Marrëdhëniet tregtare Shqipëri–SHBA në 2025 dhe ndikimi i tarifave Trump

Në një botë që vazhdimisht lëviz mes globalizimit dhe politikave proteksioniste, viti 2025 ka shënuar një kthesë të ndjeshme për marrëdhëniet tregtare midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në prill të këtij viti, administrata Trump, në mandatin e saj të dytë, vendosi një sërë tarifash që përfshinë të gjitha importet në SHBA, përfshirë edhe ato nga Shqipëria. Ky vendim, i motivuar nga politika të brendshme ekonomike dhe qëllime strategjike të Trump, ka pasur një ndikim të drejtëpërdrejtë mbi ekonominë shqiptare. Por, për ta kuptuar më mirë këtë ndikim, duhet të kthehemi tek struktura aktuale e marrëdhënieve tregtare dhe roli i saj në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë.

Në janar të vitit 2025, eksportet shqiptare drejt SHBA-së u vlerësuan në 4.5 milionë dollarë, ndërsa importet nga SHBA arritën në 8.9 milionë dollarë. Kjo krijoi një bilanc tregtar pozitiv për SHBA-në në vlerën e 4.4 milionë dollarëve, një fakt që tregon për një marrëdhënie tregtare disi të pabalancuar, por gjithsesi funksionale dhe me potencial zhvillimi.

Produktet që Shqipëria eksporton drejt SHBA-së janë të larmishme: që nga tekstilet dhe veshjet që dalin nga zonat industriale të Shqipërisë, deri te produktet minerale dhe ato bujqësore – të gjitha të cilat gjejnë një treg të ngrohtë në Shtetet e Bashkuara. Nga ana tjetër, importet shqiptare përfshijnë mallra me vlerë të lartë teknologjike, si pajisje industriale, produkte farmaceutike dhe teknologji të avancuar – elemente që jo vetëm përmbushin nevojat e tregut vendas, por edhe ndihmojnë në përmirësimin e kapaciteteve prodhuese të Shqipërisë.

Përtej aspektit ekonomik, marrëdhëniet tregtare Shqipëri–SHBA janë të rëndësishme dhe nga pikëpamja strategjike. Shqipëria ka qenë historikisht një aleate e ngushtë e SHBA-së në rajon, duke reflektuar jo vetëm bashkëpunim ekonomik, por edhe lidhje politike, ushtarake dhe kulturore që kanë kontribuar në stabilitetin dhe zhvillimin e rajonit të Ballkanit Perëndimor.

Më 2 prill 2025, Presidenti Trump njoftoi zyrtarisht futjen e një tarife bazë prej 10% për të gjitha importet në SHBA, duke përfshirë edhe ato nga Shqipëria. Në pamje të parë, kjo duket si një masë ekonomike neutrale, por në realitet ajo prek ndjeshëm eksportuesit shqiptarë, të cilët nuk kanë fleksibilitet të madh në çmime për të ruajtur konkurrueshmërinë e tyre në tregun amerikan.

Më tej, për vendet që importojnë naftë nga Venezuela – dhe Shqipëria renditet ndër to përmes marrëveshjeve rajonale energjetike – u vendos një tarifë shtesë prej 25% mbi të gjitha mallrat e importuara në SHBA. Kjo tarifë, ndonëse indirekte, ka krijuar një pengesë shtesë për eksportuesit shqiptarë, të cilët tashmë përballen me rritje të kostove logjistike, doganore dhe administrative.

Politikat tarifore të administratës Trump nuk janë të rastësishme. Ato janë pjesë e një filozofie të njohur si “tarifat reciproke”, që synon të kompensojë barrierat tregtare që vendet e tjera mund të vendosin kundër produkteve amerikane. Kjo qasje, e ndërtuar mbi parimin e mbrojtjes së prodhuesit vendas, ka si synim të reduktojë deficitin tregtar të SHBA-së, të mbrojë vendet e punës dhe të stimulojë prodhimin e brendshëm.

Efektet e këtyre tarifave janë të dukshme në dy plane: ai i ndikimit të drejtpërdrejtë dhe ai i ndikimit të tërthortë. Fillimisht, tarifa prej 10% prek drejtpërdrejt eksportet shqiptare, duke rritur çmimet e produkteve shqiptare në tregun amerikan. Kjo i bën ato më pak tërheqëse për konsumatorët dhe importuesit amerikanë, duke ulur konkurrueshmërinë e Shqipërisë në këtë treg të rëndësishëm.

Tarifa shtesë prej 25% është një barrë shtesë për mallrat shqiptare, nëse Shqipëria vërtet përfshihet në listën e vendeve të penalizuara për shkak të lidhjeve me Venezuelën. Kjo do të thotë që eksportet shqiptare – qoftë bujqësore, minerare apo industriale – do të bëhen gjithnjë e më pak fitimprurëse në SHBA.

Ndikimi i tërthortë, megjithatë, është po aq i rëndësishëm. Rritja e tarifave kundër vendeve si Kina dhe Bashkimi Evropian mund të krijojë hapësira për Shqipërinë për të zëvendësuar disa produkte në tregun amerikan. Por një mundësi e tillë kërkon që Shqipëria të ketë kapacitete prodhuese të avancuara dhe standarde të larta cilësie – diçka që kërkon kohë, investime dhe koordinim të ngushtë publik–privat.

Nga ana tjetër, një ekonomi evropiane e ngadalësuar për shkak të tarifave mund të reduktojë kërkesën për mallrat shqiptare, duke sjellë pasoja negative në rritjen ekonomike të vendit dhe në tregun e punës.

Për të përballuar këtë klimë të re ekonomike globale, Shqipëria duhet të ndërmarrë disa hapa të mirëkalkuluar. Së pari, diversifikimi i tregjeve është i domosdoshëm. Shqipëria nuk mund të mbështetet vetëm në një ose dy tregje të mëdha si SHBA apo BE. Ajo duhet të kërkojë partnerë të rinj tregtarë në Azinë Juglindore, Afrikë dhe Lindjen e Mesme.

Së dyti, përmirësimi i konkurrueshmërisë duhet të jetë prioritet kombëtar. Investimi në teknologji moderne, trajnimi i fuqisë punëtore dhe përmirësimi i infrastrukturës logjistike janë faktorë kyç për të ngritur kapacitetet prodhuese të vendit.

Së fundi, Shqipëria duhet të angazhohet në negociata bilaterale me SHBA-në. Përjashtimet tarifore për produktet specifike janë të mundshme nëse Shqipëria paraqet një rast të argumentuar mirë dhe tregon vlerën që produktet e saj sjellin në tregun amerikan. Këto negociata duhet të jenë të përbashkëta mes sektorit publik dhe atij privat, në një front të përbashkët diplomatik dhe ekonomik.

Politikat tarifore të administratës Trump në vitin 2025 përbëjnë një sfidë të rëndësishme për marrëdhëniet tregtare midis Shqipërisë dhe SHBA-së. Megjithatë, ato nuk janë fundi i bashkëpunimit ekonomik. Në fakt, ato përbëjnë një thirrje për ristrukturim dhe strategji të reja. Shqipëria, nëse vepron me vizion, mund ta kthejë këtë krizë në një mundësi për të konsoliduar pozicionin e saj në ekonominë globale – një ekonomi që gjithnjë e më shumë po mat suksesin jo me sasinë e mallrave të prodhuara, por me aftësinë për t’u përshtatur dhe inovuar.