Mikrokreditë, sa larg duhet të shkojnë?

Që nga fillimi i saj në vitet 1970, mikrofinanca është bërë e dashura e organizatave të zhvillimit në mbarë botën – ideja me potencialin për të shpëtuar të varfërit e planetit.

I nisur nga sipërmarrësi social nga Bangladeshi dhe fituesi i çmimit Nobel për Paqe, Muhammad Yunus, ai u ofron të margjinalizuarve financiarisht shërbime bankare që, duke pasur parasysh varfërimin e tyre, përndryshe do të ishin të paarritshme[1].

Një kundërhelm financiar per varferine që është njerëzor, ruan dinjitetin e marrësve të tij dhe është fitimprurës.

Përveç llogarive bankare dhe sigurimeve, ai zbatohet kryesisht në formën e mikrokredive.

E përshkruar si transformuese dhe e shpallur një ilaç nga besnikët e saj, mania ka vazhduar pavarësisht nga provat akademike në rritje që vënë në dyshim efikasitetin e saj.

Është sigurisht kurioze që edhe pse nismat formale të mikrofinancës të mbështetura nga qeveria tani janë gjerësisht të disponueshme në pjesën më të madhe të botës në zhvillim, një numër i madh peshkaqenë huadhënës dhe huadhënës grabitqarë ende veprojnë paralelisht.

Me siguri nëse mikrofinanca po dështon të konkurrojë me huadhënësit informalë, ajo nuk po funksionon siç synohet?

Këtu, problemet me të cilat haset janë eksploruar në një përpjekje për të kuptuar më mirë pse një përpjekje në dukje me qëllime të mira thuhet se ka qenë kaq e gabuar.

– Nuk ekziston ende asnjë provë e qartë që programet e mikrofinancës kanë ndikime pozitive, duke deklaruar gjithashtu se mbështetja e zellshme që ajo merr bazohet në “themelet e rërës”! – shprehen analistë në vend për këto institucione kreditimi.

Ka një sërë problemesh me të cilat eshte ndeshur mikrofinanca, probleme të cilat janë rezultat i qëllimeve të mira të humbura, apo rezultat i keqmenaxhimit.

Ashtu si shumë përvoja nga pjesë të vendeve të pazhvilluara apo në zhvillim, mikrokreditimi ne vend që të lehtësonte varfërinë, në fakt përkeqësuan ve përkeqësuan atë.

Te varferit u gjetën duke marrë para hua nga të afërmit dhe disa herë, madje duke hequr dorë nga nevojat elementare për të shlyer kreditë e tyre. Shpesh, kjo ishte nga frika e pasojave të mospagimit.

Një përvojë e ngjashme tashmë po sensibilizon prej pak kohësh edhe opinionin shqiptar duke treguar madje edhe fakte të praktikave kreditimit, ku Banka e Shqipërisë aktualisht lejon kredi me normë interesi 100% nëse kredia është deri në 200 mijë lekë dhe me normë interesi 40% kur kredia është deri në 600 mijë lekë. Në vendet normale, rregullat që qeverisin këtë segment janë më të detajuara se sa kaq.

Përhapja masive e programeve mikrofinanciare që kërkojnë fitim ka çuar në konkurrencë të ashpër në këtë sektor, me disa institucione që janë dorëzuar në një ‘garë për klientët’ për të rritur përfitimin e tyre dhe për të tërhequr huadhënësit.

Si rrjedhojë, kontrollet e historikut të bëra mbi aftësinë e huamarrësve të mundshëm për të shlyer kreditë e tyre u bënë gjithnjë e më pak të rrepta. Në shumë raste, kjo shkaktoi një rritje spirale mbi borxhin, armiku afatgjatë i mikrofinancës pasi njerëzit nuk ishin në gjendje të paguanin paratë që u ishin dhënë hua.

Shumë nga këto probleme lindin nga mungesa e rregullimit të mjaftueshëm.

Deri më tani, sektori ka rregulluar veten, me besim të tepruar në efikasitetin “natyror” të tregut të lirë.

Ndoshta një pjesë e apelit të saj bazohet në faktin se mikrofinancat nuk kërcënojnë strukturat ekzistuese politike apo ekonomike.

Është e thjeshtë dhe shumë joshëse:

• të varfërit mund të shpëtohen nga të pasurit, të cilët, duke e bërë këtë, bëhen më të pasur.

Çfarë nuk duhet të na pëlqejë?

Është ëndrra e neoliberalit.

Eshtë e qartë se gjërat nuk janë aq të thjeshta. Kur përfshihet motivi i fitimit, shfrytëzimi rrallëherë është mungues apo ne prapavije.

Qoftë për norma interesi zhvatëse apo shpërndarja e përgjithshme e fondeve, shkeljet e këtij modeli kanë qenë të shumta. Për këtë arsye, rregullorja, aktualisht tepër e dobët, duhet të zbatohet me rigorozitet në mënyrë që përfitimet e mikrofinancës të mos humbasin plotësisht.

Ka disa kundërshti në lidhje me mikrokredinë, duke përfshirë presionin e tepërt për të shlyer kreditë, një shkallë të madhe vetëvrasjeje midis huamarrësve dhe nivele të rënda borxhi. Një faktor që kontribuon në disavantazhet janë normat e larta të interesit për disa kredi mikrokredie – normat mund të jenë 30% ose edhe më të larta

Sa larg duhet të shkojnë?

Mikrokreditë kanë potencialin të jenë një mjet i fuqishëm në promovimin e përfshirjes financiare dhe uljen e varfërisë. Megjithatë, është e rëndësishme të sigurohet që praktikat e huadhënies të jenë brenda normave etike dhe të kenë prioritet mirëqenien e huamarrësit.

Për këtë qëllim, është thelbësore të bashkohen investitorët me ndikim, organizatat jofitimprurëse dhe programet etike të mikrokredisë për të shkallëzuar iniciativat në mbarëvendin. Duke vepruar kështu, ato mund të ndihmojnë për të krijuar një shoqëri më të barabartë dhe më tëmirëfinancuar.

Kufizimi i vetëm i tyre duhet të përkojë me aplikimin e kufijve të arsyeshëm të normave të interesit, mbrojtjen e klientit si qëllim të aktivitetit, menaxhimin e përforcuar i rrezikut, periudha fleksible të shlyerjes.

Të gjitha duhet të merren parasysh nëse do të realizohet ndonjëherë potenciali i vërtetë i mikrofinancës.

Se sa larg mund të shtrihen kjo mbetet për t’u parë…

[1] https://inomics.com/blog/the-challenges-of-microfinance-1384131