Financimi direkt monetar për Shqipërinë
Arsyeja themelore pse në vitet e fundit, vlera e shtuar në ekonomi ka një ecuri nën kapacitetet e duhura, si dhe rimëkëmbja e ekonomisë në këto vite ka qenë aq e ngadaltë dhe e vështirë është te treguesit e borxhit publik dhe kredive me probleme, të cilët janë në pozitën më të keqe të vlerave historike në dy dekadat e fundit.
Rritja e nivelit të borxhit, e përqendruar në punë të pa paguara dhe në procese privatizimesh të korruptuara, la shumë kompani dhe individë me borxhe të stërmëdha në një treg financiar i mbizotëruar nga mosbesimi dhe një nivel i ulët kreditimi.
NË dy vitet e fundit, tregu financiar dhe situata e vështirë e borxheve të sektorit privat dhe atij publik, hyri në një proces shfryrjeje të situatës së borxheve prej bilanceve te kompanive private dhe atyre publike.
Por, në vetvete pati një ndikim negativ mbi kërkesën nominale dhe e orientoi ekonominë në pozita të këqija për të shfrytëzuar kapacitetet e saj të lëna pas dore.
Dhe ky proces i diktuar nga politika, nga ana e vet ka krijuar një ambient financiar dhe fiskal, në të cilin borxhi thjesht po zhvendoset nga sektori privat në sektorin publik:
– Me deficite të mëdha publike, si pasojë e pashmangshme e rritjes së ngadaltë, dhe nevojës së vërtetë për të mbështetur rritjen
– Me rritjen e borxhit ndaj PBB nevojitet konsolidimi i borxhit publik dhe marrja e masave shtrënguese
– Masat shtrënguese megjithatë kanë një efekt ndrydhës ndaj ekonomisë
Kjo është besoj thelbi i asaj që ka ndodhur dhe është një model, i cili është i njohur nga përvoja japoneze e pas vitit 1990, e dokumentuar edhe nga Richard Koo në librin e tij Grali shenjtë i Makro ekonomisë. Dhe ky model ndodhi edhe në Shqipëri. Pra, shumë borxhe private ndaj bankave, një nivel shumë i lartë i borxheve në bilancet e kompanive private dhe publike, dhe borxhe që pasi u zbardhën ruajtën një situatë të turbullt dhe amullie në ekonomi.
Por, çfarë zhvillime ka në sektorin financiar dhe veçanërisht te bankat?
Bankat në këto vite nuk u morën vetëm me huazimin e parasë gjendje. Ato krijuan asete bankare të cilat nuk ekzistonin më parë dhe i përputhën ato me likujditetet gjendje ose detyrimet e tjera bankare. Me huatë me maturim afatgjatë, si dhe strukturimin e portofolit të kreditimit ato krijuan fuqinë e re blerëse në ekonomi.
Natyrisht në qoftë se ato do të krijojnë shumë fuqi blerëse, atëherë mund të prodhojnë inflacion të lartë dhe të dëmshëm.
Por në vitet e fundit, ne kemi inflacion të ulët dhe të qëndrueshëm. Kjo situatë duket se justifikon supozimin se çfarëdo niveli i borxhit në ekonomi, ai duhet të jetë gjerësisht optimal. Nga ana tjetër është një supozim i arsyeshëm nëse të gjithë kreditimet do të vazhdojnë me qëllimin, që të financojnë investime të reja kapitale.
NË këtë mjedis financiar dhe ekonomik a duhet të pranojmë idenë e ekonomistëve të gjysmës së dytë të shekullit të 20, që kur kushtet janë të përshtatshme, qeveritë dhe Bankat Qendrore së bashku duhet të përdorin paratë për të financuar deficitet fiskale, si një mjet për të stimuluar konsumin dhe nxitur rimëkëmbjen ekonomike?
Nuk ka arsye, të cilat e bëjnë financimin direkt monetar (FDM) të parealizueshëm. Gjithashtu, nuk ka arsye pse kjo politikë duhet të çojë në situatë inflacioni të tepruar. Padyshim ekzistojnë rrethana në të cilat FDM do të jetë politikë optimale.
Mundësia teknike e FDM dhe fakti se nuk duhet të çojë në inflacion tepruar, kuptohet më lehtë në qoftë se ne mendojmë në aspektin e një bote, në të cilën të gjitha paratë, si paratë letër, po ashtu edhe paratë elektronike mbahen 100% në depozitat e sigurisë në banka dhe në të cilën rritja e ofertës së parasë përcaktohet pikërisht nga sasia e parave të reja, që i krijojnë së bashku Banka Qendrore dhe qeveria.
Nëse Banka Qendrore dhe qeveria së bashku organizojnë financimin monetar të një deficiti të vogël fiskal (të themi sa 1% e PBB-së), do të rezultojë një rritje relativisht e ngadaltë e kërkesës nominale agregate. Por, në qoftë se ato do të financonin me para një deficit fiskal shumë më të madh do të rezultonte një rritje shumë më e shpejtë e kërkesës agregate nominale dhe me të gjitha gjasat edhe një inflacion i tepruar.
Programet e lehtësimit Sasior (LS) të rezervës Federale, të bankës së Anglisë, të bankës së Japonisë dhe BQE-së ishin të gjithë të justifikuara në momentet kur u zbatuan nisur nga arsyetimi se kërkesa nominale ishte e pamjaftueshme për të arritur objektivat e inflacionit.
Argumentet alternative për të financuar deficitet e stërmëdha fiskale janë trajtuar më përpara edhe nga Paul Krugman apo Larry Summers. Ata po ashtu e trajtuan temën e financimit të deficitit nisur nga besimi se kërkesa agregate nominale ishte e mangët.
Për më tepër, dhe përsëri nga një këndvështrim thjesht teknik ka argumente të forta se në disa rrethana FDM mund të jetë superior në krahasim me politikat e tjera agresive të financimit të deficitit fiskal, për shkak se ka më shumë gjasa të jetë efektiv dhe më pak i rrezikshëm, krahasuar me:
– financimin e deficitit fiskal. FDM mund të jetë më efektiv për shkak se nuk ka lënë shumë hamendje lidhur me pyetjen se çfarë duhet bërë në lidhje me barrën e ardhshme të borxhit publik, as të krijojë rrezikun që parashikimi i këtyre barrave të borxhit në të ardhmen do të shkaktojë një ekuivalent Rikardian për të kompensuar stimulin e kërkesës nominale sot.
– politikën ultraliberale monetare dhe LS. Ndërsa, FDM mund të jetë edhe më efektiv dhe më pak i rrezikshëm.
FDM është më shumë efektiv për shkak se mekanizmi i transmetimit është më i drejtpërdrejtë, duke injektuar kërkesë të re, ashtu siç Friedman e vendos direkt në qarkullimin e të ardhurave aktuale, në vend që të mbështetet në mekanizmat indirekte të transmetimit të LS, me të cilin çmimet më të larta të aseteve kanë për qëllim të nxitin rritjen e investimeve apo konsumin nga kompanitë apo individët më të pasur.
FDM është më pak i rrezikshëm për shkak se normat shumë të ulta të interesit, ku edhe një politikë e thjeshte monetare bën punë, mund të prodhojë operacione të rrezikshme financiare shumë me përpara se të stimulohet ekonomia reale.
FDM është më pak i rrezikshëm edhe për arsye se politika monetare ultraliberale mundet vetëm së fundmi të punojë për ri-stimulimin e rritjes së kredisë nga sektori privat.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.