Ndikimi i vendeve ballkanike në politikën e BE-së dhe e kundërta për vitin 2025

Për vitin 2025, ndikimi i vendeve në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian (BE) (si Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina dhe Mali i Zi) në politikën e BE-së, si dhe ndikimi i kundërt i politikave të BE-së në këto vende do të jetë i rëndësishëm në shumë fusha. Procesi i integrimit përfshin si përafrimin e politikave të brendshme me standardet e BE-së ashtu edhe kontributin e këtyre vendeve në qeverisjen, politikëbërjen dhe marrëdhëniet e jashtme të BE-së. Më poshtë është një pasqyrë e detajuar e aspekteve kryesore të këtij ndikimi të ndërsjellë.

1. Shqipëria

Ndikimi në politikën e BE-së.

Migrimi dhe kontrolli i kufijve. Anëtarësimi i Shqipërisë në BE do të ndikojë drejtpërdrejt në politikat e BE-së për migracionin. Si vend burim për migrantët, integrimi i tij në BE mund të çojë në rritjen e bashkëpunimit për kontrollin kufitar, sigurinë dhe menaxhimin e flukseve të emigrantëve brenda BE-së.

Energjia dhe Infrastruktura. Shqipëria ka një potencial të konsiderueshëm hidroenergjetik, i cili mund të luajë një rol në rritjen e furnizimit me energji të BE-së, veçanërisht në kontekstin e energjisë së rinovueshme. Vendndodhja e saj gjeografike strategjike ofron gjithashtu një portë për kalimin e energjisë nga Ballkani në BE.

Stabiliteti dhe Siguria Rajonale. Shqipëria ka qenë një nga vendet më pro-evropiane në rajon dhe ka përputhur në masë të madhe politikën e saj të jashtme me atë të BE-së. Anëtarësimi i Shqipërisë do të kontribuojë në rolin e BE-së në promovimin e stabilitetit në Ballkanin Perëndimor, rritjen e bashkëpunimit rajonal dhe kundërshtimin e kërcënimeve të jashtme nga Rusia dhe subjekte të tjera jashtë BE-së.

Ndikimi i politikës së BE-së në Shqipëri.

Sundimi i ligjit dhe korrupsioni. Përqendrimi i BE-së në sundimin e ligjit, reformën në drejtësi dhe politikat kundër korrupsionit do ta detyrojnë Shqipërinë të përshpejtojë reformat e saj në këto fusha. Kjo ka të ngjarë të rezultojë në një kuadër ligjor më të fortë, qeverisje të përmirësuar dhe zhvillimin e një sektori publik më transparent.

Modernizimi Ekonomik. BE-ja është investitori më i madh në Shqipëri dhe partneri kryesor tregtar, duke ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë zhvillimin e vendit. Politikat e BE-së do të inkurajojnë Shqipërinë të miratojë reforma të orientuara nga tregu, të përmirësojë infrastrukturën dhe të harmonizojë ekonominë e saj me tregun e vetëm. Kjo do të ndihmojë në modernizimin e industrive, përmirësimin e konkurrencës dhe rritjen e investimeve të huaja direkte (IHD).

Shqipëria luan një rol kyç në promovimin e stabilitetit në Ballkanin Perëndimor dhe në integrimin rajonal. Ndikimi i politikës shqiptare në BE pasqyrohet në përpjekjet për integrim, mbështetjen ndaj stabilitetit rajonal dhe përputhjen me politikat evropiane. Në të kundërt, BE-ja luan një rol vendimtar në modernizimin e Shqipërisë dhe forcimin e institucioneve demokratike. Në një kontekst më të gjerë, bashkëpunimi Shqipëri-BE është kritik për stabilitetin dhe zhvillimin e qëndrueshëm të Ballkanit Perëndimor, duke adresuar sfidat e përbashkëta si korrupsioni, migrimi dhe integrimi ekonomik.

2. Maqedonia e Veriut

Ndikimi në politikën e BE-së.

Stabiliteti dhe siguria në Ballkanin Perëndimor. Maqedonia e Veriut ka ndjekur një politikë të jashtme pro-evropiane dhe ka demonstruar përkushtim të fortë ndaj vlerave dhe parimeve të BE-së. Marrëdhënia e saj me BE-në është formësuar nga përpjekjet për anëtarësim dhe nga bashkëpunimi rajonal. Pranimi i Maqedonisë së Veriut do të kontribuojë në forcimin e politikave të BE-së në Ballkanin Perëndimor duke promovuar stabilitetin politik dhe duke inkurajuar zgjidhje paqësore për mosmarrëveshjet rajonale (veçanërisht me Greqinë për çështjen e emrit, e cila tashmë është zgjidhur). Maqedonia e Veriut është një vend kandidat për anëtarësim në BE, por përparimi ka qenë i ngadalshëm për shkak të çështjeve të brendshme dhe kontesteve bilaterale.

Diversiteti kulturor dhe politik. Si një shtet multietnik, Maqedonia e Veriut do të sjellë fokus më të madh në qeverisjen gjithëpërfshirëse, të drejtat e pakicave dhe harmoninë ndëretnike në agjendën e politikave të BE-së, veçanërisht në kontekstin e rritjes së populizmit dhe nacionalizmit në disa shtete anëtare.

Dixhitalizimi dhe inovacioni. Transformimi i vazhdueshëm dixhital i Maqedonisë së Veriut mund të mbështesë përpjekjet e BE-së në nxitjen e inovacionit, veçanërisht përmes partneriteteve në teknologji, kërkime dhe zhvillim.

Ndikimi i politikës së BE-së në Maqedoninë e Veriut.

Të drejtat e njeriut dhe qeverisja e mirë. BE-ja do të insistojë në përpjekjet e vazhdueshme për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtave të njeriut, për të forcuar institucionet demokratike dhe për të promovuar kohezionin social. Udhëzimet e BE-së për të drejtat e njeriut dhe demokracinë ka të ngjarë të formësojnë politikat e brendshme, veçanërisht në lidhje me pakicat etnike dhe lirinë e medias.

Integrimi ekonomik dhe qëndrueshmëria. Maqedonia e Veriut do të ndikohet nga politikat e BE-së për zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, tranzicionin e gjelbër dhe ekonominë dixhitale. Ky përafrim do të ndihmojë në modernizimin e sektorëve kyç si bujqësia, energjia dhe prodhimi. Përafrimi i Maqedonisë së Veriut me politikat e BE-së mund të ndikojë në marrëdhëniet e saj me vendet e tjera të Ballkanit dhe lojtarët më të mëdhenj gjeopolitikë si Rusia dhe Kina. Ky përafrim mund të ndihmojë kundër kërcënimeve të jashtme dhe të promovojë sigurinë rajonale.

Politika e Maqedonisë së Veriut ndaj BE-së është një kombinim i angazhimit të fortë për integrim dhe përpjekjeve për të adresuar sfidat e brendshme dhe rajonale. Në të kundërt, BE-ja ka një ndikim transformues në vend përmes mbështetjes financiare, teknike dhe politike. Në një kontekst më të gjerë, Maqedonia e Veriut luan një rol të rëndësishëm në promovimin e stabilitetit rajonal dhe në ndërtimin e një Ballkani Perëndimor më të integruar dhe të orientuar drejt BE-së. Suksesi i saj mund të ketë një efekt pozitiv për të gjithë rajonin, duke forcuar perspektivën evropiane për Ballkanin Perëndimor.

3. Serbia

Ndikimi në politikën e BE-së.

Politika e Jashtme dhe Ndikimi Rajonal. Ndikimi i politikës serbe në BE në një kontekst më të gjerë, përcakton stabilitetin dhe zhvillimin e gjithë Ballkanit Perëndimor, ndërsa BE-ja përballet me sfidën e forcimit të ndikimit të saj dhe adresimit të çështjeve të pazgjidhura rajonale.Përafrimi i saj me politikën e jashtme të BE-së për sanksionet, diplomacinë dhe tregtinë do të jetë një faktor kritik në formësimin e marrëdhënieve të BE-së me aktorët jashtë BE-së. Serbia ndjek një politikë të jashtme të balancuar ndërmjet Perëndimit dhe Lindjes, duke ruajtur lidhje të ngushta me Rusinë dhe Kinën, ndërkohë që synon anëtarësimin në BE. Kjo sjellje ka krijuar tensione brenda BE-së, pasi disa vende anëtare shohin me dyshim angazhimin e Serbisë ndaj vlerave evropiane, veçanërisht në kontekstin e sanksioneve ndaj Rusisë pas luftës në Ukrainë.

Tregtia dhe qasja në treg. Anëtarësimi i Serbisë do të përmirësojë pozicionin e BE-së në rajon, veçanërisht duke thelluar lidhjet ekonomike me Evropën Lindore dhe duke përmirësuar dinamikën e tregtisë midis BE-së dhe vendeve jashtë kufijve të saj.

Bashkëpunimi për sigurinë dhe mbrojtjen. Pjesëmarrja e Serbisë në politikat e mbrojtjes dhe sigurisë së BE-së do të jetë e rëndësishme për stabilitetin e BE-së në Ballkan. Neutraliteti ushtarak i Serbisë dhe marrëdhëniet e saj me NATO-n do të duhet të balancohen me kornizat e mbrojtjes së BE-së. BE-ja sheh Serbinë si një lojtar të rëndësishëm për stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. Megjithatë, tensionet e vazhdueshme me Kosovën dhe përzierja e politikës serbe në çështjet e brendshme të vendeve fqinje (si Mali i Zi dhe Bosnja e Hercegovina) sfidojnë stabilitetin rajonal.

Ndikimi i politikës së BE-së në Serbi.

Reformat Demokratike dhe Sundimi i Ligjit. Kushtëzimi i BE-së do t’i kërkojë Serbisë të adresojë reformat kryesore politike, veçanërisht në fushat e pavarësisë së gjyqësorit, masave kundër korrupsionit dhe lirive politike. Kjo do të riformësojë peizazhin politik dhe strukturat qeverisëse.

Reformat ekonomike dhe harmonizimi i tregut. Serbisë do t’i duhet të përshtatë politikat e saj ekonomike për t’u përafruar me standardet e BE-së, duke u fokusuar në përmirësimin e mjediseve të biznesit, rregullat e ndihmës shtetërore dhe konkurrencën në treg. Reformat strukturore në bujqësi, transport dhe energji do të jenë vendimtare. BE-ja është partneri më i madh ekonomik i Serbisë, duke ofruar ndihma financiare dhe investime.

Ndikimi i politikës së Serbisë në Bashkimin Evropian (BE) dhe ndikimi i BE-së mbi Serbinë është një çështje komplekse, që ndikon jo vetëm në marrëdhëniet dypalëshe, por edhe në një kontekst më të gjerë rajonal në Ballkanin Perëndimor. BE-ja ka kërkuar reforma në fushën e sundimit të ligjit, lirisë së medias dhe demokratizimit, të cilat kanë qenë të kufizuara ose të ngadalta në Serbi. Autorizmi i presidentit Aleksandar Vučić dhe kufizimet ndaj opozitës janë pengesa që dëmtojnë progresin drejt integrimit evropian. Ndikimi i BE-së në rajon mbetet kritik për të parandaluar përhapjen e konflikteve dhe promovimin e bashkëpunimit ekonomik. Serbia shpesh shihet si një model për vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor

4. Bosnjë dhe Hercegovinë

Ndikimi në politikën e BE-së.

Modelet institucionale dhe të qeverisjes. Struktura komplekse politike e Bosnjë-Hercegovinës (me një presidencë prej tre anëtarësh që përfaqëson grupe të ndryshme etnike) do të sfidojë politikat e kohezionit të BE-së. Integrimi i tij do të kërkojë reforma të rëndësishme për të garantuar efikasitetin e qeverisjes, të cilat mund të ndikojnë në mekanizmat e qeverisjes së BE-së lidhur me të drejtat e pakicave dhe federalizmin.

Siguria dhe Stabiliteti Rajonal. Pranimi i Bosnjës do të ndihmojë në forcimin e angazhimit të BE-së në Ballkanin Perëndimor, duke rritur stabilitetin e rajonit duke promovuar bashkëpunimin ndëretnik dhe duke ofruar zgjidhje për konfliktet e pazgjidhura, veçanërisht në aspektin e ndarjeve nacionaliste dhe etnike.

Ndikimi i politikës së BE-së në Bosnjë dhe Hercegovinë.

Reformat kushtetuese dhe politike. Presioni i BE-së mbi reformat politike të Bosnjës do të fokusohet në forcimin e shtetit të së drejtës, promovimin e qeverisjes demokratike dhe rritjen e efikasitetit administrativ. Këto reforma do të ndikojnë në funksionimin e shtetit dhe të sistemeve të tij ligjore dhe zgjedhore.

Zhvillimi Ekonomik. Politikat e zhvillimit rajonal të BE-së dhe ndihma financiare do të stimulojnë ekonominë e Bosnjës, veçanërisht në infrastrukturë, administratën publike dhe shërbimet sociale. Bosnja do të duhet gjithashtu të përafrojë praktikat e saj ekonomike me rregullat e BE-së, veçanërisht në tregti, konkurrencë dhe tregjet e punës.

Përafrimi i Bosnjë-Hercegovinës me politikat e BE-së mund të ndikojë në marrëdhëniet e saj me vendet e tjera të Ballkanit dhe lojtarët më të mëdhenj gjeopolitikë si Rusia dhe Kina. Ky përafrim mund të ndihmojë kundër kërcënimeve të jashtme dhe të promovojë sigurinë rajonale. Stabiliteti politik dhe përpjekjet për integrim në BE mund të tërheqin investime të huaja dhe të nxisin rritjen ekonomike në Bosnje dhe Hercegovinë dhe në rajon më gjerë. Ky zhvillim ekonomik është thelbësor për prosperitetin e përgjithshëm të Ballkanit

5. Mali i Zi

Ndikimi në politikën e BE-së.

Politika mjedisore dhe e gjelbër. Mali i Zi, me bukurinë e tij natyrore dhe biodiversitetin e konsiderueshëm, ka të ngjarë të ndikojë në politikat mjedisore të BE-së, veçanërisht në lidhje me ruajtjen, turizmin e qëndrueshëm dhe menaxhimin e burimeve natyrore. Afërsia me detin Adriatik do të jetë një faktor kyç në politikën detare dhe mjedisore të BE-së.

Diplomacia Rajonale. Mali i Zi ka zhvilluar një politikë të jashtme pro-evropiane, e cila ka qenë një nga prioritetet e tij kryesore pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2006. Mali i Zi është i angazhuar në një proces të gjatë për anëtarësimin në BE dhe ka bërë disa përparime, por ende ka shumë sfida për të përballuar. Anëtarësimi i Malit të Zi në BE do të kontribuojë në forcimin e ndikimit të BE-së në Ballkan dhe do të sigurojë stabilitet më të madh në një rajon që historikisht është përballur me tensione politike. Përafrimi i politikës së jashtme të Malit të Zi do të jetë gjithashtu vendimtar në përcaktimin e politikave të BE-së ndaj rajonit më të gjerë.

Ndikimi i politikës së BE-së në Malin e Zi.

Reforma gjyqësore dhe institucionale. Presioni i BE-së mbi reformat në drejtësi dhe masat kundër korrupsionit do të formësojë modelin e qeverisjes së vendit. Nevoja për përmirësimin e administratës publike, pluralizmin politik dhe pavarësinë e institucioneve do të udhëheqë trajektoren e zhvillimit të Malit të Zi.

Integrimi ekonomik. BE-ja ka një ndikim të fuqishëm në zhvillimin e Malit të Zi, duke ofruar mbështetje përmes fondeve dhe këshillimeve për reforma të ndryshme, si dhe duke vepruar si një katalizator për stabilitetin dhe zhvillimin në rajon Integrimi i Malit të Zi do të promovojë lidhje më të forta ekonomike me BE-në, me rritjen e investimeve në sektorë të tillë si turizmi, shërbimet dhe energjia. Përafrimi me rregulloret e tregtisë dhe konkurrencës së BE-së do të modernizojë ekonominë e saj të tregut.

Politika e Malit të Zi ndaj BE-së është e orientuar kryesisht nga aspirata për anëtarësim dhe nga përpjekjet për të përmbushur kriteret e nevojshme për të realizuar këtë objektiv. Ndikimi i BE-së mbi Malin e Zi është i ndjeshëm dhe ka kontribuar në zhvillimin e institucioneve dhe forcimin e stabilitetit në vend. Megjithatë, sfidat për Malin e Zi mbeten, veçanërisht në lidhje me korrupsionin dhe ndarjen politike, që mund të ndalojnë përparimin në procesin e integrimit. Në një kontekst më të gjerë rajonal, Mali i Zi ka një rol të rëndësishëm në promovimin e stabilitetit dhe integrimit të Ballkanit Perëndimor, duke u angazhuar për zhvillimin e një rajoni më të bashkuar dhe të orientuar drejt BE-së.

6. Kosovë

Ndikimi në politikën e BE-së.

Stabiliteti Rajonal. Kosova ka një politikë të jashtme të orientuar në integrimin evropian, dhe përkushtimi i saj ndaj BE-së është thelbësor për zhvillimin e vendit.Integrimi i Kosovës do të forcojë politikat e BE-së që synojnë promovimin e paqes, sigurisë dhe qeverisjes demokratike në Ballkanin Perëndimor.
Përafrimi i politikës së jashtme. Kosova është në një fazë të hershme të procesit të integrimit në BE dhe aktualisht nuk ka statusin e vendit kandidat, për shkak të mosnjohjes nga disa shtete anëtare të BE-së, përfshirë pesë vende të BE-së.  Kosova ka një politikë të jashtme të orientuar në integrimin evropian, dhe përkushtimi i saj ndaj BE-së është thelbësor për zhvillimin e vendit. Kosova do të ndikojë në marrëdhëniet e jashtme të BE-së me Ballkanin, Serbinë dhe aktorë të tjerë globalë duke i përafruar politikat e saj me normat e BE-së.
Ndikimi kulturor dhe i qeverisjes. Sfidat unike politike dhe sociale të Kosovës mund t’i ofrojnë BE-së njohuri të vlefshme për qeverisjen pas konfliktit, të drejtat e pakicave dhe ndërtimin e paqes.

Ndikimi i politikës së BE-së në Kosovë.

Reformat Politike dhe Juridike. BE-ja ka një ndikim të fuqishëm në zhvillimin e Kosovës, jo vetëm përmes mbështetjes financiare dhe teknik, por gjithashtu përmes orientimit të politikave të brendshme. Politikat e BE-së do të bëjnë të nevojshme që Kosova të zbatojë reforma të gjera në sistemet e saj politike, ligjore dhe institucionale për të përmbushur standardet e BE-së.
Modernizimi Ekonomik dhe Infrastruktura. Ndihma financiare e BE-së dhe integrimi ekonomik do ta shtyjnë Kosovën të modernizojë ekonominë e saj, të krijojë vende pune dhe të përmirësojë infrastrukturën.
Kohezioni social dhe të drejtat e pakicave. Politikat e BE-së do të promovojnë përfshirjen sociale, bashkëpunimin ndëretnik dhe mbrojtjen e të drejtave të pakicave, duke adresuar përbërjen multietnike të Kosovës.

Në vitin 2025, përafrimi i vazhdueshëm i Kosovës me kornizën politike dhe ekonomike të BE-së, do të kontribuojnë në strategjinë afatgjatë të BE-së për integrimin e të gjithë rajonit. Ndikimi i Kosovës në BE është ende i kufizuar për shkak të çështjeve të pazgjidhura, siç është mosnjohja ndërkombëtare dhe marrëdhëniet me Serbinë. Megjithatë, Kosova ka një rol të rëndësishëm për stabilitetin dhe integrimin e Ballkanit Perëndimor dhe ka potencial të madh për t’u integruar plotësisht në BE në të ardhmen.

Vendet në procesin e anëtarësimit në BE do të kenë një ndikim të rëndësishëm në politikat e BE-së, veçanërisht në fushën e politikës së jashtme, stabilitetit rajonal, tregtisë dhe tranzicionit të gjelbër.

Ato do të sjellin diversitet në diskutimet e BE-së, veçanërisht në drejtim të modeleve të qeverisjes, marrëdhënieve etnike dhe integrimit ekonomik.

Nga ana tjetër, politikat e BE-së do t’i udhëheqin këto vende në zbatimin e reformave të nevojshme në sektorë të ndryshëm si sundimi i ligjit, të drejtat e njeriut, qeverisja demokratike dhe modernizimi ekonomik. Integrimi i tyre në BE jo vetëm që do të përfitojë nga zhvillimi i tyre, por gjithashtu do të kontribuojë ndjeshëm në kohezionin, ndikimin dhe pozitën globale të BE-së.