Tregtia me shumicë dhe me pakicë në Shqipëri: Kontributi në ekonomi

Tregtia me shumicë dhe me pakicë

Tregtia me shumicë dhe pakicë është një sektor kyç në ekonominë e Shqipërisë, duke kontribuar në punësim, GDP dhe shpërndarjen e produkteve dhe shërbimeve. Tregtia në Shqipëri është po ashtu edhe një hallkë kyç për import-eksportin dhe shpërndarjen e mallrave në tregun kombëtar.

• Kontributi në PBB (Prodhimi i Brendshëm Bruto): Sektori i tregtisë (me shumicë dhe me pakicë) kontribuon rreth 14% të PBB-së së Shqipërisë. Sipas INSTAT, për vitin 2022, ky sektor pati një vlerë të shtuar bruto prej 200 milionë euro.
• Punësimi: Sektori i tregtisë është një nga sektorët kryesorë për punësimin. Rreth 17% e totalit të punësuarve në Shqipëri janë të angazhuar në tregtinë me shumicë dhe me pakicë. Ky numër është afërsisht 230,000 punonjës

 Tregtia me Shumicë

• Vlera e tregtisë me shumicë në Shqipëri, sipas të dhënave nga Instituti i Statistikave (INSTAT), është rreth 6.2% e PBB-së (Produktit të Brendshëm Bruto). Tregtia me shumicë përfshin bizneset që shpërndajnë mallra me shumicë për tregtarët e tjerë dhe nuk shkojnë direkt te konsumatorët finalë.
• Segmentet kryesore të tregtisë me shumicë përfshijnë mallrat ushqimore, lëndët e para industriale, pajisjet elektrike, dhe materialet e ndërtimit. Ky sektor është i rëndësishëm për mbështetje e industrive të tjera dhe ka lidhje të ngushta me sektorë të tjerë të ekonomisë, si ndërtimi dhe prodhimi.
• Vlera e tregtisë me shumicë (2022): Ky sektor ka pasur një vlerë të tregtisë prej 2.3 miliardë euro në vitin 2022. Tregtia me shumicë, përfshirë importet dhe distribucionin e mallrave, është kryesisht e orientuar nga produktet ushqimore dhe materiale ndihmëse.
• Importet dhe Eksportet: Shqipëria ka importuar mallra me vlerë 4.5 miliardë euro në vitin 2022, ndërsa eksportet janë 2.4 miliardë euro. Ky balanc negativ i tregtisë është një tregues i rëndësishëm për varësinë nga importet.

Tregtia me Pakicë

• Tregtia me pakicë është një nga sektorët më të zhvilluar dhe kontribuon në rreth 7% të PBB-së. Ky sektor është i lidhur drejtpërdrejt me konsumatorët, duke përfshirë shitjet në dyqane, supermarkete, dhe tregje.
• Rritja e shpenzimeve për konsum ka ndikuar në rritjen e aktivitetit të tregtisë me pakicë. Kjo ka ndodhur për shkak të rritjes së nivelit të jetesës dhe konsolidimit të strukturave të dyqaneve, përfshirë zinxhirët e supermarketeve dhe shitësit e online.
• Vlera e tregtisë me pakicë (2022): Sipas INSTAT, vlera e tregtisë me pakicë ka arritur në 3.6 miliardë euro, që tregon rritje në krahasim me vitet e kaluara. Rritja ka ardhur kryesisht nga shitjet online dhe rritja e konsumit të brendshëm.
• Pjesëmarrësit në tregtinë me pakicë: Pjesa më e madhe e subjekteve që operojnë në tregtinë me pakicë janë të vogla dhe të mesme. Rreth 65% e subjekteve janë të klasifikuara si mikro dhe të vogla biznese, të cilat përballen me vështirësi të vazhdueshme për të kaluar në sektorin formal.

Tregu i punës dhe punesimi

• Punësimi në sektorin e tregtisë është relativisht i lartë. Rreth 16-18% e fuqisë punëtore është e angazhuar në tregtinë me shumicë dhe me pakicë. Ky sektor ka mundësuar punësimin e individëve pa kërkesa të larta për arsim, si dhe ka ofruar mundësi për punësim të grupeve të margjinalizuara, si gra dhe rinia.

Konsumi

• Konsumi familjar është një faktor kyç në rritjen e tregtisë me pakicë. Në vitin 2024, konsumi total i familjeve është rreth 58-60% e PBB-së. Shpenzimet e konsumatorëve për mallra dhe shërbime janë një motor kryesor i rritjes ekonomike dhe ndikojnë drejtpërdrejt në sektorin e tregtisë.

A. Sfidat e tregtisë me shumicë dhe me pakicë

1. Informaliteti dhe Taksimi

1.1. Informaliteti në tregtinë me shumicë dhe me pakicë

a. Pjesëmarrja e Informalitetit

• Shumica e sektorëve të tregtisë (shumicë dhe pakicë) operojnë në mënyrë informale. Sipas Bankës Botërore, rreth 30-40% e aktiviteteve tregtare në Shqipëri janë informale, që do të thotë se rreth 1 miliardë euro të ardhura të sektorit të tregtisë nuk regjistrohen për të paguar taksat.
• Përqindja e informalitetit në tregtinë me pakicë: Vlerësimet sugjerojnë se më shumë se 50% e shitjeve me pakicë, veçanërisht në qytetet e vogla dhe në zonat rurale, janë informale. Kjo ka të bëjë me dy faktorë kryesorë: shmangia e taksave dhe ulja e kostove operative.

b. Faktorët e Informalitetit

• Paga e ulët dhe taksat e larta: Për shkak të kostove të larta tatimore dhe burokracisë, shumë tregtarë dhe biznese të vogla preferojnë të operojnë jashtë sistemit të formalizuar. Sipas INSTAT, 45% e bizneseve të vogla raportojnë që nuk janë të regjistruar për qëllime tatimore.
• Mungesa e mbikëqyrjes dhe inspektimeve: Raportet e Kontrollit të Lartë të Shtetit sugjerojnë se 90% e bizneseve të vogla që operojnë në sektorin e tregtisë me pakicë nuk inspektohen rregullisht, duke lejuar kështu rritjen e informalitetit.

1.2. Shkaktarët e Informalitetit:

• Mungesa e kontrollit dhe inspektimeve: Mungesa e një mbikëqyrjeje efektive ka lejuar që shumë subjekte të operojnë jashtë rregullave dhe të shmangin tatimet.
• Birokracia dhe kostot e larta të regjistrimit dhe tatimit: Bizneset shpesh nuk regjistrohen për shkak të procedurave burokratike dhe kostove të lidhura me tatimin dhe sigurimet shoqërore.
• Mentaliteti dhe kultura e informalitetit: Në Shqipëri, ka një mentalitet të theksuar që shikon informalitetin si një mënyrë për të ulur kostot dhe rritur fitimet në mënyrë të shpejtë.

1.3. Pasojat e informalitetit në tregtinë me shumicë dhe me pakicë janë:

• Humbja e të ardhurave për shtetin: Informaliteti shkakton humbjen e të ardhurave fiskale të cilat mund të përdoren për investime publike dhe shërbime sociale. Sektori i informalitetit në tregti mund të dëmtojë gjithashtu konkurrencën, duke krijuar një avantazh të padrejtë për bizneset që nuk paguajnë taksa.
• Mbështetje e pamjaftueshme për bizneset: Bizneset informale shpesh kanë mundësi më të kufizuara për të marrë financim ose për të marrë pjesë në kontrata publike, që ndikon në zhvillimin e tyre të qëndrueshëm.
• Kualiteti i shërbimeve dhe produkteve: Informaliteti mund të shkaktojë gjithashtu një rënie të cilësisë së produkteve dhe shërbimeve, pasi kontrollet e sigurisë dhe standardet e cilësisë shpesh anashkalohen.

1.4. Sfida dhe mundësi për zgjidhjen e informalitetit

a. Përshtatja e ligjeve dhe politikave

• Rregullimi dhe thjeshtimi i procedurave tatimore mund të ndihmojnë në përmirësimin e formalizimit. Një mundësi është të krijohen kushte më të mira për regjistrimin e bizneseve të vogla dhe të mesme, si dhe për të ulur kostot administrative.
• Masa për përmirësimin e kontrollit dhe mbikëqyrjes, si rritja e përdorimit të teknologjisë për monitorimin e transaksioneve dhe krijimi i një sistemi më transparent të regjistrimit të mallrave dhe transaksioneve të biznesit.

b. Stimuj për formalizimin

• Incentiva dhe lehtësira për bizneset e vogla mund të inkurajojnë të hyjnë në sistemin formal. Kjo mund të përfshijë ulje taksash për periudhën e parë të funksionimit, si dhe ofrimin e mundësive për mbështetje financiare dhe trajnime.
• Mbështetje për bizneset e ndershme, duke u siguruar që ato të kenë mundësi të konkurrojnë në kushte të barabarta me bizneset informale, është gjithashtu një aspekt kyç për të ulur informalitetin.

c. Përdorimi i teknologjisë dhe E-commerce

• Zhvillimi i platformave dixhitale dhe e-commerce mund të ndihmojnë në integrimin e bizneseve informale në tregun formale. Përdorimi i platformave të e-commerce mund të lehtësojë procesin e shitjes dhe mund të krijojë mundësi për të kapur konsumatorët pa kaluar nëpër kanale tradicionale të tregtisë me pakicë.

d. Edukimi dhe ndryshimi i kulturës

• Edukimi dhe ndërgjegjësimi i bizneseve dhe qytetarëve për pasojat e informalitetit mund të ndihmojë në ndryshimin e mentalitetit dhe në uljen e kësaj praktike. Ky proces është një sfidë afatgjatë dhe kërkon mbështetje nga institucionet publike dhe shoqëria civile.

Informaliteti mbetet një nga pengesat kryesore për zhvillimin ekonomik të Shqipërisë dhe është i lidhur ngushtë me problemet globale dhe të brendshme, si krizat ekonomike, luhatjet e çmimeve dhe konkurrenca ndërkombëtare. Për të adresuar këtë sfidë, duhet të implementohen masa për rregullimin dhe mbikëqyrjen e tregjeve, si dhe të krijohen kushte më të mira për të formalizuar bizneset. Në këtë kuadër, përdorimi i teknologjisë dhe mbështetje për bizneset e vogla mund të shërbejë si një mundësi për të krijuar një treg më të drejtë dhe më të qëndrueshëm

2. Rritja e konkurrencës

2.1. Konkurenca në tregti dhe sektori i tregtisë në Shqipëri

– Rritja e konkurrencës në tregun shqiptar

• Vlera e tregtisë së jashtme: Sipas të dhënave nga INSTAT (Instituti i Statistikave i Shqipërisë), në vitin 2023, vlera e eksporteve shqiptare arriti në rreth 3.4 miliardë euro, ndërsa vlera e importeve ishte 7.6 miliardë euro, që tregon një deficit të lartë tregtar.
• Pjesëmarrja e bizneseve të huaja: Sektori i shërbimeve dhe i industrisë është dominues në konkurrencën e tregut. Numri i investimeve të huaja direkte (IHD) për vitin 2023 ishte rreth 1.3 miliardë euro, duke pasur ndikim të drejtpërdrejtë në rritjen e konkurrencës, veçanërisht në fushat e ndërtimit, shërbimeve financiare, dhe industrisë së energjisë.

–  Tregtia me pakicë dhe shumicë

• Shumica e tregtisë (import-eksport) është e dominueshme nga produkti bujqësor dhe tekstilet, ku janë identifikuar tregtarët e mëdhenj dhe zinxhirët ndërkombëtarë që mbajnë një rol të madh. Megjithatë, një numër i madh i tregtarëve të vegjël ka të ngjarë të kontribuojnë në zhvillimin e tregtisë me pakicë.
• Konkurrenca dhe çmimet e pakicës: Në sektorët si furnizimi me ushqime, elektronikë, dhe tekstil, ka pasur një ulje të çmimeve si pasojë e rritjes së konkurencës, për shkak të hyrjes së bizneseve të huaja dhe ndryshimeve në kërkesë.

2.2. Monopolet dhe dështimi i konkurrencës

– Dominimi i pak bizneseve të mëdha

• Monopolizimi i tregut: Edhe pse konkurrenca është në rritje, sektori i energjisë, telekomunikacionet, dhe ushqimet ende dominon nga një numër i vogël kompanish të mëdha që mund të krijojnë një strukturë oligopolistike. Për shembull, kostoja e energjisë elektrike ka qenë një problem i vazhdueshëm, ku disa kompani kanë kontrolluar një pjesë të madhe të furnizimit me energji dhe janë akuzuar për çmime të larta dhe mungesë konkurrencë.

– Problematika me monopole dhe oligopole

• Një shqetësim tjetër është sektori i ndërtimit, ku ndodhin akuzat për kartel dhe praktika të dëmshme konkurruese. Kjo ka sjellë rritje të çmimeve të pasurive të paluajtshme dhe ndikim negativ në mbajtjen e çmimeve të qëndrueshme për konsumatorët.

– Ndikimi i monopoleve në çmimet

• Raporti i çmimeve të energjisë për shqiptarët është shumë i lartë në krahasim me vendet e rajonit. Sipas të dhënave të INSTAT, për vitin 2023, çmimi mesatar i energjisë elektrike për konsumatorët ishte 0.097 euro/kWh, ndërsa për vendet e BE-së, ky çmim është afërsisht më i ulët.

2.3. Luhatja e çmimeve sipas kursit të këmbimit

– Kursi i këmbimit dhe ndikimi në çmime

• Luhatjet e kursit të këmbimit: Kursi i këmbimit i lekut shqiptar ka pësuar luhatje të konsiderueshme në vitet e fundit. Në vitin 2023, një euro ka luhatur midis 118-121 lek. Kursi i këmbimit ka një ndikim të drejtpërdrejtë në çmimet e importeve, dhe për këtë arsye çmimet e produkteve të importuara kanë pasur variacione të konsiderueshme.

– Ndikimi i luhatjeve në çmimet e Mallrave dhe Shërbimeve

• Sipas një studimi të Bankës së Shqipërisë, luhatjet e kursit të këmbimit kanë një ndikim të drejtpërdrejtë në çmimet e mallrave të importuara, përfshirë produkte si nafta, ushqimet e përpunuara, dhe materialet e ndërtimit. Për shembull, një dobësim i lekut mund të rrisë çmimin e naftës, duke çuar në një rritje të çmimit të transportit dhe energjisë për sektorët industrialë.

– Rritja e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve

• Rritja e çmimit të naftës: Në periudhën e fundit, nafta ka pësuar rritje, duke ndikuar direkt në kostot e transportit dhe shërbimet e energjisë në Shqipëri, për të cilat 60% e furnizimit mbështetet në import. Në vitin 2023, çmimi i naftës është rritur për rreth 15-20%, duke e çuar çmimin e saj në 1.5-1.7 euro/litër.

– Treguesit e ndikimit në inflacion dhe pabarazi

• Inflacioni dhe kursi i këmbimit: Inflacioni në Shqipëri për vitin 2023 ishte 6.3%, ndërsa në vitin 2024 ka prirje të ulët, me një prognozë të inflacionit prej rreth 4%. Luhatjet e kursit të këmbimit mund të kenë një ndikim të drejtpërdrejtë në çmimet e ushqimeve dhe produkteve të energjisë, të cilat janë ndër përbërësit kryesorë të inflacionit.

2.4. Sfidat dhe e ardhmja

– Ndikimet e luhatjeve të Kursit të Këmbimit në politikën ekonomike

• Politikat e qëndrueshme për stabilizimin e kursit të këmbimit: Shqipëria duhet të përqendrohet në stabilizimin e monedhës dhe të mbështesë politika që mbrojnë konkurrencën në treg, si për shembull përmirësimi i sistemit bankar dhe ndihma për biznese të vogla dhe të mesme për të përballuar pasojat e luhatjeve të kursit.

– Zhvillimi i konkurrencës dhe pjesëmarrja në Tregjet Ndërkombëtare

• Rritja e pjesëmarrjes në tregjet ndërkombëtare dhe mbështetje për eksportet mund të ndihmojë Shqipërinë për të rritur konkurrencën dhe për të ulur ndikimin e luhatjeve të çmimeve në sektorët e rëndësishëm si tekstil, bujqësi, dhe industria e ndërtimit.

Luhatjet e kursit të këmbimit dhe rritja e konkurrencës kanë ndikime të ndërlidhura në zhvillimin e tregut dhe ekonominë e përgjithshme. Ndërkohë që Shqipëria po përballet me një treg të hapur dhe konkurrues, duhet të miratojë politika më të qëndrueshme dhe të mbështesë përmirësimin e konkurrencës dhe stabilizimin e çmimeve, për të siguruar një zhvillim ekonomik të qëndrueshëm.

3. Rritja e shitjeve online

3.1. Rritja e shitjeve online në Shqipëri

a. Statistika dhe tregues kryesorë për Tregtinë dixhitale

Tregtia online ka njohur një zhvillim të shpejtë në Shqipëri gjatë viteve të fundit, veçanërisht pas pandemisë COVID-19, kur shumë biznese dhe konsumatorë kaluan në përdorimin e platformave dixhitale. Disa të dhëna dhe tregues të rëndësishëm janë:

• Vlera e tregtisë elektronike: Sipas të dhënave të INSTAT dhe raporteve të ndryshme të industrisë, tregtia elektronike në Shqipëri në vitin 2023 ishte rreth 200 milionë euro, me një rritje prej 25%-30% krahasuar me vitin 2022.
• Pjesëmarrja në tregti online: Gjatë vitit 2023, 63% e shqiptarëve ishin përdorues të internetit, dhe një pjesë e konsiderueshme e tyre, rreth 45%-50%, bënë blerje online, kryesisht për produkte të konsumit si veshje, elektronikë, dhe produkte ushqimore.
• Platforma dhe tregje online: Një numër i madh i platformave e-commerce janë shfaqur në Shqipëri, si Aliexpress, Amazon, dhe platforma lokale si ShqiperiaShop, të cilat ofrojnë mundësi blerje dhe shitje të produkteve. Sektori i shërbimeve (si udhëtimet, pagesat online, dhe shërbimet financiare) gjithashtu ka treguar rritje të konsiderueshme.

b. Rritja e blerjeve online për kategoritë e ndryshme të produkteve

• Veshje dhe aksesorë: Sipas raportimeve, 30%-35% e shitjeve online përbëhen nga produkte të modës, si veshje, këpucë, dhe aksesorë.
• Elektronikë dhe pajisje teknologjike: Blerjet online të elektronikës kanë përbërë një pjesë të madhe të tregut, duke pasur rritje vit pas viti prej 20%-25% në kategori si smartphone, laptop, dhe aparat foto.
• Produkte ushqimore dhe të përditshme: Sektorë të tjerë që po shohin rritje janë ushqimet e gatshme, artikujt e higjienës personale dhe produkte të tjera të përditshme, ku shumë biznese janë mundësuar nga platforma të dedikuara për tregtinë online.

3.2. Tregtia dixhitale dhe të ardhurat

• Rritja e të ardhurave: Për vitin 2023, të ardhurat e krijuara nga shitjet online në Shqipëri u rritën për një 12%-15%, në krahasim me periudhën para-pandemike, kur pjesa më e madhe e tregtisë ishte ende e përqendruar në dyqanet fizike.
• Kontributi në ekonominë e Shqipërisë: Në vitin 2023, tregtia dixhitale kontribuoi për rreth 2%-3% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) të Shqipërisë, dhe ka një mundësi për të arritur deri në 5% deri në vitin 2025.

3.3. Sfida të rritjes së shitjeve online dhe tregtia dixhitale

a. Të Ardhurat dhe taksa nga shitjet online

Një nga sfidat më të mëdha është formalizimi i tregtisë online dhe sigurimi që bizneset që operojnë online paguajnë taksat përkatëse. Shumë kompani dhe individë shfrytëzojnë mundësinë e shitjeve online pa u regjistruar si subjekte juridike dhe pa paguar taksat, duke kontribuar në informalitetin dhe duke e bërë të vështirë mbikëqyrjen fiskale.

b. Logjistika dhe transporti

Shqipëria ka probleme të mëdha me logjistikën dhe transportin që ndikon direkt në dërgesat e produkteve, sidomos për blerjet ndërkombëtare. Shumë bizneset janë të kufizuara nga kostot e larta të transportit dhe kohëzgjatja e dërgesave, që e bëjnë atë më pak konkurrues në tregjet ndërkombëtare.

c. Siguria dhe besimi i konsumatorëve

Siguria në platforma elektronike është një tjetër sfidë e madhe. Hakerat dhe krimi kibernetik janë gjithnjë një kërcënim për sistemet e pagesave online dhe shpërndarjen e të dhënave personale. Shumë konsumatorë janë të frikësuar nga rreziku i vjedhjes së informacionit dhe shmangin blerjet online.

• Rreth 60%-65% e konsumatorëve shqipëtarë ende janë skeptikë për blerjet online dhe preferojnë të përdorin dyqane fizike për shkak të shqetësimeve për sigurinë dhe pamundësisë për të provuar produktet përpara se t’i blejnë.

d. Ndikimi i formalitetit dhe përmirësimi i infrastrukturës digjitale

Një nga sfidat kryesore për tregtinë dixhitale është formalizimi i biznesit, ku shumë individë dhe kompani po operojnë pa u regjistruar, duke shkaktuar probleme me sistemin tatimor dhe gjithashtu duke shkaktuar konkurrencë të padrejtë për bizneset që ndjekin ligjin.

Për të mundësuar një zhvillim të qëndrueshëm të tregtisë elektronike, do të kërkohet një përmirësim i infrastrukturës digjitiale, si për shembull shërbime më të mira të internetit, platforma më të sigurta të pagesave, dhe mbështetje për bizneset që operojnë në mënyrë të ligjshme.

e. Çështje të ligjit dhe rregulloreve

Shqipëria ka nevojë për të përmirësuar ligjet dhe rregulloret për tregtinë online, përfshirë legjislacionin për mbrojtjen e konsumatorëve, taksat e biznesit dhe të drejtat e shfrytëzuesve. Aktualisht, një pjesë e madhe e tregtisë online mbetet jashtë sistemit të mbikëqyrjes ligjore dhe është e vështirë të sigurohet që të drejtat e konsumatorëve janë të mbrojtura siç duhet.

3.4. Perspektiva dhe Qasja për 2025

Në 2025, tregtia online dhe e-commerce pritet të vazhdojë të rritet, por për këtë të ndodhë, Shqipëria do të duhet të përballet me disa sfida të rëndësishme:

• Infrastruktura digjitale: Investimi në rrjetet e internetit dhe shërbimet online për konsumatorët dhe bizneset duhet të jetë prioritet. Kjo përfshin përmirësimin e shërbimeve të pagesave dixhitale, shërbimeve të transportit dhe dërgesave, si dhe nxitjen e zhvillimit të platformave të e-commerce që ofrojnë produkte nga Shqipëria në tregjet ndërkombëtare.
• Formalisimi dhe mbështetje për bizneset e vogla dhe të mesme: Do të jetë e rëndësishme që të lehtësohen procedurat për regjistrimin e bizneseve online dhe për të krijuar një sistem mbështetjeje që ndihmon në zhvillimin e tregtisë dixhitale për bizneset që operojnë me të gjitha normat ligjore.
• Mbrojtja e konsumatorëve dhe siguria kibernetike: Rritja e besimit të konsumatorëve në tregtinë online do të varet nga implementimi i masave të forta të sigurisë kibernetike dhe mbrojtjes së të dhënave të konsumatorëve, si dhe nga zhvillimi i një sistemi më të thjeshtë dhe të sigurt për blerjen dhe shitjen online.

Në përmbledhje, rritja e tregtisë online është një mundësi e madhe për ekonominë shqiptare, por kjo kërkon një bashkëpunim të ngushtë mes institucioneve qeveritare, bizneseve dhe konsumatorëve për të krijuar një mjedis të qëndrueshëm dhe të besueshëm

B. Tregtia dhe zhvillimi i qëndrueshëm

1. Mjedisi dhe shpenzimet për energjinë

• Një aspekt i rëndësishëm i tregtisë me shumicë dhe me pakicë është ndikimi i saj në mjedis. Ndonëse sektori ka kontribuar në zhvillimin e tregut të brendshëm dhe rritjen e konsumit, ka një ngarkesë të madhe ekologjike, përfshirë mbeturinat e paketimit, konsumimin e energjisë dhe ndotjen nga transporti.
• Investimet në teknologji të pastra dhe praktika që zvogëlojnë ndikimet mjedisore, si riciklimi i paketimeve dhe përdorimi i burimeve të rinovueshme të energjisë, mund të ndihmojnë në përputhje me qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm.

2. Përshtatja e modeleve të tregtisë

• Zhvillimi i një tregtie me më shumë vëmendje për mjedisin dhe shoqërinë është një mundësi për të ardhmen. Modelet e tregtisë sociale dhe përgjegjësisë korporative janë të rëndësishme për të arritur një zhvillim të qëndrueshëm.
• Një tjetër mundësi është tregtia e drejtpërdrejtë, ku fermerët dhe prodhuesit e vegjël mund të shesin produktet e tyre direkt te konsumatori pa kaluar përmes ndërmjetësve. Ky model mund të ofrojë çmime më të favorshme për konsumatorët dhe të mbështesë prodhuesit e brendshëm.

3. Zhvillimi i infrastruktures dhe rrjetet e transportit

• Për të mbështetur zhvillimin e tregtisë me shumicë dhe me pakicë, është e nevojshme të investohet në infrastruktura dhe logjistikën e transportit. Rrjetet e transportit duhet të bëhen më të qëndrueshme, të shpejta dhe më të përballueshme për të mbështetur bizneset dhe për të ulur ndikimin mjedisor.

Tregtia, punësimi dhe ekonomia e të ardhmes

Në perspektivën e 2025, tregtia do të luajë një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, veçanërisht duke përfshirë sektorë të rinj dhe duke përdorur teknologjitë moderne për të rritur konkurrencën. Për të mbështetur zhvillimin e qëndrueshëm, duhet të:

• Formalizohen më shumë bizneset për të rritur të ardhurat buxhetore dhe për të siguruar një treg të drejtë.
• Investohet në infrastruktura dhe teknologji të gjelbërta për të mbështetur një tregti që respekton mjedisin dhe shëndetin e komunitetit.
• Stimulohet zhvillimi i sektorëve të rinj si tregtia elektronike dhe konsumimi i produkteve të qëndrueshme për një rritje ekonomike të balancuar dhe të qëndrueshme.

Sipas raportit të Komisionit Evropian, ekonomia shqiptare pritet të rritet me 3.8% në vitin 2025, e nxitur nga konsumi privat dhe një sezon i mirë turistik.

Qeveria shqiptare ka miratuar Strategjinë e Zhvillimit të Biznesit dhe Investimeve 2021-2027, e cila synon të përmirësojë klimën e biznesit dhe të nxisë investimet e huaja direkte.

Strategjia Kombëtare e Punësimit dhe Aftësive 2023–2030 synon të përmirësojë tregun e punës dhe të rrisë aftësitë e fuqisë punëtore, duke kontribuar në uljen e papunësisë dhe rritjen e punësimit cilësor.

Megjithëse parashikimet janë pozitive, sfida të tilla si emigracioni dhe ndikimet e tij në tregun e punës mbeten shqetësuese.