A është ndërhyrje e ligjshme vendosja e referencave të çmimeve të banesave?

Sipas analistëve tanë:

– ndërhyrja konsiderohet e ligjshme, nëse qeveria argumenton se çmimet referencë janë të nevojshme për të adresuar informalitetin dhe krijimin e një tregu formal. Kushtetuta shqiptare i jep shtetit të drejtën të ndërhyjë për qëllime të interesit publik.

– konsiderohet e paligjshme nëse ndërhyrja është disproporcionale, duke tejkaluar qëllimin dhe duke vendosur kufizime të padrejta mbi të drejtat e individëve.

1. Parimi i proporcionalitetit (neni 17 i Kushtetutës së Shqipërisë)

Kushtetuta shqiptare lejon kufizimin e të drejtave dhe lirive vetëm nëse kjo bëhet:

a. Në mënyrë proporcionale, duke mos tejkaluar kufijtë e nevojshëm për qëllimin e synuar.

b. Në përputhje me interesin publik, pa cenuar të drejtat thelbësore.

Nëse vendosja e çmimeve referencë çon në:

Tatime të padrejta ose jo proporcionale.

Kufizim të padrejtë të transaksioneve të tregut.

…atëherë mund të konsiderohet si shkelje e proporcionalitetit dhe, për rrjedhojë, antikushtetuese.

Përvoja nga vendet e tjera dhe e drejta ndërkombëtare

Praktika të ngjashme në vende të tjera kanë rezultuar kryesisht të ligjshme, për aq kohë sa:

– Çmimet referencë përdoren për tatime dhe qëllime administrative, jo për të imponuar kufizime në lirinë kontraktuale.

– Shteti garanton transparencë në metodologjinë e vendosjes së referencave dhe i përditëson ato në mënyrë periodike për të pasqyruar dinamikën e tregut.

Në mbyllje të argumenteve,

Vendosja e çmimeve referencë nuk është domosdoshmërisht antikushtetuese ose në shkelje të të drejtave të qytetarëve, për aq kohë sa:

– Respekton parimin e proporcionalitetit dhe transparencës.

– Shërben për qëllime legjitime, si formalizimi i tregut dhe lufta kundër informalitetit.

– Nuk ndërhyn në mënyrë të drejtpërdrejtë në vlerën e tregut dhe lirinë kontraktuale të individëve.

Nëse qeveria e përdor këtë mekanizëm në mënyrë të paqartë, arbitrare ose pa bazë të fortë ligjore, atëherë mund të konsiderohet një shkelje e të drejtave kushtetuese.