Qasje orientuese për taksimin e pensioneve private

Shumë vende i tatojnë aktivet e caktuara në këtë mënyrë, si për shembull depozitat e zakonshme me interes.

Në të kundërt, duke shmangur taksimin e kthimeve të investimeve, mbahen kthime reale të barabarta para dhe pas tatimit, pavarësisht nga përzierja e inflacionit dhe kthimeve reale në nominale.

Megjithatë, një tatim me bazë gjithëpërfshirëse mbi të ardhurat rrit më shumë të ardhura në një taksë të caktuar. Baza më e gjerë tatimore e të ardhurave gjithëpërfshirëse lejon një normë më të ulët tatimore për të mbledhur të njëjtat të ardhura.

Meqenëse pensionet tatohen në tërheqje sipas taksës klasike të shpenzimeve EET (E-përjashtim, E-përjashtim, T-taksim), qeveria bëhet një bashkë-investitor, duke ndarë çdo kosto, por edhe duke marrë pjesë në çdo humbje. Kjo mund të inkurajojë një zgjedhje më të rrezikshme të portofolit.

Një koncept i neutralitetit fiskal në lidhje me vendimet e kursimit është neutraliteti midis llojeve të ndryshme të instrumenteve të kursimit.

Në shumë vende, kursimet për pension trajtohen në mënyrë të favorshme në krahasim me mënyrat e tjera të kursimeve.

Janë një sërë argumentesh për të mbështetur këtë trajtim relativisht efektiv:

– qeveria duhet të sigurojë që njerëzit të mbajnë një standard jetese të pensionit që i afrohet nivelit kur ata ishin në moshë pune;

– duke inkurajuar sigurimin individual për daljen në pension, kostoja e përfitimeve të sigurimit social mund të të zvogëlohet, veçanërisht kur përfitimet e testuara me mjete janë një burim i rëndësishëm i të ardhurave nga pensioni, dhe

– shteti duhet të rrisë kursimet afatgjata për të shtuar nivelin dhe/ose stabilitetin e kapitalit të disponueshëm për investim.

Argumenti i parë është ai i lidhur me funksionet që luan shteti

Ai jep stimuj për të kursyer për daljen në pension (në lidhje me konsumin aktual dhe të ardhshëm, para daljes në pension) sepse në mungesë të stimujve, individët nuk do të arrijnë të bëjnë dispozita ‘të mjaftueshme’.

Ka një sërë arsyesh pse, së pari ky arsyetim mund të mos të jetë i vlefshëm dhe, së dyti, pse sistemi tatimor nuk është një mënyrë e mirë për ta arritur atë.

Është e vështirë të përkufizohet “mjaftueshmëria” e të ardhurave të pensionit përtej minimumit adekuat.

Ofrimi i stimujve tatimorë për kursimet e pensionit mund të garantojë që të gjithë të arrijnë një standard minimal. Disa do të dështojnë të sigurojnë, ndërsa të tjerët mund të japin edhe më shumë.

Mjete të tjera për të siguruar që standardet e jetesës së pensionit t’i afrohen nivelit gjatë jetës së punës mund të jenë më efektive dhe, ndoshta, më pak shtrembëruese: për shembull, shteti mund të rregullojë nivelin e kontributeve të detyrueshme të pensioneve private (Kolona e dytë dhe e tretë).

Argumenti i dytë është ai i “rrezikut moral”.

Individët nuk do të sigurojnë vetë nëse e dinë se shteti do t’u japë gjithsesi të ardhura të mjaftueshme.

Kjo qasje është e kaluar pjesërisht ose tërësisht në një numër vendesh. Kjo qasje gjeneron një dekurajim të konsiderueshëm për të kursyer për pension, veçanërisht për njerëzit me të ardhura të ulëta.

Përsëri, megjithatë, nuk rezulton se bashkimi i lehtësive fiskale për pensionet është një mënyrë efektive për të minimizuar koston për shtetin, krahasuar, për shembull, me mandatimin e një niveli të caktuar kontributesh.

Këtij argumenti i shtohet reduktimi i të ardhurave korrente që rezulton nga stimulimi tatimor.

Stimujt tatimorë për pensionet duket se rrisin kursimet e pensioneve. Shembujt përfshijnë “suksesin” e planeve të kursimeve të pensionit të regjistruar në Kanada, pensionet personale në Mbretërinë e Bashkuar dhe llogaritë individuale të pensionit në Shtetet e Bashkuara.

Nëse njerëzit kanë një objektiv fiks për kursimet e pensionit, një nxitje e re tatimore për pensionet mund t’i shtyjë ata të zvogëlojnë kursimet aktuale, pasi niveli i tyre i të ardhurave nga pensioni do të mbetet i njëjtë.

Nxitjet tatimore i kushtojnë qeverisë duke ulur të ardhurat, duke shkurtuar kursimet e sektorit publik. Edhe nëse rriten kursimet e familjeve, efekti i përgjithshëm në kursimet kombëtare është i pasigurt.

Duke vendosur dëshirueshmërinë e pensioneve të trajtimit tatimor dhe të një “fushe të barabartë loje” për lloje të ndryshme kursimesh, ne sugjerojmë se për Shqipërinë zgjedhja përfundimtare e politikës është midis sistemeve tatimore EET (E-përjashtim, E-përjashtim, T-taksim) dhe ETT (E-përjashtim, T-taksim, T-taksim).

Sugjerime mbi skemën e mundshme të taksimit të pensioneve

Tre transaksione përbëjnë procesin e kursimit nëpërmjet një skeme pensioni të financuar, secila prej të cilave ofron një rast në të cilin taksimi është i mundur:

• kur paratë kontribuohen në fond, normalisht nga punëdhënësit dhe punonjësit;
• kur të ardhurat nga investimet dhe fitimet kapitale i grumbullohen fondit; dhe
• kur anëtarët e pensionuar të skemës marrin përfitime.

Nëse pensionet financohen sipas dëshirës (d.m.th., nga kontributet aktuale), atëherë humbet pika e dytë në të cilën mund të ndodhë taksimi.

Duke pasur parasysh tre momentet në të cilat është e mundur të vendoset taksa, ekzistojnë tetë kombinime të taksave bazë.

Bazuar mbi sqarimet më lart lidhur me modelet ka shembuj të shumë prej tyre në praktikë, por disa janë më të zakonshme dhe karakterizojnë idealet teorike për sistemin tatimor.

Skema e parë përjashton kontributet nga taksat, nuk tatohen të ardhurat, por tatohen pensionet në pagesë. Ky mund të quhet një sistem i përjashtuar, i përjashtuar, i tatueshëm (EET).

Skema e dytë përfshin kursimin nga të ardhurat e tatuara, pa taksë mbi kthimin e investimeve të fondit dhe tërheqjen pa taksa të përfitimeve të pensionit, d.m.th., një sistem TEE. Në këtë kuadër të thjeshtë me një normë tatimore të sheshtë, këto dy sisteme janë ekuivalente në fuqi. Ato të dy japin një normë kthimi pas tatimit në kursim të barabartë me normën e kthimit para tatimit. Ato janë neutrale midis konsumit tani dhe konsumit në pension.

Kjo do të thotë se këto skema janë të barabarta në trajtimin e individëve të ndryshëm: njerëzit që kursejnë për konsum në të ardhmen paguajnë të njëjtën tatim, si ata që konsumojnë tani.

Së fundi, të dy sistemet i japin qeverisë të njëjtën vlerë aktuale neto të të ardhurave. Megjithatë, koha është e ndryshme: të ardhurat shtyhen deri në pension sipas EET, por merren menjëherë nën TEE.

Në praktikë, sistemet EET dhe TEE mund të mos kenë të njëjtin efekt për shkak të pikës në të cilën ndodh përjashtimi nga taksat. Nëse një individ paguan një normë të ndryshme të tatimit marxhinal të të ardhurave gjatë punës nga norma tatimore e paguar gjatë pensionit, atëherë normat e kthimit para dhe pas tatimit nuk do të barazohen më. Individi do të përfitojë më shumë nga një regjim që jep lehtësim tatimor kur norma e tij marxhinale është më e lartë.

Skemat EET dhe TEE janë ekuivalente me “tatimin mbi shpenzimet”, sipas literaturës së financave publike. Ndërsa skemat ETT dhe TTE korrespondojnë me një “taksë gjithëpërfshirëse mbi të ardhurat”.

Dy skemat e para tatojnë vetëm konsumin (ose shpenzimin) dhe në të njëjtën shkallë nëse konsumi ndërmerret tani ose në të ardhmen.

Në të kundërt, dy skemat e fundit tatojnë të gjitha të ardhurat, qoftë nga fitimet apo investimet, pavarësisht nëse ato janë të kursyera apo konsumuara.

Këto dy skema tatimore standarde janë mënyra të ndryshme të interpretimit të neutralitetit fiskal në lidhje me kursimet. Barazimi i normave të kthimit para dhe pas tatimit është neutral ndërmjet konsumit aktual dhe atij të ardhshëm.

Një taksë gjithëpërfshirëse mbi të ardhurat është neutrale ndërmjet konsumit dhe kursimit, duke i trajtuar kursimet në të njëjtën mënyrë si çdo formë tjetër konsumi.

Megjithatë, kursimet nuk janë mall si çdo mall ose shërbim tjetër. Ato janë një mjet për konsumin e ardhshëm, dhe kjo është veçanërisht e dukshme kur bëhet fjalë për kursimet për pension.

Edhe nëse zgjedhja midis taksimit pozitiv ose zero të të ardhurave nga kapitali nuk është ende e padiskutueshme në literaturën akademike (shih Banks and Diamond 2010 dhe Hall 2010), pothuajse unanimisht është argumentuar se për sa i përket efikasitetit dhe barazisë gjatë ciklit jetësor të një individi, sistemi i tatimit mbi konsumin (EET) është ende modeli më i përshtatshëm për taksimin e kursimeve pensionale.