Çfarë përfshihet/lejohet në të ardhurat dhe shpenzimet e biznesit të vogël dhe të vetëpunësuarit?

Të ardhurat bruto nga biznesi[1]

Të ardhurat nga biznesi përfshijnë[2], të ardhurat sipas Nenit 13 nga “a” deri “gj” në vijim të Ligjit 29/2023:

a) të ardhurat e një personi fizik nga çdo aktivitet i biznesit i çfarëdo lloji, duke përfshirë çdo aktivitet të individëve të vetëpunësuar ose tregtar;

b) të ardhurat nga interesi, dividendët dhe honorarët, por vetëm për rastet kur këto të ardhura janë pjesë e biznesit që ushtron personi fizik tregtar apo i vetëpunësuar dhe jo pjesë e investimeve individuale të tij[3];

c) të ardhurat nga shitja e titujve, të cilat janë efektivisht të lidhura me biznesin;

ç) të ardhurat nga dhënia me qira e një biznesi, pavarësisht se qiradhënia i përfshin të gjitha apo një pjesë të aktiveve të trupëzuara apo të patrupëzuara[4];

d) të ardhurat nga shitja e çdo lloj aktivi dhe detyrimi të biznesit, përfshirë edhe shitjen e të gjithë biznesit[5];

dh) fitimi kapital i realizuar nga transferimi i aktiveve dhe pasiveve të biznesit në një riorganizim biznesi, siç përcaktohet në nenin 46 të ligjit[6];

e) dhuratat, grantet apo subvencionet e marra nga një person në lidhje me biznesin e tij[7];

ë) të ardhurat e realizuara nga personi fizik për çdo lloj tarife shërbimi teknik apo digjital automatik;

f) fitimet kapitale nga rivlerësimi i aktiveve të biznesit kur këto aktive janë dhënë si kontribut në natyrë në kapitalin e një shoqërie, qoftë në themelimin e saj apo rritjen e kapitalit[8];

g) të ardhurat nga nxjerrja apo përfitimi i mjeteve virtuale;

gj) ardhurat nga transaksionet me mjete virtuale, të cilat janë efektivisht të lidhura me biznesin.

Të ardhurat vjetore nga biznesi përcaktohen si shuma e përgjithshme e të ardhurave biznesore, duke u zbritur (pakësuar) shpenzimet përkatëse të dokumentuara dhe të kryera me qëllim fitimin, ruajtjen dhe sigurimin e të ardhurave.

Vini re! Të ardhurat bruto nga biznesi duhet të argumentohen dhe pasqyrohen nëpërmjet faturave elektronike për shitjet biznes me biznes dhe faturave të pajisjeve fiskale për shitjet biznes me konsumator.

Shpenzimet e lejuara nga biznesi i vogël dhe të vetëpunësuarit

Përpara se të sqarojmë se çfarë shpenzimesh lejohen të zbriten dhe vl;erat e lejueshme monetare, në fillim do të prezantojmë më poshtë sqarimin për shpenzimet sipas zgjedhjes që bën tatimpaguesi në rast se preferon të trajtohet me regjim të veçantë (i supozuar)

 Trajtimi i veçantë (i supozuar) dhe trajtimi i zakonshëm për njohjen e shpenzimeve

Me dëshirën e tij, tatimpaguesi i tatimit mbi të ardhurat nga biznesi, por i cili ka realizuar të ardhura bruto nga biznesi jo më shumë se 10.000.000 lekë për vitin tatimor, mund të zgjedhë të zbatojë formën e shkurtuar të deklarimit të të ardhurave të tatueshme, sipas nenit 14 të ligjit, duke pasqyruar si shpenzime, të cilat zbriten nga e ardhura, shumën e supozuar në % të qarkullimit (të ardhurës bruto), sipas paragrafit 1 të nenit 14 për çdo kategori biznesi:

– Regjimi i veçantë njeh shpenzimet e supozuara zbriten apriori sipas shumave të specifikuara më poshtë dhe pa iu nënshtruar kontrollit të regjistrimeve kontabël lidhur me to nga administrata tatimore;

60% të të ardhurave për veprimtaritë prodhuese;

90% të të ardhurave për veprimtaritë e tregtimit me shumicë;

70% të të ardhurave për veprimtaritë e tregtimit me pakicë të mallrave dhe transportit individual;

60% të të ardhurave për veprimtaritë bare, restorante, disko etj., të kësaj natyre;

50% të të ardhurave për veprimtaritë e shërbimeve, veprimtaritë artizanale dhe atyre zejtare;

30% të të ardhurave për individët e vetëpunësuar; ose

– Regjimi i zakonshëm, i cili bazohet në përllogaritjen e shpenzimeve të zbritshme bazuar në dokumentacionin dhe faturat respektive për çdo shpenzim

Vëmendje!

Në qoftë se veprimtaria ekonomike e tatimpaguesit nuk përfshin një vit të plotë, për efekt të vlerësimit nëse subjekti mund të zgjedhë apo jo të zbatojë regjimin e veçantë për deklarimin e shpenzimeve në një shumë të vetme të supozuar, konvertohet e ardhura bruto e periudhës në të ardhur vjetore. Për të bërë konvertimin, totalin e të ardhurës për vitin tatimor e pjesëtojmë me numrin e muajve që ka ushtruar veprimtarinë tatimpaguesi gjatë këtij viti tatimor dhe më pas e shumëzojmë me 12.
Në rast se e ardhura e konvertuar në të ardhura bruto vjetore, rezulton deri në 10.000.000 lekë, atëherë tatimpaguesi ka të drejtën të zgjedhë të zbatojë metodën e supozuar të shpenzimeve në një shumë të vetme si përqindje e të ardhurave bruto të periudhës.

Pavarësisht se tatimpaguesi mund të zgjedhë regjimin e supozuar të shpenzimeve, ai është i detyruar të zbatojë detyrimet që ka në kuadrin e legjislacionit të fiskalizimit për pranimin e faturave të blerjes së mallrave dhe shërbimeve nga furnizuesit e tij me mallra dhe shërbime, dokumentimin e çdo shpenzimi tjetër biznesi, si dhe të evidentojë shitjet e mallrave dhe shërbimeve bazuar në kërkesat e këtij ligji. Gjithashtu, ai është i detyruar të respektojë afatet e ruajtjes së dokumentacionit tatimor, si për blerjet, ashtu edhe për shitjet, sipas dispozitave ligjore në fuqi, si dhe çdo detyrim tjetër ligjor në lidhje me dhënien e informacionit dhe të dhënave për nevoja verifikimi dhe kontrolli tatimor, sipas procedurave dhe detyrimeve të parashikuara në ligjin “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë” dhe aktet nënligjore në zbatim të tyre.

Kujdes!

Personi fizik, tregtar apo i vetëpunësuar, mund të zgjedhë metodën sipas regjimit të veçantë me nivel shpenzimesh të supozuara, ose të zbatojë regjimin e zakonshëm për zbritjen e shpenzimeve bazuar në dokumentacion dhe fatura, me kusht që kalimi nga një metodë në tjetrën të mos ndodhë më shpesh se njëherë në tre vjet.

Nëse një person fizik zgjedh të përdorë regjimin e veçantë, ai do ta përdorë atë për të paktën 3 vite tatimore. Në rast se në fund të periudhës 3-vjeçare, personi fizik tregtar/i vetëpunësuar zgjedh të mbajë dokumentacionin për evidentimin e shpenzimeve, ai bën njoftim pranë drejtorisë rajonale ku është i regjistruar për ndryshimin e regjimit të mbajtjes së dokumenteve të nevojshme për efekt të njohjes së shpenzimeve tatimore.

Tatimpaguesi, i cili ka zbritur shpenzimet në një shumë të vetme sipas regjimit të veçantë, nuk lejohet të kërkojë zbritje apo kompensim tjetër përveç kompensimit personal, sipas nenit 22 të ligjit[9].

Zbritjet e lejueshme të shpenzimeve për regjimin e zakonshëm për biznesin e vogël dhe të vetëpunësuarin

• Tatimpaguesi i të ardhurave personale me të ardhura nga biznesi, mund të zbresë nga baza tatimore respektive për periudhën tatimore:a) një shumë prej 600 000 lekësh, nëse të ardhurat vjetore janë deri 600 000 lekë, ose një shumë prej 50.000 lekësh në muaj, nëse të ardhurat mujore janë deri në 50.000 lekë;
• një shumë prej 420 000 lekësh, nëse të ardhurat vjetore janë mbi 600 000 lekë deri në 720 000 lekë, ose një shumë prej 35.000 lekësh në muaj, nëse të ardhurat mujore janë mbi 50.000 lekë deri në 60.000 lekë;
• një shumë prej 360 000 lekësh, nëse të ardhurat vjetore janë mbi 720 000 lekë, ose një shumë prej 30.000 lekë/ muaj nëse të ardhurat mujore janë mbi 60.000 lekë;
• një shumë kompensimi për çdo fëmijë në ngarkim të tij më pak se 18 vjeç prej 48 000 lekë/ vit.

Normat tatimore që aplikohen mbi biznesin e vogël apo të vetëpunësuarin

Për të ardhurat vjetore nga biznesi, për të cilat baza e tatimit është e ardhura neto e tatueshme, pra diferenca e të ardhurave minus shpenzimet e zbritshme, zbatohen normat progresive, si më poshtë:

a) 15% për të ardhurat neto të tatueshme (fitimi i tatueshëm) deri në 14.000.000 lekë në një vit;

b) 23% për çdo lekë shtesë të të ardhurave neto të tatueshme (fitimit të tatueshëm) mbi 14.000.000 lekë në vit.

Shembuj për tatimin 15% dhe tatimin 23%

Nëse një person fizik tregtar apo i vetëpunësuar, pasi zbret nga e ardhura bruto çdo shpenzim të zbritshëm dhe çdo zbritje të lejuar sipas nenit 22 të ligjit, deklaron fitimin e tatueshëm vjetor në masën 12.000.000 lekë, tatimi që do të paguajë do të jetë 12.000.000 x 15% = 1.800.000 lekë.

Nëse një person fizik tregtar apo i vetëpunësuar, pasi nga e ardhura bruto ka zbritur çdo shpenzim të zbritshëm dhe çdo zbritje të lejuar, sipas nenit 22 të ligjit, deklaron fitimin e tatueshëm 20.000.000 lekë, tatimi që do të paguajë do të jetë: 14.000.000 x 15% + 6.000.000 x 23 % =2.100.000 + 1.380.000 = 3.480.000 lekë. Pra, tatimi që do të paguajë tatimpaguesi, për një fitim të tatueshëm prej 20,000,000 lekësh do të jetë 3.480.000 lekë.

[1] Teksti është marrë nga Ligji 29/2023 dhe udhëzimi Nr.26, datë 08.09.2023, i përshtatur nga ALTAX

[2] burimet e të ardhurave nuk shterojnë vetëm me këto dhe janë të ndryshme nga të ardhurat nga punësimi

[3] Nëse një tatimpagues i vetëpunësuar merr interesa nga llogaritë e tij të biznesit, apo ndonjë ndarje fitimi nga kuota që mund të ketë në një biznes tjetër, kuotë kjo që ka pasur si burim financimi aktivet e biznesit të të vetëpunësuarit dhe jo llogari individuale të tij, këto kategori të ardhurash do të trajtohen si të ardhura të biznesit

[4] Një tatimpagues, person fizik tregtar, apartamentin e tij në katin e parë e ka shndërruar në dyqan, e ka regjistruar në Agjencinë e Kadastrës si të tillë dhe e ka futur si kontribut, pjesë të aktiveve të biznesit që ushtron. Nëse ky tregtar, një pjesë të dyqanit e jep me qira për një tregtar apo të vetëpunësuar tjetër, të ardhurat nga qiraja do të konsiderohen pjesë e të ardhurave të Biznesit të tij. Por nëse ai jep me qira një apartament tjetër që ka në pronësi si individ, të ardhurat që siguron nga kjo qiradhënie konsiderohen të ardhura individuale nga qiradhënia, tatohen si të tilla dhe nuk kanë lidhje me të ardhurat nga biznesi i tregtarit.

[5] Nëse aktivet janë regjistruar si pjesë e biznesit, të ardhurat nga shitja e tyre do të jenë të ardhura biznesore. Nëse shitet i gjithë biznesi, përfshire aktivet e trupëzuara, por edhe ato të patrupëzuara, e gjithë shuma e arkëtuar nga shitja është e ardhur e tatueshme biznesore, pavarësisht se shuma e arkëtuar mund të jetë më e lartë (për shkak të listës së klientëve, emrit të mirë, pozicionit etj.) se vlera e aktiveve të shitura në kuadrin e biznesit.

[6] Riorganizimet e biznesit përfshijnë bashkimet, ndarjet, ndarjet e pjesshme, shkëmbimin e aksioneve dhe transferimet e degëve të veprimtarisë. Një riorganizim biznesi nuk shkakton tatim të fitimeve kapitale mbi aktivet e transferuara për t’i dhënë efekt riorganizimit, përveç ndonjë pagese në para që tejkalon pagesën e cilësuar në para.

[7] Të ardhura të tilla në llogaritë e biznesit, konsiderohen të ardhura biznesore për efekt tatimi. Nëse financimet e veprimtarisë ekonomike të personit fizik qoftë tregtar apo i vetëpunësuar, bëhen nga individi i regjistruar si person fizik që zotëron këtë biznes, shuma e deklaruar si e financuar në formën e huas nga pronari duhet të argumentohet si burim nga të ardhura personale të individit, të cilat janë taksuar më parë në nivel biznesi person fizik apo në nivel dividenti nga ndonjë person juridik, apo të taksuara si të ardhura personale nga paga, interesit, qiratë, e drejta e autorit etj. të ardhura të tatuara më parë. Nëse këto financime të biznesit në formën e huas nga pronari paraqiten në pasqyrat financiare të subjektit, veprimtaria e subjektit dhe huaja e pronarit duhet të jetë subjekt i kontrollit të thelluar të veprimtarisë se personit fizik por edhe të individit që është regjistruar si person fizik, në lidhje me të ardhurat, shpenzimet, çmimet e shitjes dhe çdo element tjetër i rëndësishëm që impakton bazën e TVSH-së, të ardhurat, shpenzimet dhe fitimin e tatueshëm

[8] Nëse aktivi është i rivlerësuar sipas dispozitave të ligjeve për rivlerësimin e pasurive të paluajtshme, dhe tatimi në lidhje me këto rivlerësime është paguar, personi fizik nuk e llogarit shumën e rivlerësuar të asetit si të ardhur nga biznesi, por njëkohësisht nuk e llogarit atë si shpenzim biznesi/nuk e amortizon në koston e mallrave dhe shërbimeve të shitura. Ndërkohë, nëse ky aktiv i rivlerësuar do shitet, fitimi kapital nga shitja e aktivit do të llogaritet si diferencë ndërmjet çmimit të shitjes dhe vlerës së rivlerësuar. Në rastet kur rivlerësimi i aktivit është bërë jo në zbatim të ndonjë ligji specifik për rivlerësimin e pasurisë, por nga vetë subjekti, vlera e rivlerësuar nuk merret në konsideratë as si e ardhura as si shpenzim biznesi dhe njëkohësisht nuk merret në konsideratë si vlerë referuese edhe për llogaritjen e fitimit kapital në rastin e shitjes.
Nëse aktivi është rivlerësuar para futjes si aktiv i biznesit, dhe ky rivlerësim nuk është bërë në kuadrin e ligjeve të miratuara në lidhje me rivlerësimin e pasurive të paluajtshme, shuma e rivlerësuar pasqyrohet si e ardhur biznesi dhe njëkohësisht amortizohet çdo vit në shpenzimet e biznesit

[9] Neni22 – Zbritjet nga baza tatimore