Transporti në Shqipëri: Tregues, Sfida dhe Qasja për të Ardhmen

Pesha ekonomike e sektorit të transportit në Shqipëri është e konsiderueshme, duke kontribuar 8%-10% të PBB-së dhe duke mbajtur rreth 50,000-60,000 vende pune të drejtpërdrejta. Pjesëmarrja e transportit në sektorët e tjerë, si turizmi dhe tregtia, krijon mundësi punësimi të shumta. Megjithatë, sektori përballet me sfida si mungesa e investimeve në infrastrukturë, informalityti dhe mungesa e aftësive të specializuara. Për të forcuar ndikimin e transportit në ekonominë e Shqipërisë, është e domosdoshme një strategji e qartë për zhvillimin e tij, duke investuar në modernizimin e infrastrukturës, kualifikimin e fuqisë punëtore dhe mbështetje për inovacionin dhe qëndrueshmërinë.

Pesha e Transportit në Ekonomi

• Pjesëmarrja në PBB (Produktin e Brendshëm Bruto): Transporti përbën një pjesë të rëndësishme të PBB-së së Shqipërisë. Sipas të dhënave të Institutit të Statistikave, sektori i transportit, përfshirë infrastruktura dhe shërbimet e transportit, ka kontribuar me rreth 8%-10% të PBB-së në vitet e fundit. Kjo tregon rëndësinë e sektorit për zhvillimin e përgjithshëm të ekonomisë, duke ndihmuar në lidhjen e tregjeve, rritjen e mundësive të punës dhe promovimin e zhvillimit ekonomik në nivel kombëtar dhe rajonal.
• Investimet dhe Financimet: Transporti është gjithashtu një sektor që merr një pjesë të konsiderueshme të investimeve publike dhe private. Në vitin 2023, Shqipëria ka planifikuar që të investojë rreth 400-500 milionë euro në infrastrukturën e transportit (rrugë, hekurudha, porte), e cila është një pjesë e rëndësishme e buxhetit të shtetit. Investimet janë kryesisht në projektet e zgjerimit të rrugëve, ndërtimit të autostradave, dhe zhvillimit të porteve dhe aeroporteve.
• Kontributi në Tregtinë Ndërkombëtare dhe Turizëm: Transporti luan një rol kyç në lidhjen e Shqipërisë me tregjet ndërkombëtare, dhe zhvillimi i tij është i lidhur ngushtë me rritjen e turizmit dhe eksportit. Sektori i transportit ndihmon në rritjen e lëvizshmërisë së pasagjerëve dhe mallrave, çka rrit mundësitë për eksport, zhvillimin e turizmit, dhe hapjen e mundësive të reja për tërheqjen e investimeve të huaja.

Ndikimi në Tregun e Punës

Sektori i transportit ka një ndikim të gjerë në punësimin në Shqipëri, si përmes pozita direkte (punëtorë të transportit) ashtu dhe përmes pozita indirekte (punëtorë të lidhur me shërbime mbështetëse, ndihmës, etj.).

• Punësimi Direkt: Sektori i transportit punëson një numër të konsiderueshëm individësh, duke përfshirë shoferë, drejtues autobusi, punonjës portualë, punonjës hekurudhorë, pilotë dhe personel tjetër të lidhur me transportin. Në vitin 2023, sektori i transportit ka krijuar afërsisht rreth 50,000 – 60,000 vende pune të drejtpërdrejta, që përfshijnë transportin publik, të mallrave dhe turistik.
• Punësimi Indirekt dhe Efektet Shumëfishuese: Transporti gjithashtu ka një ndikim të konsiderueshëm në punësimin indirekt, për shkak të lidhjes me sektorë të tjerë si turizmi, ndërtimi, logjistika, tregtia dhe prodhimi. Disa nga punët që krijohen janë:
  • Punonjës në magazina dhe distribucion.
  • Shërbime turistike që lidhen me transportin (guidat, shërbimet e transportit turistik).
  • Pozita të ndryshme në fushën e ndërtimit dhe mirëmbajtjes së infrastrukturës.

  Për shembull, investimet në porte, aeroporte dhe rrugë krijojnë mundësi pune të përkohshme dhe të qëndrueshme për inxhinierë, arkitektë, punëtorë ndërtimi, dhe menaxherë të projekteve.

• Rritja e punësimit përmes turizmit: Transporti gjithashtu nxit punësimin në sektorin e turizmit, duke mundësuar që Shqipëria të tërheqë më shumë turistë. Kjo rrit kërkesën për shërbime të tilla si hotele, restorante, dhe agjenci udhëtimi.
• Efekti Shumëfishues: Sektorët që varen nga transporti gjithashtu shohin një rritje të kërkesës për produkte dhe shërbime të tjera. Për shembull, rritja e transportit në porte ka një ndikim të drejtpërdrejtë në industrinë e ngarkesave dhe logjistikës, që mund të sjellë hapjen e vendeve të reja pune.

1. Transporti rrugor

a. Tregues dhe Statistika

Transporti rrugor është thelbësor për zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, me rreth 90% të mallrave dhe pasagjerëve që transportohen përmes rrugëve. Pjesa tjetër e transportit është shpërndarë mes transportit hekurudhor, detar dhe ajror. Disa tregues kryesorë janë:

• Rrjeti rrugor: Shqipëria ka 17,000 km rrugë, nga të cilat 6,000 km janë rrugë të klasifikuara. Megjithatë, një pjesë e madhe e këtij rrjeti është ende në gjendje të keqe, dhe shumë rrugë nuk i përgjigjen standardeve ndërkombëtare të sigurisë dhe efikasitetit.
• Automjetet në qarkullim: Numri i automjeteve në Shqipëri është rritur ndjeshëm në vitet e fundit. Në vitin 2023, Shqipëria kishte rreth 900,000 automjete, me një rritje vjetore prej 4%-5%.
• Rruga me pagesë: Transporti rrugor gjithashtu përfshin rrugët me pagesë, si Autostrada Tiranë-Durrës dhe Tiranë-Elbasan, që përbëjnë një pjesë të rëndësishme të të ardhurave për shtetin dhe kompanitë koncesionare.

b. Sfida të Transportit Rrugor

• Mungesa e investimeve të mjaftueshme: Pavarësisht rritjes së investimeve në infrastrukturë, ende ka shumë rrugë që janë në gjendje të dobët, veçanërisht ato që lidhen me zonat rurale. Kjo ka krijuar një pengesë për rritjen e efikasitetit dhe uljen e kohëzgjatjeve të udhëtimit.
• Siguria dhe aksidentet: Shqipëria ka një numër të lartë aksidentesh rrugor, me rreth 700 aksidente fatale çdo vit, duke e bërë sigurinë rrugore një shqetësim të madh për autoritetet dhe shoqërinë. Kjo kërkon një angazhim më të madh në edukimin e drejtuesve të automjeteve dhe përmirësimin e kontrolleve të sigurisë.
• Mbingarkesa e trafikut: Zona të tilla si Tirana dhe Durrësi përballen me mbingarkesë trafiku, e cila ngadalëson lëvizjen dhe kontribuon në ndotjen e ajrit dhe humbjen e kohës.

c. Qasja për të Ardhmen

• Investime në infrastrukturë: Shqipëria ka nevojë për një plan të qëndrueshëm investimesh në rrugët rajonale dhe rurale, për të lidhur më mirë qytetet dhe fshatrat. Zhvillimi i rrugëve që lidhin Shqipërinë me vendet e tjera të Ballkanit është i domosdoshëm për rritjen e mundësive tregtare dhe turistik.
• Përmirësimi i transportit urban dhe përdorimi i mjeteve ekologjike: Pjesa e transportit urban duhet të përmirësohet me investime në sistemet e transportit publik dhe nxitjen e përdorimit të mjeteve të transportit ekologjik si biçikleta dhe automjetet elektrike, për të ulur ndotjen dhe mbingarkesën e rrugëve.

1.1. Struktura e çmimit të shërbimeve të transportit rrugor të mallrave

Struktura e çmimit të transportit të mallrave përfshin disa elemente kryesore që ndikojnë në përllogaritjen e çmimit final. Ajo përfshin shpenzimet për karburantin, mjetet e transportit, sigurimet, tarifat për kalimet e kufijve, dhe një sërë tatimesh dhe taksash të ndryshme që aplikohet në transportin brenda dhe jashtë vendit. Këto përbërës ndihmojnë në përcaktimin e kostos totale për transportin e mallrave, duke përfshirë edhe taksat që mund të paguhen nga kompanitë që ofrojnë këto shërbime.

Komponentët Kryesorë të Çmimit të Transportit të Mallrave

a) Distanca dhe Kohëzgjatja e Udhëtimit

• Çmimi për transportin e mallrave varion shumë në varësi të distancës dhe kohëzgjatjes së udhëtimit. Udhëtimi për distanca më të gjata kërkon më shumë karburant, më shumë kohë dhe rrit shpenzimet operacionale.
• Distanca ndërkombëtare do të ketë tarifa shtesë për kalimin e kufijve, taksat doganore dhe formalitete të tjera, të cilat mund të ndikojnë ndjeshëm në çmimin final.

b) Lloji i Mjetit të Transportit

• Kamionët dhe furgonët: Mjetet për transportin e mallrave janë të ndryshme sipas kapacitetit të ngarkesës, llojit të mallrave dhe destinacionit. Kamionët e mëdhenj dhe mjetet e specializuara për transport mallrash të rrezikshme (ADR) kanë kosto më të lartë të përdorimit.
• Karburanti: Karburanti është një nga elementët kyç që ndikon në koston e transportit, pasi kamionët dhe mjetet përdorin më shumë karburant për distanca më të gjata.

c) Tarifat Doganore dhe Taksa të Tjera

• Tarifat doganore: Kur transportohen mallra përtej kufijve, janë të nevojshme tarifa dhe taksa doganore për kalimin e kufirit. Kjo përfshin taksat që aplikohen për importin dhe eksportin, të cilat mund të jenë të ndryshme sipas llojit të mallrave dhe destinacionit.
• Tarifat e kalimit: Në disa shtete, si dhe për disa kalime rrugore ose autostrada, janë të aplikuara tarifa kalimi, që janë pagesa për përdorimin e rrugëve të caktuara (kryesisht për rrugët me autostrada ose ura).

d) Sigurimi i Mallrave

• Sigurimi i mallrave është një faktor tjetër që ndikon në çmimin e transportit, veçanërisht për mallrat që mund të dëmtohen ose humbasin gjatë udhëtimit (p.sh., mallra të çmuara, mallra të ndjeshme, etj.). Sigurimi i mundshëm për mallrat mund të përfshijë një përqindje të vlerës së mallrave.
• Sigurimi mund të jetë një përqindje, zakonisht nga 0.5% deri në 2% të vlerës së mallrave që transportohen.

e) Taksat Lokale dhe Ndërkombëtare

• Taksa për mjetet e transportit: Kompanitë që operojnë me mjete të rënda paguajnë taksa për regjistrimin dhe përdorimin e mjeteve të tyre. Këto taksa ndihmojnë për të mbuluar shpenzimet e mirëmbajtjes së rrugëve dhe infrastrukturës.
• Tatimi mbi vlerën e shtuar (TVSh): Në Shqipëri, për shërbimet e transportit të mallrave mund të aplikohet një TVSH standarde prej 20% për shërbimet e ofruara brenda vendit. Për transportin ndërkombëtar, ka mundësi që TVSH të mos aplikohet, duke u zëvendësuar nga tatime dhe taksa specifike për importin dhe eksportin.

f) Përfitimet e Taksave dhe Stimujt e Qeverisë

• Në disa raste, qeveritë ofrojnë stimuj fiskalë për kompani që transportojnë mallra përmes rrugëve më të sigurta ose të shpejta, për të inkurajuar zhvillimin e këtij sektori.
• Disa shtete mund të aplikojnë ulje të TVSH ose tarifa të tjera stimuluese për transportin e mallrave që përmbushin kushte ekologjike ose shërbejnë në mbështetje të ndihmës humanitare.

Përllogaritja e Çmimit të Transportit të Mallrave

Çmimi për transportin e mallrave është i ndikuar nga një sërë faktorësh si distanca, lloji i mjetit, karburanti, sigurimi, taksat dhe tarifat për kalimet doganore. Për transportin ndërkombëtar, këto shpenzime mund të jenë më të larta, duke përfshirë tarifat doganore, sigurimet dhe taksat e kalimit të kufijve.

Një kompani që ofron shërbime të transportit të mallrave duhet të merr në konsideratë këto përbërës për të ofruar një çmim të saktë, ndërsa gjithashtu mund të ndodhin variacione në çmimet bazuar në kërkesën e tregut dhe kushtet ekonomike

2. Transporti Hekurudhor: Sfidat dhe Mundësitë

Transporti hekurudhor në Shqipëri është një sektor me potencial të madh, por që ka nevojë për investime dhe përmirësime të konsiderueshme për të arritur nivele të ngjashme me shtetet e tjera të Evropës. Investimet në infrastrukturën hekurudhore mund të ndihmojnë në rritjen e efikasitetit dhe uljen e kostove për transportin e mallrave dhe pasagjerëve, duke përmirësuar kështu konkurrencën dhe zhvillimin ekonomik të vendit

• Rrjeti i hekurudhave: Rreth 500 km rrjet hekurudhor.
• Numri i udhëtarëve: Afërsisht 1 milion udhëtarë përdorin shërbimin hekurudhor çdo vit.
• Transporti i mallrave: Pjesa e transportit hekurudhor të mallrave përfaqëson rreth 15-20% të totalit të transportit të mallrave në Shqipëri.
• Investimet: Programet për ristrukturimin dhe modernizimin e rrjetit hekurudhor janë në proces, me investime nga qeveria dhe donatorët ndërkombëtarë.

a. Tregues dhe Statistika

• Gjatesia e rrjetit hekurudhor: Rrjeti hekurudhor në Shqipëri është relativisht i vogël në krahasim me shtetet e tjera të Evropës. Sipas të dhënave më të fundit, rrjeti hekurudhor i Shqipërisë ka një gjatësi rreth 500 km.
• Linjat kryesore: Rrjeti hekurudhor lidh disa qytete të rëndësishme, duke përfshirë linjat që lidhin Tiranën dhe Durrësin, si dhe linjat për në Shkodër dhe Elbasan. Një linjë e rëndësishme lidh Shqipërinë me Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, me shpresën për të krijuar lidhje më të forta për transportin ndërkombëtar.
• Garatë për zhvillimin e rrjetit: Edhe pse rrjeti është i kufizuar, ka pasur plane për përmirësimin dhe zgjerimin e tij, duke përfshirë lidhje më të shpejta dhe më efikase për pasagjerët dhe mallrat.

b. Transporti i Mallrave dhe Pasagjerëve

• • Transporti i mallrave: Transporti hekurudhor i mallrave është një nga funksionet kryesore të këtij sektori në Shqipëri, megjithëse ka humbur terren në krahasim me transportin rrugor. Mallrat që transportohen më shpesh përmes hekurudhës përfshijnë karburantet, minerale, produkte kimike dhe materiale ndërtimi.
    • Pjesa e transportit të mallrave që kryhet përmes hekurudhës është rreth 15-20% të totalit të transportit të mallrave në Shqipëri.
  • Transporti i pasagjerëve: Shërbimi për pasagjerë është më i kufizuar dhe nuk është shumë popullor për udhëtimet e përditshme. Linjat që lidhin qytetet kryesore, si Tirana – Durrës dhe Tirana – Shkodër, ofrojnë mundësi transporti për pasagjerët, por është një sektor që ka nevojë për përmirësime në cilësinë e shërbimeve dhe në kohëzgjatjen e udhëtimeve.
    • Numri i udhëtarëve që përdorin transportin hekurudhor në Shqipëri është rreth 1 milion udhëtarë në vit, sipas të dhënave më të fundit për periudhën 2022-2023

c. Përmirësimet dhe Investimet

• Projekte dhe plane për modernizimin: Pavarësisht sfidave, ka pasur disa projekte për modernizimin e rrjetit hekurudhor, duke përfshirë modernizimin e linjës Tiranë – Durrës, si dhe përmirësimin e kushteve për transportin e mallrave.
• Financimi ndërkombëtar: Shqipëria ka përfituar mbështetje financiare nga donatorë ndërkombëtarë për zhvillimin e infrastrukturës hekurudhore, si Banka Botërore dhe Bashkimi Evropian, për të përmirësuar dhe zgjeruar rrjetin e hekurudhës.

d. Përfitimet dhe Perspektivat

• Efiçenca dhe ekologia: Transporti hekurudhor është shumë më efikas dhe më miqësor me mjedisin se transporti rrugor. Për mallrat e rënda dhe për udhëtimet afatgjata, hekurudha mund të ofrojë mundësi më të mira për uljen e kostove dhe ndotjes.
• Zgjerimi i lidhjeve ndërkombëtare: Me modernizimin e linjave dhe zhvillimin e infrastrukturës për transportin ndërkombëtar, Shqipëria mund të luajë një rol të rëndësishëm në lidhjen e rajonit me Evropën dhe botën.
• Rritja e konkurrencës: Investimet në infrastrukturë dhe përmirësimi i shërbimeve hekurudhore mund të ndihmojnë në rritjen e konkurrencës me transportin rrugor, duke e bërë transportin hekurudhor një mundësi tërheqëse për transportin e mallrave dhe pasagjerëve.

e. Sfida të Transportit Hekurudhor

• Infrastruktura e vjetër dhe investimet e pamjaftueshme: Rrjetet hekurudhore janë të vjetra dhe kërkojnë një modernizim të gjerë për të rritur efikasitetin e transportit. Shumë linja janë pa lidhje me rrjetet ndërkombëtare, duke penguar Shqipërinë të përfitojë nga tregjet ndërkombëtare.
• Mungesa e angazhimit për zhvillimin e këtij sektori: Në vitet e fundit, investimet për transportin hekurudhor kanë qenë të kufizuara dhe qeveria duhet të angazhohet për përmirësimin e këtij sektori.

f. Qasja për të Ardhmen

• Modernizimi i rrjetit hekurudhor: Shqipëria duhet të investojë në modernizimin e infrastrukturës hekurudhore, përfshirë ndërtimin e linjave të reja dhe përmirësimin e kapacitetit të linjave ekzistuese. Një mundësi mund të jetë krijimi i lidhjeve me Serbinë dhe Maqedoninë, si dhe integrimi me rrjetin hekurudhor evropian.
• Zhvillimi i transportit të mallrave hekurudhor: Rritja e përdorimit të transportit hekurudhor për mallrat dhe eksportet, veçanërisht për mallrat industriale dhe minerale, mund të kontribuojë në reduktimin e ngarkesës rrugore dhe mundësimin e më shumë efikasiteti.

3. Transporti Detar dhe Ujor: Tregu dhe Sfida

Transporti detar në Shqipëri ka një rëndësi të madhe për ekonominë e vendit, duke luajtur një rol kyç në lidhjet tregtare dhe transportin e pasagjerëve. Shqipëria ka një bregdet të gjatë dhe të pasur, i cili përfshin rreth 476 kilometra vijë bregdetare, që e bën atë një port të rëndësishëm për rajonin. Përveç kësaj, vendi ka disa porte të rëndësishme që ofrojnë lidhje ndërkombëtare dhe mbështesin zhvillimin e ekonomisë kombëtare.

• Vlera e trafikut detar: Portet e Shqipërisë trajtojnë miliona ton mallra çdo vit, me Portin e Durrësit që përbën mbi 80% të totalit të trafikut të mallrave detar. Pjesa e mallrave që transportohet detarisht ka një vlerë të konsiderueshme për ekonominë shqiptare.
• Numri i pasagjerëve: Mbi 1 milion pasagjerë përdorin transportin detar çdo vit, duke udhëtuar kryesisht drejt Italisë dhe Greqisë.

a. Tregues dhe Statistika

• Portet e Shqipërisë: Shqipëria ka 3 porte kryesore: Porti i Durrësit, Vlorës, dhe Shëngjin, ku Porti i Durrësit është më i madh dhe ka kapacitete të mëdha për transportin e mallrave dhe pasagjerëve.
  • Porti i Durrësit: Ky është porti më i madh dhe më i rëndësishëm në Shqipëri, i cili shërben për transportin e mallrave dhe pasagjerëve. Ai është një nga portet më të ngarkuara në rajon, duke pasur lidhje të shpeshta me portet në Itali dhe Greqi. Durrësi ka një infrastrukturë të avancuar dhe një terminal të dedikuar për mallrat, si dhe për udhëtarët Në vitin 2023, porti i Durrësit regjistroi një trafik prej 3.5 milionë ton mallrash dhe një numër të konsiderueshëm pasagjerësh.
  • Porti i Vlorës: Ky port është një port tjetër i rëndësishëm për Shqipërinë, duke shërbyer për transportin e mallrave, sidomos naftës dhe produkteve të tjera industriale. Përveç kësaj, porti i Vlorës është gjithashtu një pikë e rëndësishme për lidhjet me portet e Greqisë dhe Itali.
  • Porti i Shkodrës: Ky port është më i vogël në krahasim me Durrësin dhe Vlorën, por ai ka një rëndësi të veçantë për transportin e mallrave dhe është i lidhur me rrjetin hekurudhor të Shqipërisë dhe të vendeve fqinje.
  • Porti i Sarandës: Ky port shërben kryesisht për transportin e pasagjerëve dhe ka lidhje me portet e Greqisë. Ai është një port i rëndësishëm turistik dhe një mundësi për zhvillimin e turizmit detar në Shqipëri.
  • Portet e tjera: Disa porte të tjera të vogla, si Porti i Shengjinit dhe Porti i Pogradec, gjithashtu ofrojnë mundësi për transport mallrash dhe pasagjerë, por me një kapacitet më të kufizuar.
• Lidhje detarë: Shqipëria ka lidhje detarë me shumë vende të Ballkanit dhe më gjerë, duke mundësuar eksport-import të mallrave dhe lidhje turistik.

b. Transporti i Mallrave Detar

Për transportin e mallrave, Shqipëria ka një rrjet portesh që mundësojnë dërgesa të ndryshme të mallrave si nafta, produkte kimike, materiale ndërtimi, produkte bujqësore dhe konsolidimi i mallrave. Porti i Durrësit është kryesor për transportin e mallrave, duke lidhur Shqipërinë me tregjet ndërkombëtare.

• Trafiku i mallrave: Porti i Durrësit ka një kapacitet të lartë për trajtimin e mallrave, dhe është një nga pikat kryesore të kalimit për mallrat që hyjnë dhe dalin nga Shqipëria. Ai gjithashtu shërben si një pikë e rëndësishme për transportin e mallrave të eksportit të Shqipërisë, si minerale, produkte bujqësore, dhe prodhuese të tjera.
• Transaksione dhe lëvizja e mallrave: Pjesa më e madhe e transportit detar të mallrave nga Shqipëria është drejtuar për në Itali, si dhe në disa portet në Greqi dhe Turqi. Për mallrat që hyjnë në Shqipëri, Italia dhe Greqia janë dy tregjet më të mëdha, për shkak të lidhjeve të forta ndërkombëtare.

c. Transporti Detar i Pasagjerëve

Për sa i përket transportit të pasagjerëve, Shqipëria ka një sistem të zhvilluar tragetesh që lidhin bregdetin shqiptar me portet kryesore në Greqi, Itali, dhe Kosovë. Ky transport është një mundësi e rëndësishme për udhëtarët që udhëtojnë për qëllime turistike ose për punë.

• Tragete të lidhjes ndërkombëtare: Trageti i lidhjeve me Italinë dhe Greqinë është një mundësi e rëndësishme për udhëtarët, veçanërisht për ata që udhëtojnë për pushime apo për arsye ekonomike. Porti i Durrësit dhe ai i Vlorës janë dy pika kyçe për këto lidhje, me tragete që lundrojnë në destinacione si Bari (Itali), Ankona (Itali), dhe Igumenica (Greqi).
• Turizmi detar: Transporti detar ka një ndikim të madh në zhvillimin e turizmit në Shqipëri, pasi shumë turistë që vizitojnë Shqipërinë arrijnë përmes trageteve. Ky sektor është i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik dhe ka ndihmuar në rritjen e numrit të turistëve që vizitojnë plazhet shqiptare.

d. Investimet dhe Modernizimi

Shqipëria ka investuar në përmirësimin e infrastrukturës portuale dhe transportit detar. Për disa nga portet kryesore si Porti i Durrësit dhe Vlorës, janë bërë investime për zgjerimin dhe modernizimin e kapaciteteve të tyre.

• Investime në Portin e Durrësit: Ky port është një nga projektet më të mëdha për zhvillimin e transportit detar në Shqipëri. Ai ka përfituar investime të mëdha për modernizimin e terminaleve, ngritjen e terminaleve të rinj dhe përmirësimin e shërbimeve për mallrat dhe pasagjerët.
• Zgjerimi i kapaciteteve të porteve: Për të mbështetur rritjen e kërkesës dhe zhvillimin e tregtisë ndërkombëtare, Shqipëria ka planifikuar zgjerimin e kapaciteteve të disa porteve kryesore për mallra dhe pasagjerë, si dhe për përmirësimin e kushteve për transportin e mallrave të ndryshme.

e. Përfitimet dhe Perspektivat

• Rritja e turizmit: Transporti detar është një element kyç për zhvillimin e turizmit detar në Shqipëri, duke mundësuar lëvizjen e turistëve nga dhe drejt vendit.
• Zgjerimi i tregtisë: Rritja e transportit të mallrave mund të ketë ndikim pozitiv në ekonominë e Shqipërisë, duke rritur eksportet dhe ndihmuar në zhvillimin e industri të ndryshme.
• Mjedisi dhe efiçenca: Transporti detar është një nga opsionet më të qëndrueshme dhe ekologjike për transportin ndërkombëtar, duke ulur kostot dhe ndikimin negativ në mjedis krahasuar me transportin rrugor dhe ajro

f. Sfida të Transportit Detar

• Infrastruktura e vjetër: Portet janë të vjetra dhe kërkojnë investime për të rritur kapacitetet dhe për të mundësuar lidhje më të shpejta dhe të sigurta me tregjet ndërkombëtare. Shumë prej tyre kanë kapacitete të kufizuara për të përballuar rritjen e trafikut.
• Përmirësimi i lidhjeve ndërkombëtare: Portet shqiptare kanë nevojë për lidhje më të forta dhe më të shpejta me portet ndërkombëtare për të mundësuar tregti më të shpejtë dhe efikase.

g. Qasja për të Ardhmen

• Përmirësimi i infrastrukturës portuale: Investimet në zgjerimin e porteve dhe ndërtimin e terminaleve të rinj do të ndihmojnë në rritjen e efikasitetit dhe tërheqjen e linjave të reja të transportit.
• Zhvillimi i terminaleve dhe lidhjet ndërkombëtare: Porti i Durrësit duhet të zhvillohet më tej për të lidhur Shqipërinë me tregjet ndërkombëtare dhe për të lehtësuar eksportin e mallrave, si dhe rritjen e turizmit detar.

4. Transporti Ajror: Rritja dhe Sfida

Transporti ajror në Shqipëri ka kaluar përmes një faze zhvillimi dhe modernizimi, sidomos pas vitit 1991, kur vendi kaloi në një sistem ekonomik dhe politik të ri. Për momentin, transporti ajror është një sektor kyç për lidhjet ndërkombëtare të Shqipërisë, duke mundësuar lëvizjen e pasagjerëve dhe mallrave drejt destinacioneve të ndryshme në Evropë dhe më gjerë. Pasqyra e këtij sektori, përfshirë të dhënat më të fundit, përfshin disa elementë kryesorë

• Numri i pasagjerëve: Aeroportet shqiptare shërbejnë për një numër të konsiderueshëm pasagjerësh. Në vitin 2023, numri i pasagjerëve që kaluan në aeroportet kryesore të Shqipërisë është mbi 3.5 milionë. Numri i pasagjerëve në Aeroportin e Tiranës kaloi 10 milionë pasagjerë ne vitin 2024.
• Trafiku ajror ndërkombëtar: Trafiku ajror ndërkombëtar është shumë i rëndësishëm për Shqipërinë, me destinacione të shumta në Evropë dhe disa shtete të tjera. Italia, Greqia, dhe Gjermania janë ndër destinacionet kryesore, për shkak të diasporës dhe lidhjeve të ngushta ekonomike.
• Fluturimet e brendshme: Transporti ajror i brendshëm është më i kufizuar, me një numër të vogël fluturimesh që lidhin Tiranën me qytete të tjera të Shqipërisë, si dhe me qytete të afërta të rajonit.
• Numri i fluturimeve ndërkombëtare: Rreth 25-30 fluturime ndërkombëtare në ditë nga Aeroporti Ndërkombëtar i Tiranës.
• Trafiku i mallrave ajror: Rreth 10,000 ton mallra të transportuara ajror çdo vit.

a. Tregues dhe Statistika

Shqipëria ka dy aeroporte kryesore që shërbejnë për pasagjerët dhe mallrat:

• Aeroporti Ndërkombëtar i Tiranës “Nënë Tereza” (TIA): Ky është aeroporti më i madh dhe më i rëndësishëm në Shqipëri. Ndodhet në afërsi të Tiranës dhe është pika kryesore e lidhjes ajrore të Shqipërisë me botën.
  • Kapaciteti i pasagjerëve: Aeroporti ka kapacitet për të trajtuar rreth 3.5 milionë pasagjerë në vit.
  • Destinacione ndërkombëtare: TIA lidh Shqipërinë me shumë destinacione evropiane dhe ndërkombëtare, duke përfshirë destinacione si Itali, Greqi, Gjermani, Turqi, Zvicër, Francë, dhe Britania e Madhe. Në vitin 2023, numri i pasagjerëve që kaluan në këtë aeroport arriti në mbi 3 milionë.
• Aeroporti i Kukësit (Aeroporti Ndërkombëtar i Kukësit): Ky aeroport është më i vogël dhe ka nisur aktivitetet pas rinovimit të tij. Megjithatë, ai shërben kryesisht për fluturime të brendshme dhe ato me destinacione të afërta.
  • Kapaciteti i pasagjerëve: Aeroporti ka një kapacitet më të vogël, për rreth 300,000 pasagjerë në vit.
  • Destinacione: Ky aeroport ofron lidhje me disa destinacione të brendshme dhe ndërkombëtare të afërta

b. Kompanitë Ajrore dhe Fluturimet

Në Shqipëri operojnë disa kompani ajrore, të cilat ofrojnë shërbime për pasagjerët dhe mallrat, duke përfshirë:

• Tirana Air: Kompania ajrore shqiptare, e cila operon fluturime të brendshme dhe ndërkombëtare.
• Air Albania: Kompania ajrore më e re e vendit, e cila ka filluar të operojë në vitin 2019 dhe ofron fluturime për në disa destinacione ndërkombëtare.
• Wizz Air, Ryanair, dhe EasyJet: Këto janë kompani ajrore ndërkombëtare që ofrojnë fluturime të shumta për në Shqipëri dhe nga Shqipëria, kryesisht për në destinacione evropiane.

c. Transporti i Mallrave Ajror

Përveç transportit të pasagjerëve, Shqipëria ka një sektor të rëndësishëm për transportin e mallrave ajror. Aeroportet shqiptare shërbejnë për dërgesat e mallrave, përfshirë produkte elektronike, ushqime, lëndë të para dhe mallra të tjera industriale. Numri i mallrave të transportuara ajror është më i ulët në krahasim me transportin detar dhe atë rrugor, por ka pasur një rritje të dukshme vitet e fundit.

• Trafiku i mallrave ajror: Porti ajror i Tiranës është kryesisht përgjegjës për transportin e mallrave ndërkombëtarë, veçanërisht ato që kërkojnë shpërndarje të shpejtë dhe transport të mallrave të lëngshme ose produkteve të tjera që kërkojnë kushte të veçanta ruajtjeje.

d. Investimet dhe Modernizimi

Për të përmirësuar transportin ajror dhe infrastrukturën aeroportuale, janë bërë disa investime dhe projekte të zhvillimit:

• Rinovimi i Aeroportit të Tiranës: Aeroporti ka kaluar nëpër disa faza modernizimi për të rritur kapacitetin dhe për të përmirësuar shërbimet për pasagjerët.
• Rritja e kapacitetit të Aeroportit të Kukësit: Ky aeroport po zhvillohet me investime për të ofruar mundësi më të mira lidhjeje për pasagjerët dhe për të trajtuar fluturime të tjera ndërkombëtare.
• Përmirësimi i infrastrukturës: Aeroportet shqiptare po investojnë në përmirësimin e sigurisë, shërbimeve dhe kapaciteteve për t’u përballur me kërkesat e rritura për transportin ajror.

e. Përfitimet dhe Perspektivat

• Rritja e turizmit dhe lidhjeve ndërkombëtare: Transporti ajror është një nga faktorët kryesorë që mundësojnë rritjen e turizmit dhe lidhjeve ekonomike me vendet e tjera. Aeroportet e Shqipërisë, përveç transportit të pasagjerëve, kontribuojnë në rritjen e eksportit dhe importit të mallrave.
• Përmirësimi i lidhjeve rajonale dhe ndërkombëtare: Shqipëria ka mundësi për të zgjeruar lidhjet ajrore me vende të tjera dhe për të rritur trafikun e pasagjerëve dhe mallrave.
• Zhvillimi i sektorit privat: Sektori i aviacionit është gjithashtu një mundësi për zhvillimin e kompanive të reja ajrore dhe për rritjen e konkurrencës në tregun shqiptar.

f. Sfida të Transportit Ajror

• Kapaciteti i kufizuar i aeroportit: Kapaciteti i TIA është i kufizuar për t’u përballuar me numrin në rritje të pasagjerëve. Kjo kërkon investime të mëtejshme në kapacitete dhe shërbime të përmirësuara.

g. Qasja për të Ardhmen

• Zgjerimi i aeroportit dhe investime në terminale: Zgjerimi i kapaciteteve të aeroportit dhe krijimi i mundësive për fluturime më të shpeshta dhe më efikase do të kontribuojnë në rritjen e turizmit dhe të lidhjeve ajrore me rajonin dhe Evropën.

Transporti në Shqipëri përbën një element kyç të zhvillimit ekonomik dhe kërkon investime të vazhdueshme në modernizimin e infrastrukturës, duke u fokusuar veçanërisht në rrugët, hekurudhat, portet dhe aeroportet. Për të arritur një zhvillim të qëndrueshëm dhe të fuqishëm, Shqipëria duhet të:

1. Përmirësojë infrastruktura e transportit të mallrave dhe pasagjerëve në të gjitha sektorët.
2. Përgatitë një plan afatgjatë për lidhjet rajonale dhe ndërkombëtare.
3. Inkurajojë përdorimin e teknologjisë dhe transportit ekologjik për të ulur ndotjen dhe mbingarkesën e trafikut.
4. Rrisë investimet në portet dhe aeroportet, duke përmirësuar lidhjet dhe efikasitetin e transportit.

Këto hapa janë të domosdoshëm për të arritur një zhvillim të qëndrueshëm në transport dhe të kontribuoni në ekonominë kombëtare.

Sfidat dhe Qasja për të Ardhmen në Tregun e Punës në Transport

• Mungesa e aftësive të specializuara: Pavarësisht mundësive të punës, ka një mungesë të aftësive të nevojshme në sektorin e transportit, veçanërisht për profesione si drejtues automjetesh, teknicienë të mirëmbajtjes dhe menaxherë të projekteve. Kjo kërkon investime në arsim dhe trajnim profesional, për të përmirësuar kualifikimet e fuqisë punëtore.
• Informaliteti dhe Siguria në Punë: Një tjetër sfidë është informaliteti në sektorin e transportit, veçanërisht në transportin rrugor dhe taksi, ku një pjesë e madhe e punonjësve nuk janë të regjistruar dhe nuk kanë sigurime shëndetësore apo pensionale. Kjo krijon probleme të sigurisë sociale dhe të mbrojtjes së punonjësve.
• Teknologjia dhe Automatizimi: Rritja e përdorimit të teknologjisë dhe automatizimit në transport, veçanërisht në logjistikë dhe transportin publik, mund të shkaktojë ndryshime në llojin e vendeve të punës, duke ulur kërkesën për disa pozita, por gjithashtu duke krijuar mundësi për vende të tjera më të avancuara teknologjikisht.
• Ndikimi i politikave të qëndrueshme dhe mbështetje për transportin ekologjik: Përdorimi i automjeteve dhe mjeteve të tjera ekologjike, si autobusët elektrikë dhe taksitë elektrike, mund të ndikojë në ndryshimin e kërkesës për punëtorë në sektorët që lidhën me industrinë e karburanteve, por gjithashtu do të krijojë mundësi për trajnim dhe punësim në sektorin e teknologjisë dhe mbajtjes së sistemeve të reja ekologjike