit do të jetë i kufizuar.

Presioni i jashtëm dhe integrimi në BE

Një faktor tjetër që mund të ketë nxitur qeverinë për të ndërmarrë këtë fushatë është edhe presioni ndërkombëtar, veçanërisht nga Bashkimi Evropian, i cili ka kërkuar rritje të transparencës fiskale si pjesë e procesit të anëtarësimit. Megjithatë, kritikët theksojnë se nëse reformat shtyhen vetëm nga faktorët e jashtëm dhe jo nga një vullnet i brendshëm politik për ndryshim, ato mund të mos sjellin transformime të qëndrueshme në ekonomi.

A është fushata aktuale një hap i mjaftueshëm?

Në analizë të fundit, ndërhyrjet kundër evazionit fiskal duhet të jenë të gjera dhe gjithëpërfshirëse, duke trajtuar jo vetëm shmangien e pagave, por edhe sektorët e tjerë të informalitetit. Nëse qeveria fokusohet vetëm në një aspekt dhe nuk adreson problemet strukturore të ekonomisë – përfshirë barrën e lartë tatimore, korrupsionin dhe klimën e pasigurt të biznesit – atëherë fushata rrezikon të mbetet një lëvizje e përkohshme, pa ndikim të thellë dhe afatgjatë.

Ndërsa fushata kundër evazionit fiskal në Shqipëri mund të shihet si një hap pozitiv drejt formalizimit të ekonomisë dhe përmirësimit të disiplinës fiskale, koha e saj e vendos në qendër të kritikave për motivimin e saj të mundshëm elektoral. Për të qenë e suksesshme, kjo nismë duhet të përmbushë disa kushte kyçe: ajo duhet të zbatohet në mënyrë të drejtë, të ketë transparencë në procedura, të shoqërohet me masa të qëndrueshme kundër korrupsionit dhe të ofrojë një qasje më të gjerë ndaj problemit të informalitetit. Përndryshe, ajo mund të mbetet një lëvizje e orientuar nga perceptimi politik, e cila nuk arrin të sjellë ndryshime reale në ekonominë shqiptare.