Ekonomia mes Kinës dhe Europës pas vizitës së presidentit Kinez?!

Këtë Maj në 2024, për herë të parë në pesë vite, Presidenti i Kinës Xi Jinping vizitoi Evropën, me ndalesa në Francë, Serbi dhe Hungari[1].

Tre vendet që vizitoi zoti Xi, në shkallë të ndryshme përqafojnë shtytjen e Kinës për një rend global të ripërcaktuar. Të gjithë kanë vënë në një farë mase në pikëpyetje rregullimin e botës së Amerikës pas luftës dhe janë të etur për të forcuar lidhjet me Pekinin.

Udhëtimi i zotit Xi vjen në një kohë tensionesh me shumë vende evropiane për mbështetjen e Kinës për Rusinë përballë luftës së saj në Ukrainë, praktikave të saj tregtare dhe aktiviteteve të dukshme të spiunazhit. Udhëtimi do të testojë gjithashtu aktin delikat balancues të Evropës midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara[2].

Xi shpreson të parandalojë një luftë tregtare me Bashkimin Evropian pasi fërkimet po rriten së fundmi edhe mbi eksportet e automjeteve elektrike kineze dhe pakësimin e aksesit në treg për kompanitë evropiane në Kinë.

Pekini u shpreh i gatshëm të “punoje me Francën dhe BE-në për ta shfrytëzuar vizitën si një mundësi për t’i bërë marrëdhëniet Kinë-BE më strategjike dhe më të qëndrueshme, konstruktive dhe reciprokisht të dobishme, promovojnë përparim të qëndrueshëm dhe të qëndrueshëm në marrëdhëniet Kinë-BE dhe kontribuojnë në prosperitetin e Kinës dhe Evropës dhe një botë paqësore.

Tensionet ekonomike dhe gjeopolitike mes Kinës dhe Evropës

Që nga vizita e fundit e zotit Xi, ka pasur një përçarje në rritje në marrëdhëniet midis Kinës dhe pjesës më të madhe të Evropës. Pandemia e koronavirusit, përqafimi i Rusisë nga Pekini dhe shtypja e tij ndaj pakicave etnike, dhe një rritje e eksporteve kineze kanë gjeneruar reagime kundër Kinës në shumë vende evropiane.

Në dhjetor 2020[3], Kina dhe Evropa arritën një dakortësi në parim për një marrëveshje dypalëshe investimi. Megjithatë, Marrëveshja Gjithëpërfshirëse për Investimet, siç njihej zyrtarisht, nuk ka hyrë kurrë në fuqi[4].

Kina ka pesëfishuar dërgesat e makinave në tregjet e huaja vitet e fundit dhe Bashkimi Evropian kohët e fundit ka miratuar një ton më konfrontues mbi praktikat tregtare të Kinës.

Italia në Mars gjithashtu i tha Kinës se nuk do të marrë më pjesë në nismën e saj “Një brez dhe një rrugë”. Muajin e kaluar, gjashtë persona në Evropë u akuzuan për spiunim për Kinën në harkun kohor të një jave, në shenjë se vendet evropiane po rritin reagimin e tyre ndaj spiunazhit kinez[5].

Vetëm në javët e kaluara, Bashkimi Evropian ka nisur hetimet tregtare për turbinat me erë të Kinës, makinave elektrike dhe prokurimin e pajisjeve mjekësore.

Në të njëjtën kohë, vendet evropiane ndryshojnë në pikëpamjet e tyre se si të angazhohen me Pekinin dhe të përfitojnë nga mundësitë ekonomike atje, dhe disa kanë frikë nga çdo vendosje e tarifave evropiane.

Pas këtyre zhvillimeve ankesat ekonomike janë në rritje që e bëjnë BE-në të përgatitet për një konfrontim potencial të madh tregtar me Kinën, si dhe dyshimet në rritje për ambiciet dhe ndikimin global të Pekinit, të nxitur nga alarmi për thellimin e lidhjeve të Kinës me Rusinë, ndërsa ajo zhvillon luftë kundër Ukrainës.

Kina shihet gjithnjë e më shumë si një kërcënim shumëplanësh në shumë kryeqytete evropiane. Por ka ndarje brenda Evropës se sa shpejt dhe larg duhet të shkohet në adresimin e shqetësimeve për Kinën, si në sferën ekonomike ashtu edhe në atë të sigurisë[6]

Tensionet midis Kinës dhe Evropës në sferën ekonomike, dikur pika bashkuese që ndihmoi në lidhjen e tyre së bashku, vetëm janë thelluar. BE-ja tani shqyrton investimet kineze në kontinent dhe “mbikapaciteti” është kryefjala e ditës, me Komisionin Evropian duke hapur një seri hetimesh tregtare që përfundimisht mund të rezultojnë në ndëshkime për eksportet e teknologjisë së energjisë së gjelbër të Kinës. Shumë nga debaatet ekonomike në marrëdhëniet Kinë-BE tani rrjedhin nga shqetësimet e brendshme brenda vendeve evropiane dhe, më e keqja për Pekinin, nga liderët e industrisë evropiane.

Por çështja e vetme më përgjegjëse për prishjen e marrëdhënieve të Kinës me Evropën duke përshpejtuar në thelb një proces të skepticizmit të Kinës që po zhvillohej tashmë në kryeqytetet evropiane ishte pushtimi i Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022.

Por kjo pikëpamje nuk ndahet e njëjtë nëpër kryeqytetet evropiane.

Zyrtarët e qeverisë gjermane më kanë thënë se ka pak që ata mendojnë se mund të bëjnë për të parandaluar transferimin e teknologjisë nga kompanitë gjermane që janë investuar thellësisht në Kinë.

Kancelaria nuk është adhuruese e termit “siguri ekonomike” (ata preferojnë “rezistencën ekonomike”)

Disa kryeqytete evropiane ende mbahen pas idesë se një rikthim në lidhjet më miqësore me Pekinin mund të jetë i mundur.

Kutia e mjeteve për politikën e Kinës, gjithnjë në zgjerim të Bashkimit Evropian, mbetet mbrojtëse dhe reaktive: ajo është krijuar kryesisht për të siguruar reciprocitetin ekonomik në marrëdhënie dhe jo për të riformuar rrënjësisht lidhjet për një epokë të re konfrontimi gjeopolitik.

Ruajtja e një rendi ndërkombëtar të bazuar në rregulla dhe flukset e tregtisë së lirë dhe investimeve mbeten në qendër të axhendës evropiane edhe pse çarjet në qeverisjen globale dhe globalizimin rriten çdo ditë e më shumë.

Gjatë vitit të ardhshëm, ndërsa konkurrenca SHBA-Kinë po nxehet, Evropa do të vihet nën presion në rritje nga Uashingtoni për të rikalibruar qasjen e saj, duke u anuar më tej nga dritarja në një gamë të gjerë çështjesh, nga kufizimi i angazhimit të saj teknologjik me Kinën tek luajtja e një më të madhe rol në frenimin e ambicieve kineze në Tajvan.

Evropa gjithashtu do të ndjejë presion nga Pekini për t’i rezistuar tërheqjes së Uashingtonit. Kjo mund të vijë në formën e karotave të aksesit në treg, por në një moment mund të përfshijë edhe shkopinj ose kërcënime për hakmarrje ndaj bizneseve evropiane që operojnë në Kinë.

Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Evropian, dega ekzekutive e BE-së, iu bashkua bisedimeve të hënën me z. Xi dhe z. Macron në Paris.

Von der Leyen ka udhëhequr thirrjen e BE-së për të “rrezikuar” zinxhirët e saj të furnizimit nga Kina për shqetësimet në lidhje me sigurimin e teknologjive kryesore dhe po drejton një hetim të lartë kundër subvencioneve, të mbështetur nga Franca, në fluksin e automjeteve elektrike kineze (EV ) importet në Evropë.

Zj. Von Der Leyen edhe nëse nuk ndan vizionin e Uashingtonit për marrëdhëniet me Kinën dhe rolin që konsideratat e sigurisë kombëtare duhet të luajnë në formësimin e angazhimit ekonomik me Kinën do të duhet të merret seriozisht me konceptin e sigurisë ekonomike.

Duke gjykuar nga vizita e fundit e Presidentes së Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në Uashington, ajo e nenkupton këtë. Në deklaratën e përbashkët të lëshuar pas takimit të saj me Presidentin Biden, të dy vunë në dukje se kontrollet ekzistuese duhet të “përmirësohen për të korresponduar me një mjedis gjeostrategjik në ndryshim” dhe theksuan nevojën për të parandaluar transferimin e kapitalit, ekspertizës dhe njohurive nga firmat që mund të nxisin teknologjinë përparimet e rivalëve strategjikë.

Pse Franca?

Franca e ka ndërtuar këtë reputacion të të qenit një aktor mjaft i pavarur në BE dhe i gatshëm për të krijuar pak hapësirë me SHBA-në[7]. Xi mund të dëshirojë të punojë me Macron për të parë nëse ai mund të marrë më shumë distancë evropiane nga Amerika e Veriut.

Në një deklaratë të lëshuar nga Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës pas mbërritjes së tij, Xi tha se të dy vendet gjatë gjithë marrëdhënieve të tyre kishin vendosur “një model për komunitetin ndërkombëtar të bashkëjetesës paqësore dhe bashkëpunimit të favorshëm midis vendeve me sisteme të ndryshme shoqërore”.

Pekini dhe Parisi po shënojnë 60 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, me Francën vendi i parë perëndimor që njohu zyrtarisht Republikën Popullore të Kinës më 27 janar 1964

Macron kohët e fundit është shfaqur si një nga liderët më të ashpër të BE-së në sigurinë e kontinentit dhe ai do t’i kërkojë Xi-t të ushtrojë presion mbi presidentin rus Vladimir Putin lidhur me Ukrainën. Në një intervistë me gazetën Economist të botuar javën e kaluar, presidenti francez argumentoi se lufta ishte ekzistenciale për Evropën.

Nëse Rusia fiton në Ukrainë, nuk do të ketë siguri në Evropë”, tha ai. “Kush mund të pretendojë se Rusia do të ndalet atje?” Çfarë sigurie do të kishte, pyeti ai, për vendet fqinje: Moldavinë, Rumaninë, Poloninë, Lituaninë e të tjera?

Zoti Macron, megjithë takimin e tij me zotin Xi, eshte shprehur se ai është akoma më afër aleatit të tij, Shteteve të Bashkuara, sesa Kinës. Përpara vizitës së zotit Xi, diplomatët kinezë shprehën shpresat se lidhjet mes Francës dhe Kinës do të ishin në ballë të marrëdhënieve të Kinës me Perëndimin.

Macron sinjalizoi dëshirën e tij për të shtyrë Xi-n në lidhjet ekonomike dhe përsëriti shqetësimet e bëra nga Evropa dhe Shtetet e Bashkuara se Kina po vërshon tregjet globale me mallra të lira që nuk mund t’i shesë në shtëpi.

Gjatë një konference të përbashkët për shtyp në Paris pas vizitës, Macron tha se: “Evropa nuk po kërkonte të ngjallte telashe me politikën e saj tregtare, por thjesht po përpiqej të qëndronte sovrane”.

Ai falënderoi gjithashtu Xi-në për qëndrimin e hapur për çështjen e konjakut francez. Të dy vendet do të vazhdojnë diskutimet e tyre tregtare, tha Macron.

Investimi i drejtpërdrejtë i Kinës në Francë është tre herë më i ulët se ai i Francës në Kinë. Ne duhet ta ribalancojmë këtë”, shtoi Macron. “Në sektorë si automjetet elektrike, bateritë, si dhe shumica e teknologjive më të avancuara, platformat dixhitale etj, do të doja të shihja që ne (bashkëpunimi franko-kinez) të shkojmë shumë më tej.”

Sa i përket Xi, ai bëri thirrje për marrëdhënie më të ngushta midis dy kombeve në fusha duke përfshirë bujqësinë, financën, hapësirën ajrore, energjinë bërthamore dhe shkëmbimet kulturore, sportive dhe reagimin ndaj çështjeve tregtare dhe emergjencave klimatike.

Temat me te nxehta ishin në krizat ndërkombëtare, para së gjithash luftën në Ukrainë dhe situatën në Lindjen e Mesme, si dhe praktikat e biznesit kinez mes shqetësimeve që pagesa të tilla po minojnë konkurrencën dhe dëmtojnë kompanitë evropiane, ku Evropa është kompakte në qëndrim që të mbrojë prodhuesit dhe industritë e saj.

 Po si u zgjodhën tre vendet europiane, që në dukej nuk kanë profile të ngjashme?

Krahasoni gjuhën e përdorur për të parë paraprakisht udhëtimet e Xi në çdo vend:
Lin (zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme kineze) vuri në dukje se Franca dhe Kina kanë “komunikim strategjik efektiv dhe bashkëpunim praktik të frytshëm”.
Në të kundërt, Lin mburret për “miqësinë e hekurt” të Kinës me Serbinë, duke thënë: “Të dy vendet mbështesin me vendosmëri njëri-tjetrin në çështjet e interesave thelbësore dhe shqetësimeve kryesore dhe gëzojnë besim të fortë reciprok politik”. Hungaria bie në mes, me “besim të thelluar reciprok politik”.

Atëherë, pse Serbia?

Serbia konsiderohet si një vend që ka martëdhënie të hekurta me Kinën dhe kuptohet si një nga besnikët e mbetur të Kinës në Europë. Serbia jo-anëtare e BE-së, të cilën Pekini në fillim të kësaj jave e përshkroi si një mik “të veshur me hekur”, ka parë lidhje në rritje tregtare dhe investimesh me Kinën nën Presidentin Aleksandar Vuçiç.

Vizita e Xi në Beograd përkon me javën e 25-vjetorit të bombardimit të NATO-s ndaj ambasadës kineze në Beograd që vrau tre. Sulmi, pjesë e një fushate më të gjerë bombardimi nga NATO në Ballkan gjatë pranverës së vitit 1999, nxiti armiqësinë e thellë të Pekinit për aleancën, edhe pse Shtetet e Bashkuara thanë se ishte një aksident.

Çdo përkujtim i ngjarjes nga Xi mund të nënvizojë ndarjet e thella midis Kinës dhe NATO-s, të cilën Pekini e sheh si një mishërim të tejkalimit të Amerikës dhe një burim të sfidave të sigurisë së Evropës, një pikëpamje që e ka afruar atë me Rusinë.

Në janar, Serbia njoftoi një marrëveshje që mund të shihte më shumë se 2 miliardë dollarë investime kineze në termocentralet e erës dhe diellore dhe një strukturë të prodhimit të hidrogjenit.

Nga ana tjetër, për Serbinë, vizita paraqet një mundësi për të forcuar pozicionin e saj si partneri kryesor i Kinës në Ballkanin Perëndimor dhe nisur nga kjo në Beograd, Xi nuk do të duhet të dëgjojë kritikat që dëgjon në kryeqytetet e tjera evropiane, pasi Vuçiç i mirëpret investimet kineze dhe nuk ka problem me thellimin e lidhjeve të Kinës me Rusinë.

Pas takimit në Beograd, presidenti kinez Xi Jinping dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiç pasi nënshkruan 29 marrëveshje me thelb ekonominë njoftuan se do të “thellojnë dhe rritin partneritetin gjithëpërfshirës strategjik midis Kinës dhe Serbisë” dhe “të ndërtojnë një epokë të re të një komuniteti me një të ardhme të përbashkët midis Kinës dhe Serbisë”.

Xi lançoi termin “komunitet për të ardhmen e përbashkët” mbi 10 vjet më parë. Ndonëse mund të mos nënkuptojë një nismë specifike, ekspertët besojnë se ka një rëndësi themelore si një term tjetër për një aleancë.

“Tetë vjet më parë, Serbia u bë partneri i parë strategjik gjithëpërfshirës i Kinës në rajonin e Evropës Qendrore dhe Lindore, dhe sot Serbia është vendi i parë evropian që ndërtoi një bashkësi fati me Kinën, duke pasqyruar plotësisht nivelin strategjik, të veçantë dhe të lartë të Kinës-Serbisë. marrëdhëniet”, tha Xi gjatë një konference për shtyp pas nënshkrimit të marrëveshjes

Presidenti Xi synon të nxjerrë në pah investimet kineze si në Beograd ashtu edhe në Budapest në një mesazh për pjesën tjetër të Evropës.

Po Hungaria pse?

Si vendi i parë i BE-së që mori pjesë në Iniciativën e Kinës “Një brez dhe një rrugë”, Hungaria ka kërkuar një rrugë të mesme midis Perëndimit dhe Lindjes duke çimentuar lidhjet e ngushta me Partinë Komuniste Kineze.

Hungaria ka rritur dhe forcuar lidhje më të ngushta me Kinën dhe është e prirur të tërheqë investime kineze në fusha si: prodhimi i makinave elektrike dhe baterive, ndërsa prodhuesit kinezë zgjerohen përtej Azisë. Hungaria është shfaqur gjithashtu si një qendër prodhimi gjithnjë e më e rëndësishme në Evropë për furnizuesit kinezë të automobilave, duke përfshirë prodhuesit e automjeteve elektrike, një situatë që ekspertët thonë se mund të ndihmojë firmat kineze të manovrojnë rreth tarifave ekzistuese dhe të mundshme të BE-së.

 Hungaria është gjithashtu pjesë e Iniciativës së Kinës “Belt and Road”, së cilës iu bashkua në vitin 2015, dhe të dy burrat ka të ngjarë të diskutojnë ndërtimin e vazhdueshëm të hekurudhës me shpejtësi të lartë midis Budapestit dhe Beogradit.

Hungaria, politikat e së cilës kanë ngritur shqetësimin midis anëtarëve të tjerë të BE-së, është bërë më e lidhur me Pekinin dhe Moskën dhe së fundi ka nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi për sigurinë me Kinën që lejon policët kinezë të punojnë në zona ku ka popullsi të madhe kineze etnike ose që janë popullor me turistët kinezë.

Raportet për stacione të tilla policore kineze kanë ngritur alarmin në pjesë të tjera të Evropës, veçanërisht në mesin e të mërguarve dhe disidentëve.

 Në Hungari, Xi synon të thellojë marrëdhëniet e tij me kryeministrin gjithnjë e më autoritar Viktor Orban, një aleat i dobishëm për Kinën në BE, ku ai ka bllokuar ose kritikuar përpjekjet e BE-së për të kërkuar llogari nga Kina për çështjet e të drejtave të njeriut.

Zoti Xi e nxiti Hungarinë, si aleatin më të afërt të Kinës në Bashkimin Evropian që të “luajë një rol më të madh në BE dhe të nxisë një zhvillim të ri dhe më të madh të marrëdhënieve ndërmjet Kinës dhe BE-së”.

Hungaria dhe Kina nënshkruan 18 marrëveshje dypalëshe për të thelluar marrëdhëniet ekonomike dhe kulturore ndërmjet tyre.

 Serbia dhe Hungaria luajnë një rol të rëndësishëm në nismën e Kinës “Një brez dhe një rrugë”, që synon zgjerimin e ndikimit të saj global.

Në këtë pjesë tjetër të udhëtimit të tij, Xi do të diskutojë përparimin në një lidhje hekurudhore me shpejtësi të lartë midis Budapestit dhe Beogradit.

Kjo do të lejojë që porti kinez i Pireut në Greqi të bëhet një pikë hyrjeje për mallrat kineze që udhëtojnë në Evropën Qendrore dhe Lindore.

Udhëtimi i Xi me ndalesa në Francë, Serbi dhe Hungari është një mundësi për të joshur kritikët e tij, por gjithashtu për të treguar se edhe pse pikëpamjet po forcohen në disa pjesë të Evropës, të tjerët ende e mirëpresin Kinën me krahë hapur.

Pekini është i prirur të zvogëlojë përpjekjet e Evropës për të adresuar shtrembërimet e supozuara të tregtisë, të cilat do të vinin në një kohë të keqe për ekonominë në rënie të Kinës.

Ai gjithashtu dëshiron të sigurojë që Evropa të mos afrohet më shumë me Shtetet e Bashkuara, veçanërisht në mes të pasigurisë mbi rezultatin e zgjedhjeve të ardhshme në SHBA.

[1] https://www.nytimes.com/2024/05/06/world/europe/xi-jinping-europe-china.html

[2] https://www.gmfus.org/news/europes-delicate-balancing-act

[3] https://thediplomat.com/2024/04/xi-jinping-to-visit-europe-for-first-time-in-5-years/

[4] Më pak se gjashtë muaj pasi u finalizua, Parlamenti Evropian votoi për të ngrirë procesin e ratifikimit, duke penalizuar Kinën për sanksione ndaj eurodeputetëve që kishin folur kundër abuzimeve të të drejtave të njeriut nga Kina në Xinjiang

[5] Gjatë ditës së fundit të vizitës së tij në Francë, autoritetet kontrolluan zyrën e Parlamentit Evropian të një ligjvënësi të shquar të ekstremit të djathtë gjerman në Bruksel të martën, sipas zyrës së lartë të prokurorisë gjermane. Maximilian Krah, kandidati kryesor i partisë Alternativa për Gjermaninë në zgjedhjet e ardhshme të Parlamentit Evropian, është nën vëzhgim pasi një asistent i tij u arrestua muajin e kaluar nën dyshimin se kishte spiunuar për Kinën..

[6] Noah Barkin, bashkëpunëtor i lartë në Fondin Marshall Gjerman të Shteteve të Bashkuara

[7] Chong Ja Ian, profesor i asociuar i shkencave politike në Universitetin Kombëtar të Singaporit