Si do ndikojë në ekonominë globale lufta e tarifave SHBA-Kanada-Meksikë dhe Kinë dhe a ka mundësi Shqipëria të përfitojë?

Nga 1 shkurt 2025, lufta e tarifave ndërmjet SHBA-së me fqinjët e saj Kanadanë dhe Meksikën, si dhe Kinën nisi një tjetër fazë, duke shënuar një periudhë të re tensioni ekonomik dhe politik ndërkombëtar. Ky konflikt tregtar është një vazhdimësi e politikave të mëparshme të administratës Trump, të cilat kishin si qëllim rregullimin e marrëdhënieve tregtare në kuadër të marrëveshjes NAFTA, e cila u zëvendësua nga USMCA. Ky moment është kritik për të kuptuar si ndryshojnë marrëdhëniet tregtare dhe si ndikojnë në ekonomitë globale dhe lokale. Edhe pse vendimi do të ketë periudhë negocimi mes shteteve, ai duket se ka krisur status quo -në e deritanishme.

Lufta e tarifave me Kanada dhe Meksikë është e lidhur ngushtë me politikën proteksioniste të administratës Trump. Në këtë periudhë, SHBA po vendos tarifa 25% për çelikun dhe 10% për aluminin nga Kanadaja dhe Meksika, duke pretenduar se kjo është e nevojshme për të mbrojtur industrinë amerikane nga konkurenca e jashtme. Ky veprim synon të zvogëlojë deficitin tregtar me këto vende dhe t’i detyrojëe ata të rinegocionojnë marrëveshjet tregtare. Tensionet tregtare shpërthyen për shkak të çështjeve të konkurrencës dhe të një ekuilibri të dëshiruar në favor të SHBA-së. Kanadaja dhe Meksika janë furnizues të rëndësishëm të SHBA-së për këto produkte. Vendosja e tarifave krijoi një pengesë të menjëhershme për industrinë e ndërtimit dhe automobilave, duke rritur kostot për kompanitë amerikane. Automobilat e prodhuar në Kanada dhe Meksikë për SHBA ishin gjithashtu të përfshirë nga tarifat. Kjo rriti çmimet për konsumatorët amerikanë dhe ndikoi në kompanitë që kishin zinxhirë furnizimi të përbashkët me këto shtete.

Kanadaja ka reaguar menjëherë ndaj tarifave, me tarifa kundërprodukteve amerikane si whiskey, jogurt dhe trëndafila. Kanadaja është një nga partnerët tregtarë më të mëdhenj të SHBA-së dhe një nga furnizuesit kryesorë të çelikut dhe aluminin, ndaj çdo masë tarifore ka pasur një ndikim të dukshëm në ekonominë e saj. Kanadaja ka pasur një ndikim të drejtpërdrejtë në eksportet bujqësore, duke i detyruar fermerët kanadezë të përballen me pengesa të reja për eksportet, veçanërisht për prodhimet e qumështit dhe perimeve. Tarifat u përplasën edhe në sektorë të tjerë industrialë, si ai i automobilave, ku shumë kompani kanadeze eksportonin automobila dhe pjesë të tyre në SHBA.

Meksika gjithashtu është një nga palët që përfiton më së shumti nga marrëveshja e re USMCA, por gjithashtu është vendosur përballë tarifave amerikane mbi çelikun dhe automjetet. Meksika është e detyruar të ndërmarrë masa kundërpërgjigjëse, duke vendosur tarifa mbi produkte të ndryshme amerikane si mish derri, frutat dhe perimet. Industria e përpunimit të ushqimeve dhe eksportet e produkteve bujqësore në SHBA do të kenë rënie të konsiderueshme, pasi tarifat shtojnë koston për konsumatorët amerikanë dhe zvogëlojnë kërkesën për produktet meksikane. Meksika është një nga prodhuesit kryesorë të automjeteve për SHBA-në dhe ndalimi i tyre për shkak të tarifave ndikon negativisht në zinxhirët e furnizimit dhe punësimin në këtë sektor.

Pas vendimit ende pezull të vendosjes së tarifave të larta nga SHBA ndaj produkteve kineze edhe Kina ka reaguar duke deklaruar vendosjen e tarifave të ngjashme ndaj mallrave amerikane, duke krijuar një cikël të vazhdueshëm tensioni dhe proteksionizmi. Tarifat 10% nga Kina ndaj produkteve amerikane janë pjesë e këtij konflikti të gjerë tregtar që ka pasur ndikim të drejtpërdrejtë jo vetëm mbi SHBA-në dhe Kinën, por edhe mbi tregjet globale dhe marrëdhëniet tregtare të shteteve të tjera, përfshirë ato të Kanadasë dhe Meksikës.
Kina, si një nga ekonomitë më të mëdha në botë dhe një partner kyç tregtar për shumë shtete ka një ndikim të madh në zinxhirët e furnizimit dhe në formimin e politikave tregtare globale. Kjo politikë proteksionizmi ku secili vendos barriera tarifore po krijon një rreth të mbyllur të tarifave që do rritë direkt çmimet për konsumatorët dhe do ndryshojë mënyrën e furnizimit me produkte në shumë industri.
Si një aktor i fuqishëm ekonomik, Kina i ka shfrytëzuar dhe do ti shfrytëzojë më tej mundësitë që kanë lindur nga tensionet tregtare midis SHBA-së dhe fqinjëve të saj për të forcua pozitat e saj në tregje të reja dhe për të rritur eksportet në vende të tjera. Kjo do të bëjë që disa shtete të rinegociojnë marrëveshjet tregtare dhe të kërkojnë mundësi për të diversifikuar burimet e furnizimit dhe eksportet.

Lufta e tarifave ndërmjet SHBA-së me Kanadanë dhe Meksikën dhe Kinën do të krijojë një dinamikë të re në tregtinë ndërkombëtare, e cila do të ketë ndikime të thella në ekonominë globale. Ky konflikt tregtar, i cili ka filluar për shkak të politikave proteksioniste të administratës Trump dhe pasojave të kalimit nga NAFTA në USMCA (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Amerikës së Veriut në Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë të Amerikës së Veriut të rinegociuar) do shkaktojë ndryshime të mëdha në mënyrën se si do të funksionojnë tregjet dhe zinxhirët e furnizimit globalë.

Shqipëria mund të ndikohet në mënyra të ndryshme nga ky konflikt tregtar, pasi vendi ka marrëdhënie tregtare me SHBA-në, Kanadanë dhe Meksikën, por edhe me Kinën. Ndikimi do të varet nga sektori dhe nga natyra e marrëdhënieve tregtare për një treg tejet modest si tregu shqiptar. Shqipëria eksporton produkte të ndryshme bujqësore në SHBA dhe Kanada. Çmimet më të larta për eksportet bujqësore nga këto vende mund të ofrojnë mundësi për Shqipërinë për të zëvendësuar disa pozita në treg, veçanërisht për fruta dhe perime të freskëta. Po ashtu, nëse Shqipëria eksporton çelik dhe materiale të tjera për ndërtim në SHBA, tarifat mund të ndikojnë në konkurrueshmërinë e këtyre produkteve. Investimet për projekte infrastrukturore të mbështetura nga kompanitë amerikane mund të ndihen të prekura nga këto tarifa.

Shqipëria është gjithashtu pjesë e tregut global dhe mund të përfitojë nga shtimi i kërkesës për disa produkte që vijnë nga SHBA, Kanada dhe Meksika, pasi disa prodhime mund të përballen me tarifa më të larta dhe do të krijojnë mundësi për eksportuesit shqiptarë të konkurruojnë në tregje të ndryshme. Për shkak të tarifave mbi produktet elektronike dhe të teknologjisë, Shqipëria mund të përfitojë nga kërkesa e shtuar për produkte të ngjashme që mund të prodhohen ose përpunohen në vend. Nëse lufta e tarifave ndikon negativisht në ekonomitë e SHBA-së, Kanadasë dhe Meksikës, numri i turistëve nga këto shtete mund të zvogëlohet, duke pasur një ndikim në industrinë e turizmit në Shqipëri.

Në një nivel gjeopolitik, lufta e tarifave ka shkaktuar tensione të konsiderueshme, veçanërisht midis SHBA-së dhe partnerëve të saj të ngushtë, duke përfshirë Kanadën dhe Meksikën. Shqipëria mund të përfitojë nga mundësitë që krijohen për të diversifikuar partneritetet e saj tregtare dhe investimet. Në këtë kuadër, politika e jashtme shqiptare mund të kërkojë të forcojë marrëdhëniet me këto vende për të ruajtur një pozicion të favorshëm tregtar dhe ekonomik në rajon.