Shfrytëzimi dhe rritja e potencialit tatimor: refleksione për Shqipërinë

Sipas, Kenji (shqip. Kenxhi) Okamura[1] në fjalën e mbajtur në Konferencën e Trembëdhjetë të taksave e nivelit të lartë FMN-Japoni për vendet aziatike tregjet dhe ekonomitë në zhvillim (shënim. si Shqipëria) shprehet se nëse ato arrijnë të shfrytëzojnë potencialin e tyre tatimor mund ta rrisin mesatarisht raportin e tyre tatimor ndaj PBB-së deri në 9 pikë përqindje .

Si?

Së pari, duke ndërtuar kapacitetin tatimor.

Për ta bërë këtë, nevojitet një qasje gjithëpërfshirëse dhe e bazuar në institucione të forta.

Kjo do të thotë zgjerim i bazës tatimore.

Racionalizimi i shpenzimeve tatimore, të cilat vlerësohet se kushtojnë mesatarisht ndërmjet 2 dhe 5 për qind të PBB-së mund të ndihmojë në arritjen e kësaj.

Do të thotë gjithashtu përmirësimi i dizajnit dhe administrimit të taksave me bazë të brendshme. Këtu përfshihen tatimet mbi vlerën e shtuar (TVSH), akcizat, tatimet mbi të ardhurat personale dhe tatimi mbi të ardhurat e korporatave.

Evazioni me TVSH-në vlerësohet të reduktojë të ardhurat nga 2 deri në 4 për qind të PBB-së. Qasja më e mirë në informacionin e palëve të treta dhe administratat e dixhitalizuara të të ardhurave mund të bëjnë një rrugë të gjatë për ta përmirësuar këtë.

Dixhitalizimi mund të ndihmojë gjithashtu në përmirësimin e institucioneve tatimore duke forcuar pajtueshmërinë.

Me staf të mjaftueshëm, shërbime të profesionalizuara dhe transparencë më të madhe, këto masa mund të ndihmojnë në demonstrimin e përfitimeve të reformës tatimore dhe të tregojnë progresin e zbatimit të politikave.

Së dyti, konteksti më i gjerë institucional gjithashtu ka rëndësi.

Prioriteti dhe koordinimi i kujdesshëm i reformave në agjencitë qeveritare mund të krijojë një cikël të virtytshëm, institucione te përmirësuara që forcojnë kapacitetin e shtetit, gjë që rrit cilësinë dhe pranimin më të gjerë të dizajnit të taksave.

Të marra së bashku, këta hapa për të ndërtuar kapacitete më të mëdha tatimore mund të ndihmojnë sektorin publik të mobilizojë të ardhurat për të përmbushur nevojat e mëdha të shpenzimeve nga tranzicioni i klimës deri te arritja e objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm.

Por kaq nuk mjafton që sistemi tatimor të jetë më i fortë.

Së treti, ai duhet të jetë edhe më i drejtë.

Rritja e pabarazisë është një sfidë globale që dobëson besimin në institucionet publike dhe të minon qeverisjen demokratike.

Taksat progresive nëse arrijnë të zbatohen efektivisht mund të ndihmojnë në uljen e pabarazisë së të ardhurave dhe pasurisë.

Por, komenti jonë për tre drejtimet është se në asnjërën prej tyre administrata tatimore nuk është ende në përmbushje dhe  e plotësuar.

Mjafton të shikojmë raportin e barrës tatimore dhe shpërndarjen e saj në grupet e ndryshme të bizneseve dhe qytetarëve dhe arrijmë të shikojmë se sistemi fiskal shqiptar:

• nuk ka ende një bazë të gjerë tatimore,
• nuk ka ende një bashkëpunim efektiv institucional dhe kapacitetet e duhura për sfidat e evazionit dhe arritjen e pajtueshmërisë, si dhe
• nuk ka ende efektiv zbatimin e modelit të taksës progresive, i cili krijon pabarazi.

Shqipëria dhe sistemi i saj janë ende në mes të rrugëtimit për përmbushjen e tre drejtimeve si më lart.

[1] Zv.drejtor menaxherial i FMN-së