Një qeverisje për të gjithë: Nga dominimi politik, tek përbashkimi programor

Rezultatet e zgjedhjeve parlamentare të vitit 2025 shënuan një pikë kthese për demokracinë shqiptare. Fragmentimi i theksuar i spektrit politik, dalja në skenë e aktorëve të rinj me propozime programore të artikuluara dhe një elektorat më kërkues sinjalizuan një ndryshim të qartë në pritshmëritë qytetare. Në këtë klimë të re, ndërtimi i një mandati qeverisës mbi përfshirjen e gjerë programore përtej kufijve tradicionalë partiakë shfaqet si një zgjidhje realiste dhe e nevojshme për të garantuar stabilitet, përfaqësim dhe legjitimitet politik.

Ky moment kërkon një qeverisje që nuk bazohet më vetëm në aritmetikën e mandateve, por në koherencën dhe bashkimin rreth ideve të përbashkëta reformuese që burojnë nga një shumësi vizionesh. Një qasje e tillë jo vetëm që zbut ndasitë, por ndërton ura mbi ndarjet dhe krijon një hapësirë të re për politikëbërje gjithëpërfshirëse.

Fragmentimi politik ka reduktuar fuqinë e shumicave absolute, duke krijuar terren për bashkëpunim mbi përfshirje, jo përjashtim.
Vetëdija qytetare në rritje po e shtyn politikën drejt më shumë përgjegjshmërie dhe përfaqësimi real.
Procesi i integrimit europian kërkon konsensus politik dhe vazhdimësi reformash, jo kthesa ideologjike çdo mandat.
Rënia e besimit tek partitë tradicionale nxjerr në pah nevojën për të përthithur ide të freskëta dhe modele të reja qeverisjeje.

Programi i përbashkët si mandat bashkëqeverisës drejt një Pakti të ri Ekonomik dhe Social

Në një mjedis politik të fragmentuar dhe me pluralizëm të theksuar programor pas zgjedhjeve të vitit 2025, modeli i një programi qeverisës gjithëpërfshirës ofron një alternativë substancore ndaj praktikave tradicionale të koalicioneve aritmetike. Ky model nuk imponohet si kompromis politik pas zgjedhjeve, por ndërtohet si kontratë e re sociale, që përmbledh më të mirat nga vizionet e partive pjesëmarrëse në garën elektorale. Ai mbështetet mbi tre shtylla kyçe:

Tre funksione kyçe të këtij modeli:

1. Fuqizimi i reformave afatgjata
   Përmes konsensusit mbi objektivat strategjikë – si arsimi, shëndetësia, formalizimi i ekonomisë dhe decentralizimi – sigurohet qëndrueshmëri politike përtej cikleve zgjedhore, duke i dhënë politikave publike një horizont shumëvjeçar.
2. Zbutja e tensioneve politike dhe e polarizimit
   Përfshirja programore nga një spektër më i gjerë partiak redukton përplasjet tipike mes mazhorancës dhe opozitës, duke e shndërruar opozitën programore në partner të ideve dhe jo armik institucional.
3. Zgjerimi i bazës së përfaqësimit
   Shumë qytetarë që kanë votuar jashtë forcës fituese ndihen të përfshirë kur propozimet e votuara prej tyre shndërrohen në prioritete qeverisëse, duke ndërtuar kështu një ndjenjë më të gjerë legjitimiteti politik.

Pakt i ri Ekonomik Kombëtar, si bazë për bashkëqeverisjen

Duke iu referuar edhe propozimeve të platformës sonë ALTAX mbi si duhet të jetë ekonomia pas zgjedhjeve 2025, ky program i përbashkët mund të artikulohet në formën e një Pakti të ri Ekonomik Kombëtar, i cili:

• Parashikon ulje të barrës fiskale për shtresat prodhuese dhe mbështetje për formalizimin e ekonomisë;
• Përcakton rol të ri të shtetit si lehtësues dhe garantues i drejtësisë ekonomike, jo vetëm si mbledhës taksash;
• Vendos standarde të reja për eficiencën dhe transparencën e fondeve publike;
• Promovon ekonominë e dijes, digjitalizimin, inovacionin dhe lidhjen me diasporën si motorë të zhvillimit;
• Synon rebalancimin social dhe rajonal, përmes politikave që shërbejnë realisht shtresat në nevojë dhe zonat e lëna pas.

Nga dominimi politik, tek përbashkimi programor

Ky program i përbashkët nuk është thjesht një dokument politik, ai bëhet korniza institucionale e një demokracie më të thelluar dhe e një zhvillimi më të balancuar. Në vend të ndarjeve të thella, ai ofron një urë mes politikës dhe shoqërisë, ku prioriteti është interesi i përbashkët dhe jo fitorja afatshkurtër elektorale. Nëse ky model zbatohet me përkushtim dhe transparencë, Shqipëria mund të hyjë në një fazë të re të stabilitetit politik dhe progresit ekonomik gjithëpërfshirës.

Pas zgjedhjeve të 2025, nevoja për një model bashkëqeverisjeje mbi baza programore dhe substancore është bërë më evidente se kurrë. Në vend të koalicioneve të krijuara mbi logjikën numerike dhe ndarjen e pushtetit, një program gjithëpërfshirës qeverisës mund të shërbejë si korniza e re politike dhe sociale, që garanton:

• qëndrueshmëri reformash, përtej rotacioneve elektorale;
• zbutje të polarizimit politik dhe bashkëpunim institucional;
• përfaqësim të gjerë të interesave dhe nevojave qytetare, në përputhje me pluralizmin programor të aktorëve politikë.

Kjo qasje merr kuptim të plotë kur ndërtohet mbi kontributet programore të partive kryesore, siç paraqiten më poshtë:

🟦 Partia Demokratike (PD) – parti e qendrës së djathtë me profil konservator-liberal

Fokusi: Rritja ekonomike përmes tatimit të ulët, fuqizimi i familjes dhe fermerit, reformimi i sistemit arsimor dhe shëndetësor, dhe angazhim për integrimin europian.

Pikat për përfshirje në programin e përbashkët:

• Thjeshtimi i administrimit tatimor për të gjitha kategoritë si instrument për stimulimin e sipërmarrjes dhe formalizimin e ekonomisë.
• Subvencione direkte për bujqësinë (100 mln euro) dhe mbështetje financiare për familjet, si bonuse lindjeje dhe ndihmë për fëmijën e tretë, për të luftuar rënien demografike.
• Reformë gjithëpërfshirëse në arsim, me synimin për të investuar 5% të PBB-së, rritje page për mësuesit dhe përgjysmim të tarifave për studentët.
• Reformim i sistemit shëndetësor, bazuar në parimin “paraja ndjek pacientin” dhe luftë ndaj abuzimeve në barnatore.
• Program shkollor gjithëditor me ushqim të garantuar, për të përmirësuar rezultatet arsimore dhe për të mbështetur familjet.
• Angazhim për reforma institucionale, përfshirë votën e diasporës dhe kthimin te standardet zgjedhore të vitit 2020.
• Mbështetje për integrimin në BE dhe aleanca të forta me SHBA-të, duke ruajtur boshtin euro-atlantik të politikës së jashtme.

🟨 “Mundësia” – platformë me profil liberal-konservator

Fokusi: Reduktimi i barrës fiskale, mbështetja për sipërmarrjen, lufta kundër monopoleve dhe përmirësimi i administratës publike.

Pikat për përfshirje në programin e përbashkët:

• Thjeshtimi i procedurave administrative dhe reduktimi i barrës tatimore për bizneset.
• Lufta kundër monopoleve dhe oligopoleve për të krijuar një ekonomi konkurruese dhe të drejtë.
• Modernizimi i administratës publike përmes digjitalizimit dhe rritjes së transparencës.
• Përmirësimi i menaxhimit të fondeve publike dhe efikasitetit buxhetor.
• Mbështetje për sektorët strategjikë si inovacioni, teknologjia, arsimi dhe shëndetësia.

🟩 “Lëvizja Bashkë” – platformë e orientuar drejt zhvillimit të qëndrueshëm dhe inovacionit

Fokusi: Transformimi i modelit zhvillimor përmes produktivitetit, teknologjisë dhe inovacionit.

Pikat për përfshirje në programin e përbashkët:

• Mbështetje për sektorët me teknologji të avancuar dhe promovimi i inovacionit.
• Lufta kundër monopoleve dhe oligopoleve si kusht për një ekonomi të drejtë.
• Transparencë dhe llogaridhënie përmes teknologjisë në administratën publike.
• Zhvillimi i sektorëve kyç si bujqësia, infrastruktura, industria, kultura dhe arsimi.
• Fokus në rritjen e produktivitetit dhe krijimin e punësimit cilësor.

🟨 “Shqipëria Bëhet” – platformë e orientuar drejt të rinjve dhe diasporës

Fokusi: Zhvillimi i kapitalit njerëzor, përfshirja e diasporës dhe modernizimi i shtetit.

Pikat për përfshirje në programin e përbashkët:

• Rritja e buxhetit për arsimin dhe investime në infrastrukturën arsimore.
• Programi “Shtëpia ime, atdheu im” për kreditim të plotë të çifteve të reja.
• Thjeshtimi i sistemit fiskal me një taksë të sheshtë 10% dhe mbështetje për bizneset e vogla.
• Përfshirja e diasporës në zhvillimin ekonomik dhe social përmes platformave digjitale dhe investimeve.

Nga pluralizmi i programeve, te një pakt kombëtar gjithëpërfshirës

Ky model i programit të përbashkët bëhet i plotë kur konkretizohet si një Pakt i Ri Ekonomik Kombëtar, siç sugjeron edhe analiza e ALTAX (2025), duke synuar:

• reformim fiskal për drejtësi dhe efikasitet;
• shtet më funksional, me fokus në rezultate dhe jo në burokraci;
• decentralizim dhe përfshirje më të gjerë sociale;
• politika që garantojnë zhvillim të qëndrueshëm, gjithëpërfshirës dhe digjital.

Në këtë mënyrë, ky program nuk është thjesht një listë kompromisesh – por një platformë e re për ndërtimin e një Shqipërie moderne, funksionale dhe përfaqësuese.

Qeverisja mbi një program të përbashkët gjithëpërfshirës nuk duhet të jetë thjesht një manovër teknike për të kaluar krizën e fragmentimit politik.

Ajo është një vizion politik për një Shqipëri më përfaqësuese. Ky është një mandat që nuk bazohet mbi ndarjen e posteve, por mbi bashkimin e ideve.

Një model i tillë i hap rrugë një tranzicioni të domosdoshëm demokratik, ku qytetarët nuk ndihen më të ndarë mes fituesve dhe humbësve të zgjedhjeve, por pjesë e një projekti të përbashkët kombëtar. Në këtë mënyrë, Shqipëria mund të hyjë në një epokë të re të politikëbërjes me një demokraci përmbajtësore, ku programi mbizotëron mbi interesin afatshkurtër politik dhe ku përfaqësimi nuk kufizohet në numra, por shtrihet në gjithë spektrin shoqëror.