Punesimi në Sektorët Publik dhe Privat në Shqipëri

Punesimi në sektorin publik dhe sektorin privat ka ndikim të madh në ekonominë e Shqipërisë, duke kontribuar në Prodhimin e Brendshëm Bruto (PBB) dhe duke krijuar mundësi për zhvillim ekonomik. Detajimi i këtyre sektorëve dhe pesha e tyre në ekonominë kombëtare është i rëndësishëm për të kuptuar dinamikat e punësimit dhe rëndësinë e tyre për zhvillimin afatgjatë.

1. Punesimi në Sektorët Publik dhe Kompanitë Publike

Punesimi në Sektorët Publik

Sektori publik në Shqipëri përfshin administratën shtetërore dhe kompanitë shtetërore që operojnë në fusha kyçe të ekonomisë, përfshirë energjinë, transportin, shëndetësinë, arsimimin dhe administratën publike. Sektori publik ka një rol të rëndësishëm në punësimin e qytetarëve, si dhe në ofrimin e shërbimeve themelore.

Punesimi në Kompanitë Publike

Kompanitë shtetërore kanë një ndikim të madh në punësim, veçanërisht në sektorë të tillë si energjia, transporti dhe infrastruktura. Pjesa më e madhe e punësimit në këto kompani është nëpërmjet kontratave të drejtpërdrejta me shtetin.

Kompanitë kryesore dhe numrat e punësimit:

1. Korporata Elektroenergjetike e Shqipërisë (KESH)

1. • Punesimi: KESH është një ndërmarrje shtetërore që merret me prodhimin e energjisë hidroelektrike dhe operon disa hidrocentrale.
   • Pesha në PBB: KESH kontribuon rreth 3%-4% të PBB-së përmes prodhimit të energjisë elektrike, duke siguruar rreth 80% të energjisë elektrike të vendit.
   • Punesimi: Puneson rreth 2,000-2,500 persona.

2. Posta dhe Telekomunikacionet Shqiptare (PPT)

1. • Punesimi: Ky sektor ka punësuar një numër të konsiderueshëm njerëzish, përfshirë shërbimet e postës dhe telekomunikacionit.
   • Pesha në PBB: Ky sektor kontribuon rreth 2%-3% të PBB-së, duke ofruar një gamë të gjerë shërbimesh.
   • Punesimi: Puneson rreth 1,500-2,000 persona.

3. Shqipëria Energjitike dhe Gazsjellësat

1. • Punesimi dhe kontributi: Kompanitë shtetërore që operojnë në energji dhe gaz sjellës kanë një rol të rëndësishëm në furnizimin e energjisë, duke kontribuar me 5%-6% të PBB-së.
   • Punesimi: Ky sektor mund të punësojë deri në 5,000 persona.

4. Hekurudha dhe Transporti Kombëtar

1. • Punesimi dhe kontributi: Sektori i transportit dhe hekurudhave ka një ndikim të konsiderueshëm në punësim, por ende përballet me sfida në modernizim dhe rritje efikasiteti.
   • Punesimi: Puneson mbi 5,000 persona, me një ndikim në sektorin e transportit të brendshëm dhe eksportin.

Pesha në Ekonomi dhe Kontributi

Sektori publik, përfshirë administratën shtetërore dhe kompanitë shtetërore, ka një ndikim të dukshëm në PBB-në e vendit dhe përbën rreth 20%-25% të PBB-së, duke përfshirë të gjitha shërbimet dhe investimet që ofron. Pavarësisht kësaj, sektori ka një sfidë të madhe në lidhje me efikasitetin dhe menaxhimin e burimeve.

2. Punesimi në Sektorët Privat të Prodhimit

Sektori privat i prodhimit është një nga shtyllat e ekonomisë shqiptare dhe përbën një pjesë të madhe të PBB-së dhe punësimit. Ky sektor është përfshirë kryesisht në industri të tilla si prodhimi industrial, ndërtimi, fasoneria, agroindustria dhe shërbimet financiare.

Prodhimi dhe Pesha në Ekonomi

• Pesha në PBB: Sektori i prodhimit përbën rreth 15%-20% të PBB-së, megjithëse ka pasur një rënie të kontribuimit nga industria e rëndë, ndërsa sektori i ndërtimit dhe fasonet kanë pasur një rritje të konsiderueshme.
• Fasoneria dhe Tekstilet: Prodhimi i tekstileve dhe fasonet janë një nga sektorët kryesorë që mbajnë një pjesë të madhe të punësimit në Shqipëri, duke kontribuar me rreth 4%-5% të PBB-së dhe duke punësuar më shumë se 60,000 punonjës, shumica e të cilëve janë gra.
• Agroindustria dhe Bujqësia: Ky sektor ka një ndikim të rëndësishëm në punësimin e popullsisë rurale dhe kontribuon me 5%-7% të PBB-së. Punesimi në bujqësi është ende i lartë, duke punësuar më shumë se 30% të fuqisë punëtore, por ka sfida të mëdha në modernizim dhe diversifikim të produkteve.
• Ndërtimi: Sektori i ndërtimit është në rritje, për shkak të investimeve të huaja dhe zhvillimit të infrastrukturës. Ai kontribuon me 7%-8% të PBB-së dhe ofron punësim për rreth 50,000-60,000 individë.

Sfidat e Sektorëve Privat të Prodhimit

• Informaliteti: Informaliteti mbetet një sfidë e madhe për sektorët privatë, duke kufizuar aftësinë për të gjeneruar të ardhura tatimore dhe për të siguruar një mjedis konkurrues.
• Produktiviteti i Ulët: Sektorët si bujqësia dhe fasonet kanë një produktivitet relativisht të ulët, i cili kërkon përmirësime përmes investimeve në teknologji dhe trajnime.
• Përballja me Konkurrencën Rajonale: Shumë kompani shqiptare përballen me konkurencë të fortë nga vendet e tjera të rajonit, veçanërisht nga ata që ofrojnë kosto më të ulëta prodhimi.

Punesimi dhe Pesha në Tregun e Punës

• Sektori privat i prodhimit ka një ndikim të madh në punësim, me rreth 250,000-300,000 punonjës që janë të angazhuar në industri të ndryshme si fasonet, ndërtimi, bujqësia dhe agroindustria.
• Sektorët më të mëdhenj të punësimit: Ndërtimi dhe fasonet janë dy sektorët kryesorë që mbajnë një pjesë të madhe të fuqisë punëtore në sektorin privat, duke kontribuar për rreth 20%-30% të numrit total të të punësuarve në sektorin privat.

Perspektiva për 2025

Për të rritur kontributin e sektorëve të prodhimit dhe për të adresuar sfidat që lidhen me informalitetin dhe produktivitetin e ulët, do të jetë e rëndësishme që të realizohen investime në modernizimin e infrastrukturës, fuqizimin e mundësive për bizneset dhe rritjen e mbështetjes për sektorët kyç të prodhimit si fasonet, bujqësia dhe agroindustria.

Sektorët publik dhe privat duhet të bashkëpunojnë për të krijuar mundësi të qëndrueshme punësimi dhe për të kontribuar në rritjen ekonomike afatgjatë të Shqipërisë. Pavarësisht progresit të bërë, ende ka hapësirë për përmirësim, sidomos në lidhje me menaxhimin e resurseve dhe shfrytëzimin e potencialit të burimeve natyrore dhe investimeve të huaja