Të sigurojmë shanse të reja për të gjithë Ne
Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN), në projeksionet e pranverës vlerëson se rritja ekonomike në Shqipëri do të arrijë në 3.7 për qind këtë vit (2019) nga 4.2 për qind në vitin 2018. Por, nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë (MoFE) projeksioni i rritjes ekonomike, bazuar në të dhënat e semestrit të parë, vlerësohet afër nivelit 4.3 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB).
Është perceptimi ekonomik më i pranueshëm bazuar te të dhënat, se ekonomia shqiptare është ringritur gjatë pesë viteve të fundit. Rritja në vitin 2018 arriti në 4.2 për qind dhe perspektivat për rritje të qëndrueshme janë pozitive në periudhën afatmesme. Inflacioni ka mbetur i qëndrueshëm dhe është nën 2 për qind. Eksportet e shtuara janë një moment historik i rrugës për prosperitet. Norma e borxhit publik dhe detyrimet e prapambetura janë në tendencë rënie, ku niveli i borxhit publik, sipas Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë arriti në fund të 2018 në nivelin e 67,2% të PBB-së.
Ky progres është arritur së pari përmes përpjekjeve të qeverisë për të stabilizuar ekonominë, si dhe së dyti me mbështetjen e shqiptarëve që jetojnë jashtë vendit, të sektorit privat dhe partnerëve dhe investuesve ndërkombëtarë.
Ky progres nisur nga optika e politikave të zbatuara qeveritare, së pari mbështetet në zhvillimin e infrastrukturës, që është vendimtare për të siguruar rritje të qëndrueshme. Pritja e projekteve të zbatimit të korridorit Jon dhe lidhja e rrugëve të brendshme me qëllim të arritjes së zonave turistike dhe zhvillimeve bujqësore janë shembujt e parë të këtij progresi. Projektet e infrastrukturës janë “logo” e përpjekjeve të Shqipërisë për të thelluar lidhjet ekonomike me pjesën tjetër të rajonit dhe rrugën për prosperitet. Në të njëjtën mënyrë, investimet për të përmirësuar infrastrukturën ajrore mund të krijojnë një qendër të re transporti për rajonin dhe gjithashtu të lehtësojnë lëvizjen e turistëve në Shqipëri. Nëse shihet në këtë kontekst, projektet aeroportuale në qarqet e Vlorës, Kukësit dhe Durrësit nuk mund të jenë vetëm një ndryshim i madh në zhvillimin e korridorit Jon në Ballkanin Perëndimor, por edhe një hap i ngushtë me Evropën Jugore.
Mbështetja e dytë është nga sektori i energjisë. Shkalla e rritjes së gjenerimit të energjisë hidrike dhe diellore ka kontribuar në rritjen e fortë të vendit. Por, investimi i vazhdueshëm në transmetimin e energjisë elektrike jo vetëm që do të lidhë pjesët e brendshme të vendit; ajo gjithashtu do të hapë dyert për rrjetet e pushtetit rajonal duke mundësuar tregtimin ndërkufitar të energjisë. Por, sfida për të ardhmen e afërt është përpara: të prodhojmë energji të ripërtëritshme me kosto të ulët për tregun evropian.
Turizmi dhe shërbimet e tjera të lidhura, si mbështetja e tretë mbeten thelbësore për parashikimet e rritjes ekonomike për të ardhmen. Sa i përket turizmit, është e mrekullueshme të shohësh Shqipërinë duke tërhequr një numër rekord vizitorësh në vitin 2018. Tradita e mikpritjes së avancuar, e shoqëruar me hotele të reja, cilësi dhe kosto shumë mbresëlënëse për shërbimet e kuzhinës, të rrethuara nga infrastruktura e përmirësuar dhe objektet e tjera do të tërheqin më shumë turistë të ndihmojë riemërimin e ofertave turistike të vendit, duke përfshirë edhe duke u degëzuar në eko-turizëm dhe sportet e ujit. Zgjerimi i vazhdueshëm i infrastrukturës së transportit do të lehtësojë turizmin, duke përfshirë lidhjet më të mira me rajonin. Këto lidhje, e rëndësishmja, gjithashtu do të lejojnë që mallrat të lëvizin në rajon dhe të ndihmojnë në zhvillimin e shërbimeve të lidhura me tregtinë, duke përfshirë rieksportet. Për të përfituar plotësisht nga të gjitha këto politika koherente dhe zhvillimet e projekteve në Shqipëri, të cilat synojnë të plotësojnë mangësitë e infrastrukturës, shpenzimet logjistike, është domosdoshmëria për të adresuar plotësisht hendekun midis arritjeve të Shqipërisë dhe arritjeve rajonale në infrastrukturë, tregti dhe investime në mënyrë që të maksimizojë kthimet e investimeve të rëndësishme publike dhe të konsolidojë rritjen e aktivitetit të sektorit privat dhe huadhënien që është pjesë përbërëse e zhvillimit të qëndrueshëm.
Në këtë moment, është e rëndësishme të theksohet se kjo rritje e udhëhequr nga sektori privat duhet të orientohet nëpërmjet kreditimit të përgjegjshëm nga institucionet financiare, por edhe nga ndihma e parave që gjenerojnë shqiptarët apo diaspora jashtë vendit. Edhe pse janë bërë tentativa nga qeveria për të riorganizuar këto burime, mbetet ende një politikë më gjithpërfshirëse dhe dalja jashtë kuadrit të propagandës formale.
Integrimi tregtar në kontekstin rajonal dhe veçanërisht marrëdhënia tregtare në këtë moment, kur Kosova po zbaton barrierën tregtare nëpërmjet politikës tatimore, gjithashtu do të ndihmojë në krijimin e politikës së qeverisjes së korporatave të ndërmarrjeve publike dhe atyre private.
Në shumë raste, qëndrueshmëria afatgjatë e këtyre kompanive do të varet nga rritja e orientimit të tyre rajonal. Integrimi rajonal dhe bashkëpunimi janë veçanërisht të rëndësishme për përmirësimin e strukturës së ekonomisë dhe rritjen e konkurrueshmërisë. Arsyeja që qëndron prapa kësaj ideje është përdorimi i pikave më të forta të çdo ekonomie të vendeve të rajonit për të bërë të mundur integrimin tregtar dhe për të nxitur në anën tjetër përmirësimet në infrastrukturë dhe në kulturën e kapitalizmit së bashku me rritjen e këtyre sektorëve të rëndësishëm të ekonomisë.
Në të ardhmen, do të nevojiten zgjidhje të sofistikuara teknologjike (duke përfshirë inteligjencën artificiale) për modernizimin e sektorëve ekonomikë me të vërtetë produktivë dhe kontribues. TIK (teknologjia e informacionit dhe komunikimit) dhe qarkullimi i ideve dhe dijeve do të ndihmojnë në krijimin e sektorëve më të mëdhenj sesa tani. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për mjediset e vogla dhe të brishta ekonomike si Shqipëria dhe vendet e tjera fqinje. Bujqësia, turizmi dhe industritë e përpunimit të ushqimit, në përputhje me teknologjinë që rritet, do të jenë më të aftë për të përmbushur qëllimet kombëtare të zgjerimit të PBB-së dhe krijimin e tregjeve të reja të eksportit.
Integrimi rajonal ekonomik dhe bashkëpunimi do të forcojnë gjithashtu pozicionin e jashtëm të Shqipërisë. Eksportet, hyrjet e kapitalit privat dhe remitancat nga shqiptarët që punojnë jashtë vendit janë duke u rimëkëmbur dhe ka të ngjarë të rriten më tej me integrimin rajonal, pasi që mjedisi i përgjithshëm ekonomik është në kohën që të ketë një ROI më të mirë. Kjo po ndihmon gjithashtu për të përforcuar rezervat valutore dhe për të forcuar besimin në tregun shqiptar të këmbimit në të ardhmen.
Por, çfarë mund të bëhet më mirë se në vitet e kaluara?
Së pari, zhbllokimi i kreditimit nga tregu financiar vendas është momenti kritik i ndryshimeve të mëdha dhe sfidave. Kjo mund të adresohet duke zgjidhur situatën e borxhit publik të Shqipërisë, që duket se ka nevojë për më shumë përpjekje sesa që është bërë në të kaluarën përmes rritjes së kapaciteteve administrative fiskale. Nëse borxhi publik do të jetë në trendin e rënies, gjithashtu do të shtyjë investimet publike për të nxitur më shumë ndikim në sektorin privat dhe si një pasojë për të dhënë më shumë hapësirë për tregun e brendshëm financiar.
Së dyti, nxitja e sistemit arsimor dhe trajtimi i nevojave sociale është një tjetër prioritet. Kjo do të thotë të përqendrohesh më mirë në pjesën e dobët të shoqërisë nëpërmjet programeve që synojnë të ndihmojnë familjet e pambrojtura dhe të krijojnë vende pune për të rinjtë e papunë. Duke ulur kostot e shërbimit të borxhit, lehtësimi i borxhit mund të krijojë gjithashtu hapësirë për buxhetimin për të adresuar këto nevoja si dhe prioritetet e tjera buxhetore, duke përfshirë reformën e ndërmarrjeve shtetërore.
Së treti, por e lidhur ngushtë me sëmundjen më kronike në këto 3 dekada të fundit është forcimi i sundimit të ligjit dhe rritja e përgjegjshmërisë dhe transparencës, të cilat gjithashtu do të jenë hapa vendimtarë drejt rritjes së qëndrueshme.
Procesi i Vettingut po zbulon shkallën e keqmenaxhimit, korrupsionit dhe keqpërdorimit të pushtetit politik gjatë gjithë periudhës 30 vjeçare. Procesi është i nevojshëm për të përfunduar këtë vit, sepse ekonomia ka nevojë për gjithë këtë terapi në të njëjtën mënyrë trajtimi që personeli mjekësor kryen transfuzionin e gjakut për trupin e sëmurë. Përpjekje më të qarta nevojiten për të mbuluar humbjet nga abuzimi i pushtetit me burimet e brendshme natyrore të keqmenaxhuara për interesa personale të një grupi politikanësh të konsumuar moralisht, si dhe bashkëpuntorëve të tyre.
Në fund, ne përsërisim nevojën për një rritje gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme që favorizon perspektivat e grave, të rinjve, të varfërve dhe atyre që jetojnë në zonat rurale dhe kjo duhet të rriti pritshmëritë e gjeneratave të ardhshme.
Nëse të gjithë e përqafojmë këtë frymë, ne mund të gjenerojmë rritje ekonomike, të rritim standardet e jetesës dhe të sigurojmë shanse të reja për të gjithë Ne.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.