TVSH duhet të merret me biznesin e vogël

Shumë analistë kanë shprehur shqetësime në lidhje me kostot e pajtueshmërisë që TVSH imponon mbi biznesin e vogël.

Këto shqetësime janë legjitime. Një studim i fundit i Kroacisë, për shembull, konkludon se shpenzimet e përmbushjes së TVSH arrijnë mesatarisht sa 31% e të ardhurave nga TVSH për bizneset me më pak se gjashtë punonjës. Rezultate të ngjashme janë gjetur në shumë vende të tjera. Shqetësime të tilla kanë çuar që shumë vende me TVSH të futin forma të ndryshme të trajtimit të veçantë për tregtarët e vegjël.

Një pikë kyçe në marrjen e vendimit për dizenjimin e TVSH-së në lidhje me këtë çështje është e lidhur me pragun e përshtatshëm në të cilin duhet t’u kërkojë bizneseve të regjistrohen për TVSH. Kufijtë shkojnë nga zero në disa vende (p.sh., Suedi) deri në një qarkullim vjetor prej më shumë se $ 600,000 në Singapor.

Disa vende e bëjnë dallimin për TVSH sipas tipit të biznesit.

Disa vende të tjera lejojnë regjistrimin vullnetar të atyre që janë nën pragun kufi të qarkullimit që detyron bizneset të regjistrohen për TVSH.

Disa vende vendosin një taksë të thjeshtë të parallogaritur (zakonisht në bazë të arkëtimeve bruto) për tregtarët e vegjël, edhe pse mundohen gjithsesi të bëjnë më shumë përpjekje për të siguruar që norma ose normat e aplikuara të kenë lidhje me TVSH që duhet të mblidhet.

Një tjetër pikë e fortë është nëse bizneset e vogla, qoftë të përfshira në sistemin e TVSH-së apo jo, duhet të jenë subjekt i ndonjë skeme tatimi të thjeshtuar.

Regjimet tatimore të thjeshtuara

Në përpjekjen e thjeshtë për të mbledhur pak para shtesë nga disa njerëz, të cilët përndryshe edhe mund të mos tatohen, mbështetësit e regjimeve të thjeshtëzuara dhe të veçanta zakonisht kanë qëllime të tjera të tilla si lehtësimin e taksapaguesit të vogël nga barra e pajtueshmërisë së imponuar nga një taksë relativisht komplekse si TVSH dhe kështu inkurajimin e rritjes së biznesit të vogël.

Një tjetër qëllim, i cili është përmendur disa herë është që të fillojë të edukohen taksapaguesit, apo si të thuash, dërgimin e tyre në fazën parashkollore fiskale para se të pranohen, si anëtarë me të drejta të plota në komunitetin e taksapaguesve të rregullt. Kjo është mishërimi i filozofisë, që për të bërë një punë apo veprim të saktë duhet nisur drejt që në fillim.

Arsyetime të tjera të mundshme për sisteme te tilla mund të jenë (a) reduktimi i mundësisë për korrupsion dhe ngacmimit deri në bezdi irrituese të tatimpaguesve, (b) reduktimi i kostove administrative që kanë të bëjnë me tatimpaguesit e vegjël dhe (c) inkurajimi për mirë mbajtjen e të dhënave, për të përmirësuar administratën tatimore në përgjithësi.

Një qëllim tjetër është shpesh efektiv për të dekurajuar rritjen e ekonomisë informale dhe për të rritur të ardhurat nga ky grup taksapaguesish duke barazuar në një farë mase barrën tatimore mes sektorit formal dhe joformal. Argumente të tilla duhet të supozojmë se nuk hasin në vështirësi në përcaktimin se cilat biznese quhen të vogla.

Në realitet, jo vetëm bizneset e vogla mund të duken vërtetë të vegjël. Bizneset e mesme gjithashtu mund të përpiqen për të treguar për qëllime tatimore, se ato janë të vogla. Për më tepër, bizneset mund të jenë në falimentim, por ende funksionojnë pikërisht për shkak se nuk paguajnë taksat si TVSH-ja, që ata i mbledhin në rolin e agjentit, por i shpenzojnë ato sikur të ishin ata shteti.

Në praktikë, shumica e vendeve në zhvillim kanë vështirësi në dallimin në mes të bizneseve vërtetë të vogla, që nuk mbajnë libra dhe regjistrime në mënyrën e kërkuar nga udhëzimet fiskale, por që janë potencialisht (dhe ligjërisht) të tatueshme me TVSH dhe bizneseve të tjera me aktivitete që janë në mënyrë të qartë të mëdhenj dhe që përmbushin plotësisht kriteret për tu tatuar, por që janë shmangës të taksave.

Është në natyrën e biznesit të taksave që klientët e tatimeve nuk janë realisht klientë të gatshëm. Në të vërtetë, shumica e tyre do të ishin të kënaqur nëse do të ishin jashtë sistemit dhe ata shpesh përpiqen ta bëjnë këtë.

Në periudhën afat gjatë të supozimeve për performancën e sistemit të TVSH-së, në vetvete janë parë prova te paaftësisë ose mungesë vullneti politik për ta mbështetur sistemin në vetë-vlerësimin e tatimpaguesve duke vendosur me forcë zbatimin e saj nëpërmjet rreshtimit në vijën e parë të frontit administratën, kur në fakt parimi për zbatimin vullnetar duhet të ishte mbizotërues.

Rekursi për këtë qasje duket se sinjalizon një mungesë të përgjithshme të besimit në mes të qeverisë dhe qytetarëve. Ndërkohë duket se si efekt dytësor i saj kanë qenë vonesa të mëtejshme të zhvillimit të kulturës së tatimpaguesve, të cilat duhet të kishin evoluar me kalimin e kohës. Nëse ka ndonjë taksë, që në thelb përdor vetë-vlerësimin për tu administruar kjo është TVSH-ja, e cila në fakt me ndërhyrjet që i janë bërë nga politikanët nuk është parë ndonjëherë të funksionojë në mënyrë adekuate. Efekti i dytë ka mbetur në vendnumëro në çdo mandat qeverisje dhe rezulton se ai ka dhënë efekte të dëmshme administrimit të TVSH në mënyrë të menjëhershme.

Si munden vendet me administratë të dobët të mbajnë jashtë sistemit të tatimit të thjeshtuar bizneset e mëdha dhe të mesme, që përpiqen të duken si biznese të vogla dhe kështu kanë arritur të fshihen nga sytë e tatimeve?

Dy kushte duhet të jenë të përmbushura për të siguruar që sistemet e thjeshtësuara të arrijnë të plotësojnë racionalizimet fiskale ose jofiskale që ofrohen zakonisht në mbrojtje te tyre.

Së pari, duhet të sigurohet që nëse vërtetë një biznes i vogël bëhet më i madh, ai duhet të kalojë në sistemin normal të taksave njësoj si ndodh me nxënësit në ciklet shkollore.

Së dyti, dhe e një rëndësie më afatshkurtër, duhet gjithashtu të sigurohet, që ata që janë në sistemin e TVSH-së tashmë nuk mund të migrojnë lehtësisht në sistemin e tatimit të thjeshtuar, duke u maskuar si të vegjël për të mbrojtur veten e tyre nga taksat.

Tundimi për tu strehuar brenda sistemeve të tilla ka të ngjarë të jetë veçanërisht i fortë kur nga përvoja kemi parë të ndodhë zakonisht, që normat efektive të tatimit mbi të ardhurat dhe tatime të tjera, që aplikohen për ata që bëjnë pjesë në sistemin e tatimit të thjeshtuar janë dukshëm më të ulëta se ato në sistemet normale të taksimit. Nëse norma e tatimit të thjeshtuar do të ishte më e lartë se tatimi normal, me shumë gjasa askush nuk do të bënte pjesë në sistemin e tatimit të thjeshtuar.

Nëse qëllimi i një sistemi tatimor të veçantë është për të plotësuar një TVSH normale duke zëvendësuar kompleksitetin e saj me një sistem të thjeshtuar për biznesin e vogël apo për të lëvizur disa biznese informale në tregun fiskal janë të nevojshme marrëveshje të qarta për të lidhur regjimet e veçanta me sistemin e përgjithshëm tatimor brenda kontekstit ku të mbizotërojnë kufizimet e administratës tatimore. Për fat të keq, në praktikë shumë pak vëmendje duket se i është kushtuar kësaj çështje kritike në shumicën e vendeve me regjime të tilla.

Një problem tipik i vërejtur për sistemet e tatimit të thjeshtuar është se, qëkurse bizneset brenda regjimeve të veçanta tatimore në përgjithësi nuk janë të përfshira në zinxhirin e TVSH-së, numri i transaksioneve në mënyrë të ligjshme jashtë sistemit të TVSH-së është rritur.

Sigurisht, qëkurse blerjet që bëjnë këta tatimpagues nga shitës të rregullt të TVSH-së nuk mund të përdoren për të kërkuar rimbursim TVSH, ata mund të kenë një nxitje vullnetare (ose ndoshta nën presionin e klientëve të tyre) për të hyrë në sistemin e TVSH-së.

Sa efektive mund të jetë një nxitje e tillë është larg nga ajo çfarë mund të presë si efekt reagimi politika ende e cekët dhe e formatuar sa duhet e TVSH-së.