Të ardhurat nga tatimet në raport me zhvillimin ekonomik (2023-2024)

Duke analizuar të dhënat mbi të ardhurat tatimore sipas raportit vjetor 2024 të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve dhe krahasimit me PBB-në sipas sektorëve, vihet re një tendencë rritjeje e të ardhurave, por jo domosdoshmërisht në përputhje me ecurinë reale të ekonomisë.

Tabela e DPT 2024 vs. 2023

Më poshtë jepet një analizë kritike mbi treguesit kryesorë:

1. Rritja e të ardhurave tatimore dhe kontributi i sektorëve

Të ardhurat tatimore neto u rritën me 16.46% krahasuar me 2023, ndërsa kontributet e sigurimeve shoqërore u rritën me 11.93%. Kjo rritje e konsiderueshme e të ardhurave fiskale duhet analizuar në kontekstin e rritjes ekonomike dhe politikave tatimore.

📌 Mospërputhja me rritjen ekonomike:

Me një rritje ekonomike prej 3.94% në 2023, rritja e të ardhurave tatimore me mbi 16% sugjeron se ka pasur një ngarkesë shtesë fiskale ose rritje të formalizimit të ekonomisë.

Kjo mund të jetë pasojë e reformave në administratën tatimore, rritjes së çmimeve të mallrave dhe shërbimeve (inflacionit) ose përpjekjeve për të ulur evazionin fiskal.

2. TVSH-ja dhe Inflacioni

TVSH bruto u rrit me 19.66%, ndërsa TVSH neto me 29.84%.

Rritja e TVSH-së neto është ndjeshëm më e lartë se rritja e TVSH-së bruto, duke treguar një ulje të rimbursimeve ose një rritje të konsumit të brendshëm.

Rimbursimet e TVSH-së kanë rënë me 1.07%, duke ngritur shqetësime për bizneset eksportuese dhe sektorët që varen nga zinxhiri i furnizimit ndërkombëtar.

📌 Çështje kryesore dhe objekt për diskutim

• Inflacioni dhe rritja e çmimeve kanë ndikuar në rritjen e të ardhurave nga TVSH-ja.
• Reduktimi i rimbursimeve mund të tregojë politika më të rrepta fiskale ndaj bizneseve eksportuese.

3. Tatimi mbi Fitimin – Rritje e ngadaltë

Tatimi mbi Fitimin u rrit me vetëm 4.56%, një rritje më e ulët se norma e rritjes ekonomike.

Ky tregues sugjeron:

• Fitimet e bizneseve nuk janë rritur ndjeshëm.
• Mund të ketë pasur rënien e fitimeve neto për shkak të rritjes së kostove të operimit.
• Ka mundësi për evazion fiskal të lartë ose lehtësira fiskale për disa kategori biznesesh.

4. Tatimi mbi të ardhurat personale – Presion mbi paguesit e tatimeve

Rritje me 15.08%, që është më e lartë se rritja e pagave apo punësimit në ekonomi.

Kjo mund të vijë nga:

• Formalizimi i punës (ulje e evazionit).
• Tatimi progresiv më i ashpër për pagat e mesme dhe ato më të larta.
• Rritja e pagave në sektorë të caktuar si ndërtimi dhe teknologjia.

📌 Çështje të diskutueshme

• Rritja e kostove të jetesës dhe presioni mbi të ardhurat e individëve mund të ketë ndikuar negativisht në fuqinë blerëse.
• Ekziston rreziku që rritja e barrës tatimore të nxisë evazionin fiskal ose migrimin e fuqisë punëtore.

5. Rritja e taksave dhe tarifave kombëtare – Efektet e politikave fiskale

Të ardhurat nga taksat dhe tarifat kombëtare u rritën me 36.24%, që është një rritje jashtëzakonisht e lartë.

Kjo mund të lidhet me:

• Rritjen e tarifave administrative nga qeveria.
• Taksat mbi mallrat e importuara dhe ndryshime në politikat doganore.
• Rritjen e çmimeve që ndikon në vlerën nominale të taksave.

📌 Çështje për koment

• Nëse kjo rritje vjen nga tarifa administrative dhe jo nga aktivitet ekonomik real, atëherë mund të jetë një barrë shtesë për bizneset dhe qytetarët.

6. Taksa e Qarkullimit – Përse ka një rritje më të lartë?

Taksa e qarkullimit rrugor u rrit me 8.99%, ndonëse rritja e konsumit të karburantit nuk ka qenë e lartë.

Kjo mund të vijë nga:

• Rritja e çmimit të karburantit dhe akcizës.
• Politikat fiskale për të nxitur përdorimin e transportit alternativ.

📌 Çështje për debat

• Kjo taksë ka ndikim të drejtpërdrejtë në rritjen e çmimeve të mallrave dhe shërbimeve, duke ndikuar inflacionin.

7. Kontributet e Sigurimeve – Pse rritja është më e lartë se pritshmëritë?

Kontributet e sigurimeve u rritën me 11.93%, më shumë sesa rritja e pagave ose punësimit.

Kjo mund të vijë nga:

• Formalizimi i vendeve të punës.
• Rritja e pagës minimale dhe pagave të tjera më lart, pa ndryshime në skemën e sigurimeve.

📌 Çështje e diskutueshme

• Nëse rritja e kontributeve është më e lartë se rritja e pagave, mund të tregojë një barrë më të rëndë për bizneset dhe punonjësit.

Në mbyllje të përmbledhjes shkurt:

📌 Tendencë Pozitive vërehet te:
✔ Rritja e të ardhurave tatimore tregon një bazë më të gjerë fiskale.
✔ Formalizimi i ekonomisë duket se ka ndikuar në të ardhurat nga sigurimet dhe tatimet personale.
✔ Më shumë të ardhura nga TVSH-ja tregojnë konsum të qëndrueshëm, ndonëse inflacioni ka pasur ndikimin e tij.

⚠ Tendencë Negative vërehet te:
❌ Tatimi mbi fitimin, i cili nuk është rritur sa duhet, që sugjeron fitime më të ulëta ose evazion fiskal.
❌ Reduktimi i rimbursimeve të TVSH-së, i cili është problematik për eksportuesit dhe bizneset që varen nga zinxhiri i furnizimit.
❌ Rritja e barrës tatimore për qytetarët dhe bizneset mund të ndikojë në fuqinë blerëse dhe investimet.

🔎 Ajo që vijojmë të sugjerojmë është:
1️⃣ Ulje e barrës tatimore mbi të ardhurat personale, për të nxitur konsum dhe investime.
2️⃣ Lehtësira për bizneset eksportuese, duke përshpejtuar rimbursimet e TVSH-së.
3️⃣ Monitorim i evazionit fiskal, sidomos në tatimin mbi fitimin dhe sektorët me përjashtime fiskale.
4️⃣ Vlerësim i ndikimit të taksave të reja dhe tarifave, për të shmangur ngarkesën e tepërt mbi qytetarët dhe bizneset.

Kjo analizë tregon se ndërsa të ardhurat tatimore janë rritur, kjo ka ardhur kryesisht nga rritja e barrës fiskale dhe inflacioni, më shumë sesa nga një rritje e vërtetë e aktivitetit ekonomik.