Dita e Lirisë Fiskale 2025 për vendet e Ballkanit Perëndimor

Dita e Lirisë Fiskale është një ngjarje simbolike që shënon momentin kur një individ ka paguar mjaftueshëm taksa për të mbuluar të gjitha detyrimet tatimore të vitit. Pas kësaj dite, të ardhurat që individët fitojnë janë të “pastra” nga tatimet. Ky koncept është një indikator i rëndësishëm i ngarkesës tatimore që një ekonomi mbart. Qëllimi i kësaj analize është të krahasojmë Ditën e Lirisë Fiskale për Shqipërinë dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, duke marrë parasysh barrën tatimore si përqindje të PBB-së për vitin 2024.

Për të llogaritur Ditën e Lirisë Fiskale, përdoret formula e thjeshtë që ndihmon në përcaktimin e ditës kur të ardhurat e një individi fillojnë të mbulohen vetëm nga fitimet që mbeten pas pagimit të tatimeve. Kjo është një përqindje e PBB-së që u dedikohet tatimeve.

Formula: Dita e Lirisë Fiskale = Barra tatimore si % e PBB x 365 dite

Ku:

• Tatimet si % e PBB është barra tatimore për vendin për vitin përkatës.
• 365 është numri i ditëve të vitit.

Për të pasur një pamje të qartë të ngarkesës tatimore për secilin vend të Ballkanit Perëndimor, do të llogarisim Ditën e Lirisë Fiskale për Shqipërinë, Kosovën dhe katër vendet e tjera të rajonit: Maqedoninë e Veriut, Serbinë, Bosnjën dhe Hercegovinën, dhe Malin e Zi.

Shqipëria

Në Shqipëri, barra tatimore për vitin 2024 është 26.3% e PBB-së. Me këtë përqindje, Dita e Lirisë Fiskale llogaritet si më poshtë:

Për Shqipërinë: Dita e Lirisë Fiskale= 26.3% × 365 dite ≈ 96 dite

Kjo do të thotë se për Shqipërinë, Dita e Lirisë Fiskale është afërsisht më 6 prill 2025.

Data: 6 prill 2025

Shqipëria ka një ngarkesë tatimore relativisht të mesme krahasuar me vendet e tjera të rajonit. Kjo do të thotë që qytetarët shqiptarë duhet të punojnë deri më 6 prill për të paguar të gjitha detyrimet tatimore të vitit.

Kosova

Në Kosovë, barra tatimore për vitin 2024 është 25.2% e PBB-së. Llogaritja për Ditën e Lirisë Fiskale është si vijon:

Dita e Lirisë Fiskale = 25.2% ×365 ≈ 92 ditë. Kjo do të thotë se Dita e Lirisë Fiskale për Kosovën është afërsisht më 2 Prill 2025.

Data: 2 prill 2025

Kosova ka një ngarkesë tatimore të ulët krahasuar me Shqipërinë, duke e bërë Diten e Lirisë Fiskale një moment më të hershëm. Kjo mund të reflektojë një sistem tatimor që mbështetet më shumë në konsum dhe më pak në taksimin e të ardhurave.

Maqedonia e Veriut

Për Maqedoninë e Veriut, barra tatimore për vitin 2024 është 28% e PBB-së. Dita e Lirisë Fiskale është llogaritur si më poshtë:

Dita e Lirisë Fiskale = 28% × 365 ≈ 102 ditë. Kjo do të thotë se Dita e Lirisë Fiskale për Maqedoninë e Veriut është afërsisht më 12 prill 2025.

Data: 12 prill 2025

Maqedonia e Veriut ka një ngarkesë tatimore më të lartë se Kosova dhe Shqipëria, dhe kjo çon në një Dita të Lirisë Fiskale më të vonuar. Kjo mund të tregojë për një strukturë tatimore që e ngarkon më shumë popullatën me taksa të drejtpërdrejta dhe indirekte.

Serbia

Në Serbi, barra tatimore për vitin 2024 është 35% e PBB-së. Dita e Lirisë Fiskale është llogaritur si më poshtë:

Dita e Lirisë Fiskale = 35% × 365 ≈ 122 ditë. Kjo do të thotë se Dita e Lirisë Fiskale për Serbinë është afërsisht më 2 maj 2025.

Data: 2 maj 2025

Serbia ka një ngarkesë tatimore më të lartë se shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor. Kjo reflekton një politikë tatimore që është e fokusuara më shumë në mbledhjen e taksave të drejtpërdrejta, si dhe mund të ketë një sistem administrativ më të zhvilluar që mbështet mbledhjen e taksave.

Bosnja dhe Hercegovina

Për Bosnjën dhe Hercegovinën, barra tatimore për vitin 2024 është 38% e PBB-së. Dita e Lirisë Fiskale është llogaritur si më poshtë:

Dita e Lirisë Fiskale = 38% × 365 ≈ 138 ditë. Kjo do të thotë se Dita e Lirisë Fiskale për Bosnjën dhe Hercegovinën është afërsisht më 18 maj 2025.

Data: 18 maj 2025

Bosnja dhe Hercegovina ka një ngarkesë tatimore që është në nivel të ngjashëm me Malin e Zi. Dita e Lirisë Fiskale reflekton një ngarkesë më të madhe se në disa vende të tjera, duke treguar një qasje të moderuar ndaj tatimeve.

Mali i Zi

Për Malin e Zi, barra tatimore për vitin 2024 është 30% e PBB-së. Llogaritja për Ditën e Lirisë Fiskale është si më poshtë:

Dita e Lirisë Fiskale = 30% × 365 ≈ 109 ditë. Kjo do të thotë se Dita e Lirisë Fiskale për Mail e Zi është afërsisht më19 prill 2025.

Pra, Dita e Lirisë Fiskale për Malin e Zi është afërsisht më 19 prill 2025.

Data: 19 prill 2025

Mali i Zi ka një ngarkesë tatimore të ngjashme me Bosnjën dhe Hercegovinën. Kjo tregon një sistem tatimor që është në mes të gamës, duke ofruar mundësi të moderuara për zhvillim ekonomik, por me një ngarkesë të konsiderueshme për qytetarët.

Përmbledhtas, Dita e Lirisë Fiskale për vendet e Ballkanit Perëndimor është si më poshtë:

• Kosova: 2 prill 2025
• Shqipëria: 6 prill 2025
• Maqedonia e Veriut: 12 prill 2025
• Mali i Zi: 19 prill 2025
• Serbia: 2 maj 2025
• Bosnja dhe Hercegovina: 19 prill 2025

Vendet me ngarkesën tatimore më të ulët, si Kosova, kanë Ditën e Lirisë Fiskale më të hershme, ndërsa ato me ngarkesën më të lartë, si Serbia, e kanë më të vonuar. Dita e Lirisë Fiskale është një indikator i rëndësishëm i politikave tatimore të çdo vendi dhe mund të ofrojë një pasqyrë të qartë të ngarkesës fiskale që mbajnë qytetarët dhe bizneset.

Ndryshimi në Barrën Tatimore midis vendeve të Ballkanit Perëndimor

Në rajonin e Ballkanit Perëndimor, ndonëse shumë vende kanë sisteme të ngjashme të tatimit mbi konsum (të tilla si TVSH-ja), barra tatimore, që përfaqëson përqindjen e PBB-së që dedikohet për mbledhjen e tatimeve, mund të jetë ndryshe për arsye të disa faktorëve të rëndësishëm. Pavarësisht se tatimet mbi konsumin janë relativisht të ngjashme, ndryshimi në strukturën e tatimeve, përqindjet e tatimeve direkte dhe indirekte, si dhe politikat tatimore janë disa nga faktorët kryesorë që ndikojnë në ndryshimin e barrës tatimore mes shteteve. Ja disa aspekte kyçe që ndihmojnë në sqarimin e këtyre ndryshimeve:

1. Struktura e tatimeve (Tatimet Direkte dhe Indirekte)

Tatimet direkte (si tatimi mbi të ardhurat e individëve dhe tatimi mbi fitimin e kompanive) dhe tatimet indirekte (si TVSH dhe taksat mbi konsum) janë dy lloje tatimesh që ndikojnë ndryshe në barra tatimore.

• Tatimet direkte: Këto janë tatime që paguhen nga individët dhe bizneset në bazë të të ardhurave dhe fitimeve të tyre. Vendet që kanë një sistem tatimor më të lartë për të ardhurat e individëve dhe fitimin e kompanive, si Serbia dhe Maqedonia e Veriut, shpesh kanë një ngarkesë më të madhe tatimore.
• Tatimet indirekte: Këto janë tatime që prekin konsumatorin në mënyrë indirekte, siç është TVSH. Ndërkohë që TVSH është e ngjashme për shumicën e vendeve të rajonit, ndryshimi në mënyrën e administratës së këtyre tatimeve dhe shtrirjes së bazës tatimore mund të ndikojë në nivelin e mbledhjes së të ardhurave nga konsumet.

Kosova ka një barrë më të ulët tatimore krahasuar me Shqipërinë, pjesërisht për shkak të një tatimi të drejtpërdrejtë më të ulët dhe një administrimi më të thjeshtë të tatimeve. Kjo mund të ndikojë në një barrë tatimore totale më të ulët, pavarësisht se TVSH-ja mund të jetë e ngjashme.

2. Politikat tatimore dhe rregullimet fiskale

Politikat tatimore dhe rregullimet për mbledhjen e tatimeve, përfshirë përjashtimet dhe uljet tatimore, mund të ndryshojnë ndjeshëm nga një vend në tjetrin. Këto mund të përfshijnë:

• Përjashtimet dhe uljet tatimore: Disa shtete mund të ofrojnë përjashtime më të mëdha për individët me të ardhura të ulëta ose për bizneset që operojnë në sektorë të caktuar (p.sh., sektori i eksportit ose i energjisë). Kjo mund të zvogëlojë barrën tatimore për qytetarët dhe bizneset.
• Stimulimi i investimeve: Shtetet mund të krijojnë politika që inkurajojnë investimet e huaja dhe përmirësojnë klimën e biznesit përmes uljeve të tatimeve, siç mund të ndodhë në disa shtete të Ballkanit. Kjo gjithashtu mund të ndihmojë në zvogëlimin e barrës tatimore të përgjithshme në nivelin makroekonomik.

Serbia ka një sistem më të zhvilluar të përjashtimeve dhe uljeve tatimore, duke përfshirë politika që mund të favorizojnë investimet e huaja dhe sektorin privat. Kjo mund të çojë në një ngarkesë më të lartë tatimore në nivelin makroekonomik, pavarësisht se TVSH-ja është e ngjashme me vendet e tjera.

3. Mbështetje e sistemit të Administratës Tatimore

Eficienca e administratës tatimore është një faktor tjetër i rëndësishëm që ndikon në mbledhjen e tatimeve dhe në përqindjen e PBB-së që dedikohet për mbledhjen e tatimeve.

• Efikasiteti i mbledhjes së tatimeve: Në disa shtete, administrata tatimore është shumë efikase dhe mund të mbledhë tatime të larta nga individët dhe bizneset, duke rritur barrën tatimore, edhe nëse normat tatimore janë të ngjashme me ato të vendeve të tjera. Vendet me administrata më të zhvilluara mund të mbledhin më shumë tatime, edhe kur tatimet mbi konsum janë të ngjashme.
• Evazioni Tatimor: Shumë shtete përballen me sfida në luftën kundër evazionit tatimor. Nëse një vend ka një nivel të lartë evazioni tatimor, mund të rezultojë në një barrë tatimore më të ulët, pasi një pjesë e konsiderueshme e tatimeve mbeten të pambledhura.

Maqedonia e Veriut ka bërë përpjekje të konsiderueshme për të përmirësuar administratën tatimore dhe ka rritur mbledhjen e tatimeve. Kjo ka çuar në një ngarkesë më të lartë tatimore krahasuar me vendet e tjera të rajonit, edhe nëse tatimet mbi konsum janë të ngjashme.

4. Struktura ekonomike dhe burimet e të ardhurave

Struktura e ekonomisë gjithashtu ka një ndikim të madh në ndarjen e tatimeve.

• Sektori i Shërbimeve vs. Industria dhe Bujqësia: Vendet që kanë një ekonomi të orientuar më shumë nga shërbimet, përfshirë turizmin dhe sektorët financiarë, mund të kenë një mbledhje më të madhe tatimesh, për shkak të nivelit të lartë të konsumit dhe taksave indirekte. Ndërkohë, vendet me një ekonomi më të orientuar nga industria dhe bujqësia mund të kenë një strukturë më të ndryshme tatimore, ku tatimet direkte (për bizneset dhe të ardhurat) mund të luajnë një rol më të madh.

Kosova ka një ekonomi më të fokusuar në ndihmën e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme dhe mund të ketë një tatim më të ulët për bizneset krahasuar me Maqedoninë e Veriut, e cila ka një sektor më të zhvilluar industrial.

Ndërkohë që tatimet mbi konsum mund të jenë relativisht të ngjashme në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor, ndryshimi në barrën tatimore mund të lidhet me strukturën tatimore të secilit vend, politikën e administratës tatimore, dhe mënyrën e menaxhimit të burimeve fiskale. Ajo që është më e rëndësishme është se, përderisa taksat mbi konsum janë të ngjashme, mënyra se si çdo shtet mbledh, administron, dhe përdor këto të ardhura tatimore ndryshon ndjeshëm, duke ndikuar në barrën totale tatimore për qytetarët dhe bizneset.