Deficiti apo suficiti buxhetor: Kush mundet ta balancojë ekonominë?

Deficiti apo suficiti buxhetor: Kush mundet ta balancojë ekonominë?

Deficitet buxhetore, si dhe suficitet mund të jenë pjesë e jetës sonë të përditshme financiare bashkë me efektet e tyre. Por, ndikimi që ato reflektojnë në mjedisin ekonomik është efekti më i rëndësishëm për të ardhmen.

Shpenzimet e investimeve të biznesit në kapitalin fizik, të tilla si: fabrikat, IT, programet kompjuterike dhe makineritë janë një përcaktues i rëndësishëm i madhësisë afatgjatë të ekonomisë. Investimi i kapitalit fizik i lejon bizneset të prodhojnë më shumë mallra dhe shërbime me të njëjtën sasi pune dhe lëndë të parë. Si të tilla, deficitet e qeverisë që çojnë në nivele më të ulëta të investimeve të biznesit mund të rezultojnë në sasi më të ulëta të kapitalit fizik dhe për rrjedhojë mund të ulin kapacitetin prodhues të ekonomisë në terma afatgjatë.

Deficitet buxhetore, por edhe suficitet mund të ndihmojnë në balancimin e ekonomisë. Kryesisht, qeveritë preferojnë të financojnë deficitet e tyre në vend që të balancojnë buxhetin. Bonot e thesarit të qeverisë janë ato që financojnë zakonisht deficitin. Shumica e kreditorëve mendojnë se qeveria ka shumë gjasa të shlyejë kreditorët e saj. Kjo i bën bonot qeveritare më tërheqëse sesa investimet e tjera financiare me rrisqe. Si rezultat, normat e interesit mbeten relativisht të ulëta. Kjo i lejon qeveritë të mbajnë deficite për vite me rradhë.

Nëse ekonomia hyn në recesion, taksat do të bien ndërsa edhe të ardhurat dhe punësimi bien. Në të njëjtën kohë, shpenzimet qeveritare do të rriten pasi njerëzve u jepet kompensimi i papunësisë dhe transferta të tjera si pagesat për mbrojtjen sociale.

Këto ndryshime në të ardhura dhe shpenzime ndikojnë për të rritur deficitin. Në të njëjtën kohë, ato gjithashtu ndikojnë për të zbutur rënien e të ardhurave të disponueshme që përjetojnë familjet. Kjo ruan konsumin në një nivel më të lartë sesa do të ishte rasti ndryshe. Kjo ndihmon në ruajtjen e nivelit të kërkesës agregate dhe në këtë mënyrë zbut efektet e recesionit.

Në marrëdhënien mes deficitit dhe suficitit hyn stimuli fiskal, i paraqitur fuqishëm së fundmi në dekadat e fundit nga qeveritë.

Stimulimi i vazhdueshëm fiskal mund të rezultojë në një rritje të raportit të borxhit ndaj PBB-së dhe të çojë në një nivel të paqëndrueshëm të borxhit publik. Një raport në rritje i borxhit ndaj PBB-së mund të jetë problematik nëse rreziku i perceptuar ose real i dështimit të qeverisë për atë borxh fillon të rritet. Ndërsa rreziku i perceptuar i mospagimit fillon të rritet, investitorët do të kërkojnë norma më të larta interesi për të kompensuar veten.

Është e vështirë të parashikohet pika kur borxhi publik bëhet i paqëndrueshëm. Një raport i vazhdueshëm në rritje i borxhit ndaj PBB-së ka të ngjarë të çojë në një nivel të paqëndrueshëm borxhi me kalimin e kohës. Pragu në të cilin borxhi i një vendi bëhet i paqëndrueshëm varet nga një sërë faktorësh, të tillë si përkatësia e borxhit, rrethanat politike dhe potencialisht më e rëndësishmja mbetet çfarë përfshin kushtet themelore ekonomike. Një ndryshim në këto rrethana mund ta shndërrojë borxhin e një vendi në të paqëndrueshëm pa ndryshuar shumën bazë të borxhit.

Qeveria mund të tërheqë stimulin fiskal duke rritur taksat (qoftë edhe pak), duke ulur shpenzimet (qoftë edhe pak) ose një kombinim të të dyjave.

Kur qeveria rrit taksat mbi të ardhurat individuale, për shembull, individët kanë më pak të ardhura të disponueshme dhe ulin shpenzimet e tyre për mallra dhe shërbime si përgjigje. Ulja e shpenzimeve ul kërkesën agregate për mallra dhe shërbime, duke ngadalësuar përkohësisht rritjen ekonomike.

Kur qeveria ul shpenzimet, ajo redukton kërkesën agregate në ekonomi, e cila përsëri ngadalëson përkohësisht rritjen ekonomike. Si e tillë, kur qeveria ul deficitin, pavarësisht nga përzierja e zgjedhjeve të politikës fiskale të përdorur për ta bërë këtë, kërkesa agregate pritet të ulet në periudha afat shkurtra. Megjithatë, tërheqja e stimulit fiskal mundet të sjellë ulje të normave të interesit dhe më shumë investime, nënçmim të lekut dhe tkurrje të deficitit tregtar, por dhe ngadalësim të normës së inflacionit.

Nëse deficiti financohet nëpërmjet emetimit të parasë, do të ketë një efekt relativisht të vogël në normën e interesit. Megjithatë, efekti zgjerues i rritjes së shpenzimeve buxhetore do të shoqërohet me efektin zgjerues të rritjes së ofertës monetare. Si rezultat, do të ketë një rritje relativisht të madhe të kërkesës agregate. Për shkak se ekonomia është tashmë në funksionim më të madh nuk do të ketë rritje të prodhimit. Në vend të kësaj, rritja e kërkesës agregate do të reflektohet në një rritje relativisht të madhe të nivelit të çmimeve.

Në rastin e suficitit ka disa arsye për ta konsideruar si një mënyrë jo e dëshirueshme për të ulur borxhin. Në mënyrën se si ekonomia vazhdon vit pas viti, për qeveritë mund të jetë e dëshirueshme që të ketë një deficit në mënyrë që të ndihmojë në balancimin e rimëkëmbjes ekonomike pas problemeve buxhetore (deficiti dhe kërkesa në rritje për shpenzime). Nëse do të synohej suficiti vjetor do të anashkalohej mundësia e përdorimit të politikës fiskale për të stabilizuar ekonominë gjatë kohërave të rënies së ritmit të ekonomisë ose recesionit.

Në fakt, është e mundur që kjo praktikë do ta bënte më të rëndë recesionin. Ndonjëherë është e dëshirueshme të marrësh hua për të rritur fluksin e të ardhurave ose shërbimeve në të ardhmen. Për shembull, mund të jetë e dëshirueshme që qeveria të investojë në një sistem IT që do të japë shërbime në të ardhmen. Sa herë që një projekt do të sjellë një fluks shërbimesh ose përfitimesh në të ardhmen që janë të mjaftueshme për të shlyer kreditë, është e dëshirueshme që qeveria të marrë hua për të ndërmarrë projektin.

Në këto rrethana, do të ishte më mirë të ulej ose të eliminohej deficiti buxhetor. Pra, borxhi rritet më ngadalë se sa mundësia për të arritur suficite vjetore për të ulur borxhin. Nëse deficiti do të reduktohej dhe ekonomia do të rritej, atëherë raporti i borxhit ndaj PBB-së do të ishte në rënie dhe buxheti do të bëhej më pak i varur nga politika e huamarrjes.

Nga realiteti menaxhimit të borxhit publik në vitet e fundit, rritja ose pezullimi i tavanit të borxhit nuk e ka ndryshuar drejtpërdrejt shumën e huamarrjes ose shpenzimeve në vazhdim. Përkundrazi, ajo i ka lejuar qeverisë të paguajë për programet dhe shërbimet që i ka miratuar tashmë.

Nisur nga nevoja për të ngritur apo pezulluar tavanin e borxhit publik ne shikojmë se nuk është një tregues i besueshëm i qëndrueshmërisë së politikës buxhetore. Për shembull, edhe pse raporti i borxhit ndaj PBB-së ra me 4 pikë përqind gjatë periudhës 2014 -2019 shikojmë se qëndrueshmëria e politikës buxhetore ka pak përmirësim.

Ndikuesit kryesorë të deficitit janë ende programet e detyrueshme të shpenzimeve, përkatësisht Sigurimet Shoqërore, programi më i madh i qeverisë, por rritja e kostove për infrastrukturën dhe investimet në IT do të jetë e rëndësishme në 2-3 vitet e ardhshme. Kostot e tyre, të cilat aktualisht përbëjnë gati gjysmën e të gjitha shpenzimeve buxhetore, pritet të rriten si përqindje e PBB-së për shkak të mos konsultimit me analiza të thella dhe aktorë të shoqërisë civile. Megjithatë, të ardhurat përkatëse nga taksat parashikohen të mbeten pak më të mira, por kjo është historia e vjetër që u tregohet njerëzve që nga viti ’90.

Ndërkohë, pagesat e interesit për borxhin, që tashmë përbëjnë rreth 2 për qind të PBB-së, pritet të rriten, ndërsa shpenzimet diskrecionale në këtë periudhë krize (kostot dhe shpenzimet që nuk janë thelbësore), përfshirë programe si infrastruktura e transportit pritet të rriten në raport me buxhetin.

Në fund të kësaj analize, është e rëndësishme që për të arritur kushte më të mira ekonomike, si suficiti ashtu edhe deficiti duhet të jenë në ekuilibër me nevojat buxhetore në këndvështrimin afatgjatë.

Shpërndaje këtë postim

Leave a Reply


error: