Fasoneria shqiptare 2024–2025, nga motori i eksporteve drejt transformimit të nevojshëm

Sektori fason në Shqipëri është një histori e moderuar suksesi. Ai ka sjellë eksporte të mëdha, ka punësuar mijëra njerëz dhe ka kontribuar ndjeshëm në ekonominë kombëtare. Por për të mos mbetur vetëm një histori “suporti”, është e nevojshme të ndërmerret një transformim structural me rritje te vlerës së shtuar, teknologji, markë dhe përpunim vendor duhet të jenë qendrore.

Ne vijim japim disa tregues qe na japin panoramen e zhvillimeve per 8-mujorin 2025:

Tendencat e Eksportit dhe Importit 2025

Sipas të dhënave të tregtisë së jashtme, sektori i tekstileve dhe këpucëve në Shqipëri paraqitet me një performancë të qëndrueshme por pa rritje të ndjeshme gjatë periudhës Gusht 2024 – Gusht 2025:

Eksportet kanë pësuar një ulje të vogël në krahasim me vitin e kaluar. Kjo sugjeron një stabilitet, por mungesë rritjeje të konsiderueshme në porositë ndërkombëtare.

Importet janë reduktuar lehtë, nga 5,500 në 4,968 mln lekë (Gusht), që mund të tregojë për optimizim të përdorimit të inputeve ose për mungesë zgjerimi të kapaciteteve prodhuese.

Për periudhën Jan–Gusht, eksporte dhe importe ruajnë një raport relativisht të ngjashëm me vitin e kaluar, duke reflektuar stabilitet, por jo zhvillim të shpejtë.

Vlera e shtuar dhe konkurrueshmëria

Pesha e eksporteve të tekstileve dhe këpucëve në totalin e eksporteve të Shqipërisë është e lartë (~27%), që e bën sektorin thelbësor për ekonominë dhe punësimin.

Megjithatë, siç rezulton edhe nga raportet e ALTAX, vlera e shtuar mbetet e ulët (<20%), pasi pjesa kryesore e zinxhirit prodhues (materiale dhe teknologji) është importuar, dhe përpunimi i brendshëm për markë ose dizajn nuk është masiv.

Industria fason mbetet mbijetese-eksportruese, ku Shqipëria kryesisht realizon prodhim për kompanitë e huaja, ndërsa fitimet e larta dhe kreativiteti brenda vendit janë të kufizuara.

Stanjacioni i eksporteve për një vit radhazi sinjalizon nevojën për transformim drejt modeleve “full package” dhe zhvillim të markave vendase.

Faktorët socialë dhe ekonomikë

Sektori punësonte rreth 102,000 persona (2024), kryesisht gra dhe të rinj nga zonat rurale, duke kontribuar në stabilitet social dhe reduktim të emigracionit të brendshëm.

Paga mesatare (~350 €/muaj) është relativisht e ulët, gjë që kufizon atraktivitetin për fuqinë punëtore të kualifikuar dhe mund të ndikojë në cilësinë e prodhimit.

Stabiliteti i tregut dhe eksporteve nuk garanton rritje afatgjatë; mungesa e fuqisë punëtore të kualifikuar mund të pengojë zgjerimin e prodhimit dhe diversifikimin e produkteve.

Perspektiva Smart e fasonerisë?

Industria fason në Shqipëri ka qenë dikur motor i eksporteve dhe burim i rëndësishëm i punësimit, por vitet e fundit po përballet me sfida të ndjeshme. Për të kuptuar se si mund të ruhet dhe zhvillohet ky sektor, duhet të mendosh jo vetëm për problemet ekzistuese, por edhe për rrugët e zgjuara drejt rritjes dhe konkurrueshmërisë.

Se pari eshte ajo qe po zgjedhin nje pjese e mire e shoqerive drejt diversifikimit te tregjeve. Një nga qasjet më të rëndësishme për të menduar strategjikisht është zgjerimi i horizontit të tregut. Aktualisht, shumica e eksporteve varen nga tregjet e BE-së, kryesisht Italia, Gjermania dhe Greqia. Kjo varësi e bën sektorin të ndjeshëm ndaj luhatjeve të porosive dhe krizave rajonale. Një perspektivë “smart” do të shqyrtonte mundësitë për të hyrë në tregje të reja, ku kërkesa për produktet fason shqiptare mund të rritet dhe shpërndarja e rrezikut të bëhet më e qëndrueshme.

Se dyti, eshte bere e domosdoshme ndërtimi i markave shqiptare. Një tjetër dimension strategjik është krijimi i markave të veta, që të mos mbështeten vetëm te kontratat e jashtme. Përmes markave “Made in Albania”, industria mund të shtojë vlerën e shtuar dhe të ruajë kontroll mbi zinxhirin e prodhimit. Kjo qasje nuk është thjesht prodhim; ajo kërkon identitet, histori dhe cilësi, duke e shndërruar secilin produkt në një histori të qëndrueshme që lidhet me vendin dhe kulturën shqiptare. Në perspektivë afatgjatë, kjo mund të ulë varësinë nga porositë e jashtme dhe të rrisë konkurrueshmërinë rajonale.

Se treti, e tashmja dhe sidomos e ardhmja e ketij sektori e ndjen se nevojiten pa mdyshje investimet në teknologji dhe automatizim. Për të qëndruar konkurrues, industria duhet të adoptojë teknologji moderne dhe sisteme automatike. Automatikimi i proceseve, përdorimi i ERP-ve dhe makinerive të avancuara nuk duhet parë si një kosto, por si një investim strategjik në efikasitet dhe fleksibilitet. Një linjë prodhimi e modernizuar mund të përballojë kërkesa të ndryshme nga klientët ndërkombëtarë, të zvogëlojë humbjet dhe të rrisë produktivitetin, duke e bërë sektorin më të qëndrueshëm përballë konkurencës rajonale.

Se katerti, por me shume peshe eshte investimi masiv te fuqia punëtore dhe formimi profesional. Një tjetër element kritik është kapitali njerëzor. Fuqia punëtore nuk është thjesht burim pune; ajo është burim kreativiteti dhe inovacioni. Trajnimet në dizajn, menaxhim zinxhir furnizimesh dhe teknologji prodhimi mund të transformojnë punonjësit e sektorit në agjentë strategjikë të rritjes. Një qasje smart kërkon tërheqjen dhe mbajtjen e të rinjve në këtë industri, duke e bërë punën jo vetëm të paguar, por edhe pjesë e një karriere të zhvillimit profesional.

Se pesti, politika shtetërore si instrument konkurrues duhet te behet normë mbizotëruese ne tregun e eksportit. Mbështetja shtetërore nuk duhet parë vetëm si një ndihmë ose shpërblim, por si një instrument për rritje konkurrueshmërie. Skemat financiare që nxisin investimet në përpunim vendor, subvencionet për energji ose politika logjistike inteligjente mund të shndërrohen në avantazh rajonal. Në një kuptim strategjik, qeveria mund të veprojë si katalizator për inovacion dhe rritje, duke e bërë industrinë më fleksibël dhe më rezistente ndaj luhatjeve të tregut global.

Analiza e të dhënave tregtare dhe treguesve të sektorit fason për vitin 2024–2025 konfirmon një model mbijetese dhe stabiliteti, por pa rritje dinamike. Tekstilet dhe këpucët janë një shtyllë e rëndësishme e ekonomisë shqiptare, por mungesa e zhvillimit të brendshëm, automatizimit dhe markave vendorë kufizon fitimet dhe konkurrueshmërinë rajonale.

Për të kaluar nga mbijetesë drejt zhvillimi të qëndrueshëm, sektori duhet të ndërmarrë transformim struktural: diversifikim tregjesh, zhvillim markash, investim në teknologji dhe fuqizim të fuqisë punëtore. Vetëm kështu Shqipëria mund të shmangë stagnimin dhe të bëhet një furnizues konkurrues rajonal me vlerë të shtuar të lartë.