Çfarë kuptohet me vlerësimin e S&P për Shqipërinë në Shtator 2023?

Vlerësimi i kredisë sovrane është një matje e aftësisë së qeverisë për të shlyer borxhet e saj. Ashtu si rezultatet personale të kreditit, një vlerësim i lartë i kreditit tregon se një situatë financiare me rrezik të ulët krediti dhe një vlerësim i ulët tregon një qeveri që mund të luftojë për të shlyer borxhet e saj[1].

Vlerësimi i aftësisë për ripagimin e borxhit publik të të S&P Global Ratings është një opinion largpamës në lidhje me aftësinë kreditore të një qeverie në lidhje me një detyrim financiar specifik, një grup specifik detyrimesh financiare ose një program specifik financiar. S&P merr në konsideratë aftësinë kreditore të buxhetit të shtetit dhe kjo vlen në funksion të rritjes së kredisë mbi detyrimin duke marrë parasysh monedhën në të cilën është shprehur detyrimi. Opinioni pasqyron pikëpamjen e S&P Global Ratings për kapacitetin e debitorit (dhe vullnetin për të përmbushur angazhimet e saj financiare në momentin e duhur, dhe mund të vlerësojë kushtet, të tilla si kolaterali, siguria dhe vartësia, të cilat mund të ndikojnë në pagesën përfundimtare në rast mospagimi.

Po si janë kategoritë e Vlerësimit nga agjensitë Moody’s dhe S&P?

Në gjithë shkallën e vlerësimit janë gjithsej 11 kategori vlerësimi (AAA. AA, A, BBB, BB+B+CCC+CC+C, BB, B, CCC, CC, C, D)

Në Moody’s, vlerësimi A1 vjen pas vlerësimeve Aaa, Aa1, Aa2 dhe Aa3. Vetë vlerësimi A tregon se obligacioni (ose çfarëdo situate që vlerësohet) është “gradë e mesme e lartë dhe subjekt i rrezikut të ulët të kredisë. Vlerësuesi me këtë vlerësim tregon se “detyrimi renditet në nivelin më të lartë të kategorisë së tij të vlerësimit të përgjithshëm”.

Në Standard & Poor’s, vlerësimi A vjen pas vlerësimeve AAA, AA+, AA dhe AA-. Vetë vlerësimi A tregon një “kapacitet të fortë për të përmbushur angazhimet financiare, por disi të ndjeshme ndaj kushteve të pafavorshme ekonomike dhe ndryshimeve në rrethana.” Një detyrim i vlerësuar ‘AAA’ ka vlerësimin më të lartë të caktuar nga S&P Global Ratings dhe tregon kapacitetin mjaft te lartë të debitorit për të përballuar financiarisht përkushtimin ndaj detyrimit S&P rregullon më tej vlerësimin duke shtuar një + ose – në shkronjë.

Të dy A+ dhe A1 janë gjashtë renditje mbi kufirin që ndan borxhin e nivelit të investimeve nga borxhi me rendiment të lartë, i cili mbart vlerësime prej Baa1/BBB+, Baa2/BBB, Baa3/BBB-, ose edhe më të ulëta.

Vlerësimi A+/A1 nënkupton që emetuesi ose transportuesi ka mbështetje të qëndrueshme financiare dhe rezerva të bollshme monetare. Rreziku i mospagimit për investitorët ose mbajtësit e policave është shumë i ulët.

Vlerësimet e kredisë të caktuara nga agjencitë e ndryshme të vlerësimit bazohen kryesisht në aftësinë kreditore të siguruesit ose emetuesit; në njëfarë kuptimi, ato janë një vlerësim sasior i aftësisë kreditore të një huamarrësi. A+ dhe A1, si të gjitha vlerësimet, mund të interpretohen si një masë e drejtpërdrejtë e probabilitetit të mospagimit. Megjithatë, stabiliteti i kredisë dhe prioriteti i pagesës janë gjithashtu të faktorizuar në vlerësim[2].

Çfarë kuptohet nga ky vlerësim i ri për Shqipërinë?

Vlerësimi i S&P në Shtatorin 2023 tregon një aftësim të përmirësuar ripaguese të borxheve që ka Shqipëria, bazuar mbi treguesit e të ardhurave tatimore, shpenzimet më të ulëta gjatë 6-mujorit të parë 2023, si dhe një mundësi e ekonomisë të krijojë besimin se do të ketë një perspektivë positive për tu rritur bazuar pikërisht mbi treguesit më lart dhe pritshmëria për përmirësim më të madh të konsumit dhe eksporteve.

S&P jep një vlerësim BB+ ose më të ulët për vendet që i konsideron të vlefshëm për investime, por sa më poshtë të jetë nota vlerësuese, po ashtu ka një kuptim për më pak siguri dhe ambjent të garantuar në aspektin afatmesëm.

Megjithatë në këtë moment duhet përmendur se në lidhje me interesimin e investimeve të huaja në rajonin tonë, duke qenë se Serbia dhe Maqedonia e Veriut kanë një shkallë vlerësimi më të lartë (BB+) e cila bazohet te avancimi në gradë, që ata kanë në raport me Shqipërinë është një garanci më e madhe në tregun financiar dhe sigurinë që prezantojnë për investitorët.

Vlerësimi për gjithë vendet, në fund të fundit është një vlerësim që përdoret nga fondet sovrane të pasurisë, fondet e pensioneve dhe investitorë të tjerë duke vlerësuar aftësinë kreditore të Serbisë, Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe gjithë vendeve të tjera rajonale (Kosova nuk ka një vlerësim ende) dhe me një ndikim të ndjeshëm në kostot e huamarrjes së secilit vend.

“Perspektiva pozitive” sipas agjencisë pasqyron pikëpamjen e saj se parametrat fiskalë të vendit do të vazhdojnë të përmirësohen përtej pritshmërive të agjencisë, nëpërmjet përpjekjeve të qeverisë për të konsoliduar financat publike. Për më tepër, pavarësisht një ngadalësimi në partnerët kryesorë tregtarë të vendit,  S&P parashikon se parametrat e pozicionit të jashtëm të Shqipërisë mund të përmirësohen më shumë se sa pritej, pasi ekonomia po rimëkëmbet dhe sektori i turizmit shqiptar vijon të zgjerohet.

[1] https://www.investopedia.com/terms/s/sovereign-credit-rating.asp

[2] https://www.maalot.co.il/Publications/GMT20160823145849.pdf