Rajoni Fier–Vlorë: Një zonë në formim me potencial të madh ekonomik

Në këtë analizë do të shohim faktikisht çfarë ka ndodhur deri në vitin 2025 në rajonin Fier–Vlorë, cilat janë projektet në ndërtim apo në planifikim, dhe sa afër janë këto zhvillime me ndikimet që premtojnë në letër.

1. A ka nisur realisht formimi i një nyje zhvillimi Fier–Vlorë?

Çfarë ka ndodhur

• Në Vlorë dhe Zvërnec kemi një rritje të ndjeshme të aktivitetit ndërtimor, sidomos me vila turistike, hotele dhe rezidenca për të huajt.
• Rruga Fier–Vlorë dhe bypass-i i Vlorës janë përmirësuar, duke reduktuar kohën e udhëtimit dhe duke rritur qasjen.
• Ka interesim të dukshëm nga investitorët për zhvillimin e ishullit të Sazanit dhe zonës së Zvërnecit si destinacione turistike me vlerë të shtuar.

Çfarë është në proces

• Aeroporti Ndërkombëtar i Vlorës është në ndërtim dhe pritet të përfundojë brenda vitit 2025–2026.
• Marina turistike e Vlorës është në fazë kontraktimi me një konsorcium italian.
• Nuk ka ende një masterplan për zgjerimin e zhvillimit turistik apo urban në zonat e Nartës, Darzezës dhe Pishporos.

Nyja Fier–Vlorë ka filluar të marrë formë, veçanërisht përmes turizmit dhe infrastrukturës. Megjithatë, zgjerimi në drejtim të zonave më periferike mbetet më tepër një potencial sesa një realitet konkret.

2. Ndikimi i infrastrukturës në eksportet bujqësore

Çfarë ka ndodhur

• Bypass-i i Fierit ka lehtësuar transportin drejt portit të Durrësit dhe doganës së Kakavijës.
• Prodhuesit në Lushnje dhe Fier kanë rritur eksportet, kryesisht drejt Greqisë dhe Italisë, përmes rrugëve tokësore.

Në zhvillim

• Ende mungon një terminal agro-logjistik modern në zonën Fier–Lushnje.
• Aeroporti i Vlorës nuk është funksional për eksport ajror.

Përmirësimi i rrugëve ka ndikuar pozitivisht në eksportet, por mungesa e infrastrukturës moderne të logjistikës agrare (qendra grumbullimi, frigoriferike, laboratorë kontrolli cilësie) kufizon mundësitë për rritje të mëtejshme dhe diversifikim.

3. A ka lidhje reale mes bujqësisë së Lushnjes dhe kërkesës në Vlorë?

Çfarë ka ndodhur

• Shumë prej hoteleve dhe restoranteve në Vlorë furnizohen nga fermerët e Lushnjes dhe Divjakës.
• Ekzistojnë marrëveshje të drejtpërdrejta mes prodhuesve dhe shpërndarësve në bregdet.

Çfarë mungon

• Nuk ekziston një mekanizëm institucional që të formalizojë këtë marrëdhënie (si treg agroregional, kontrata afatgjata, apo kooperativa të integruara).
• Nuk ka një strukturë përpunimi industrial që të lidhë kërkesën turistike me prodhimin lokal.

Lidhja ekziston në praktikë, por është e fragmentuar dhe nuk mbështetet nga struktura politike apo institucionale. Potenciali është i qartë, por nuk është i sistemuar në një strategji të qëndrueshme.

4. A funksionon rajoni si një njësi ekonomike Fier–Vlorë?

Elemente ekzistuese

• Fier po shndërrohet në një qendër logjistike për prodhimin bujqësor.
• Vlora po forcon pozicionin e saj si destinacion turistik dhe qendër shërbimesh.

Përparësitë që mungojnë

• Nuk ka strategji të integruar mes bashkive dhe institucioneve për të kombinuar bujqësinë, turizmin dhe infrastrukturën.
• Nuk ekziston një zonë e lirë ekonomike apo park industrial me fokus teknologjik dhe përpunim.

Rajoni ka shenja të një “ekosistemi në formim”, por jo ende një njësi funksionale ekonomike me objektiva dhe projekte të përbashkëta.

5. A shfrytëzohen korridoret paneuropiane?

Çfarë funksionon

• Korridori VIII kalon përmes Fierit, duke lidhur rajonin me portin e Durrësit dhe Maqedoninë.
• Rruga Fier–Tepelenë–Kakavijë është përmirësuar dhe ofron dalje të shpejtë drejt tregut grek.

Çfarë mungon

• Nuk ka linjë hekurudhore funksionale ndërkombëtare.
• Nuk ka terminal intermodal për përpunim dhe shpërndarje mallrash sipas standardeve të BE-së.

Potenciali ekziston falë pozicionit gjeografik, por mungon infrastruktura e nevojshme për ta shndërruar këtë pozicion në një avantazh të plotë ekonomik.

6. Hekurudha Fier–Vlorë a ekziston intermodaliteti?

Gjendja faktike

• Linja hekurudhore Fier–Vlorë aktualisht nuk është funksionale.
• Nuk ka plane konkrete për rikthimin e saj në shërbim për pasagjerë ose mallra.

Intermodaliteti tokë–ajër–det mbetet ende një potencial teorik. Mungesa e lidhjes hekurudhore e bën të pamundur krijimin e një nyje moderne intermodale në këtë fazë.

7. Aeroporti dhe porti i Vlorës çfarë ndikimi real?

Çfarë është bërë

• Porti ekzistues i Vlorës po transformohet në port turistik.
• Aeroporti Ndërkombëtar i Vlorës është në fazë të avancuar ndërtimi dhe konsiderohet projekt strategjik.

Mungesa aktuale

• Deri tani nuk ka operacione tregtare apo pasagjerësh në aeroport.
• Mungon lidhja me një rrjet logjistik tokësor dhe nuk ka ndërlidhje hekurudhore.

Ndikimi i pritshëm është i madh, sidomos për turizmin dhe eksportet ajrore, por për momentin ai është hipotetik për shkak të mungesës së funksionalitetit.

8. Projektet kyçe drejt zonës së gravitetit ekonomik

Çfarë ekziston

• Aeroporti në ndërtim.
• Projekt i miratuar për marinën turistike.
• Rrugët kombëtare janë modernizuar, veçanërisht korridoret që lidhin Fierin me Tiranën, Durrësin dhe Greqinë.

Çfarë mungon

• Nuk ka ende zona të certifikuara industriale apo teknologjike.
• Klasterët ekonomikë mungojnë si struktura të formalizuara.
• Investimet e huaja janë të shpërndara dhe kryesisht të fokusuara te ndërtimi dhe turizmi.

Rajoni Fier–Vlorë është në prag të një transformimi strukturor ekonomik, por për të arritur statusin e një “zone graviteti ekonomik” për jugun e Shqipërisë, janë të nevojshme politika të qarta shtetërore, ndërhyrje infrastrukturore dhe një bashkëpunim i thelluar ndër-komunal dhe ndër-sektorial.

Rajoni Fier–Vlorë paraqet një potencial të madh për t’u shndërruar në një pol të ri zhvillimi ekonomik në Shqipëri, por ky potencial është ende në fazë kalimtare. Investimet e deritanishme në infrastrukturë, turizëm dhe logjistikë janë të rëndësishme, por mungesa e ndërthurjes strategjike mes sektorëve dhe aktorëve e bën këtë transformim më të ngadaltë. Me politikat e duhura, mund të krijohet një rajon që kombinon bujqësinë e avancuar, turizmin me cilësi të lartë dhe logjistikën moderne, një nyje zhvillimi që do të kishte ndikim përtej kufijve lokalë.