Ku është vlerësuar përparim i mirë dhe i kufizuar i qeverisë dhe opozitës nga Komisioni Europian, 2024?

Adresimi i sfidave dhe ofrimi i zgjidhjeve në raportin e progresit për Shqipërinë[1], si një lexim i skanimit të jetës politike, ekonomike, dhe sociale është një aspekt thelbësor për qytetarët dhe shoqërinë civile, që demonstron transparencë, nevojën për qëndrim dhe menaxhim proaktiv.

Ndër fushat ku evidentohet progres ne renditim si më poshtë këto drejtime të mirë qeverisjes:

1. Nuk mund të raportohet asnjë zhvillim ligjor shtesë drejt përafrimit të mëtejshëm me acquis të BE-së, dhe përjashtimet nga taksat mbeten një shqetësim për mobilizimin e të ardhurave të brendshme, ndërkohë që ka pasur përparim të mirë në procedimin e shpejtë me rimbursimin e TVSH-së për bizneset. OJQ-të që operojnë me grante të BE-së në kuadër të IPA-së përballen me sfida procedurale në marrjen e rimbursimit të TVSH-së.
2. Shqipëria është mes një niveli të moderuar dhe të mirë përgatitjeje në fushën e energjisë. Ajo bëri përparim të mirë, veçanërisht në tregun e brendshëm të energjisë elektrike. Në tregun e brendshëm të energjisë, Shqipëria ka bërë përparim të mirë për t’u përafruar me acquis të BE-së, duke përfshirë certifikimin e Operatorit të Sistemit të Transmetimit (OST), krijimin e Operatorit të Nominuar të Tregut të Energjisë Elektrike (NEMO) dhe nisjen e tregjeve të ditës përpara dhe balancimit.
3. Shqipëria ka një nivel të mirë përgatitjeje në fushën e politikës së jashtme, të sigurisë dhe të mbrojtjes.
   Përparim i mirë u arrit pasi vendi mbajti rekordin e tij të përafrimit të plotë me deklaratat përkatëse të Përfaqësuesit të Lartë në emër të BE-së dhe vendimeve përkatëse të Këshillit, duke përfshirë masat kufizuese të BE-së në lidhje me luftën agresioni të Rusisë kundër Ukrainës. Vendi filloi negociatat për një Partneritet të Sigurisë dhe Mbrojtjes me BE-në në pranverën e vitit 2024. Shqipëria vazhdoi të marrë pjesë në misionet dhe operacionet e BE-së për menaxhimin e krizave në kuadër të politikës së përbashkët të sigurisë dhe mbrojtjes
4. Përgjegjësia e gjyqësorit është kryesisht e kënaqshme. Kuadri legjislativ dhe rregullat për llogaridhënien e gjyqtarëve janë plotësisht në përputhje me standardet evropiane. Avancimi i rivlerësimit gjithëpërfshirës kalimtar (vetting) i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve, funksionimi i kënaqshëm i IGJK-së dhe përparim i mirë i vazhdueshëm në zbatimin e reformave në drejtësi kanë forcuar përgjegjshmërinë në të gjithë sistemin e drejtësisë.
5. Shqipëria ka bërë përparim të mirë në zbatimin e Planit të Përbashkët të Veprimit të rishikuar për Kundër Terrorizmin për Ballkanin Perëndimor. Vazhdoi Dialogu Kundër Terrorizmit BE-Shqipëri

Në leximin e përmbajtjes së Raportit të progresit ne kemi përfshirë duke cituar më poshtë 31 fusha dhe sektorë ku konstatohen se janë me përparim të kufizuar apo nuk është përparuar fare.

1. Kuadri zgjedhor është i favorshëm për organizimin e zgjedhjeve demokratike. Kuvendi miratoi ndryshimet në Kodin Zgjedhor. Megjithatë, ka pasur përparim të kufizuar në adresimin e rekomandimeve të pazgjidhura nga Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE)/Zyra për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR) dhe Komisioni i Venecias, si mandat i komisionit ad-hoc të Parlamentit. për reformën zgjedhore ka skaduar pa asnjë rezultat.
2. Shqipëria mbetet mesatarisht e përgatitur në fushën e reformës së administratës publike (PAR). Ajo bëri përparim të kufizuar në zbatimin e rekomandimeve të vitit të kaluar. Një post i ri i Ministrit të Shtetit për Administratën Publike dhe Kundër Korrupsionit u krijua në janar 2024, i cili siguron një udhëheqje të qartë politike për agjendën e RAP dhe duhet të përmirësojë koordinimin e përgjithshëm të përpjekjeve për reforma. Joefikasiteti në administratën publike, një kuadër rregullator i tepruar dhe korrupsioni paraqesin sfida të mëtejshme për mjedisin e biznesit. Korrupsioni vazhdon të përbëjë sfida për bizneset, megjithëse historia e hetimit dhe ndjekjes penale të korrupsionit të nivelit të lartë është përmirësuar paksa.
3. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në prokurimet publike. Është bërë përparim i kufizuar në përafrimin e kuadrit ligjor për prokurimin, dhe ka pasur shqetësime lidhur me dispozitat e sapofutura të përjashtimeve të përkohshme në ligjin e prokurimit publik.
4. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në fushën e kontrollit financiar dhe pjesërisht e përafruar me acquis të BE-së. Është bërë përparim i kufizuar gjatë periudhës raportuese. Kontrolli i brendshëm financiar publik (KBFP) duhet të forcohet më tej. Kërkohen përpjekje të mëtejshme për të siguruar që janë zbatuar rekomandimet e Institucionit të Lartë të Kontrollit (KLSH) dhe se raportimi i tij vlerësohet dhe përdoret në mënyrë kuptimplotë nga Kuvendi.
5. Shqipëria është mes një niveli përgatitjeje dhe një niveli mesatar përgatitjeje në politikën e konkurrencës. Ka pasur përparim i kufizuar gjatë periudhës së raportimit, duke përfshirë përafrimin legjislativ me acquis të BE-së në fushën e procedurave antitrust. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
6. Përgatitjet janë në një fazë të hershme në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve dhe shëndetit. Ka pasur përparim të kufizuar në përafrimin me acquis të BE-së për substancat me origjinë njerëzore. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
7. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në fushën e taksave. Përparim i kufizuar është bërë në periudhën raportuese, veçanërisht në heqjen e skemës së stimulimit industrial. Kjo rezultoi që Shqipëria të hiqej nga lista e regjimeve tatimore potencialisht të dëmshme brenda objektit të Forumit mbi praktikat e dëmshme tatimore. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
   Mjedisi i biznesit pengohet nga një ekonomi e madhe informale. Ekonomia informale mbetet e përhapur, duke ndikuar në konkurrencën e ndershme mes bizneseve. Instituti Shtetëror i Statistikave Shqiptare vlerëson se punësimi informal zë 29.4% të punësimit total duke përjashtuar sektorin e bujqësisë.
8. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në fushën e bashkimit doganor. Është bërë përparim i kufizuar në punën përgatitore për zhvillimin e komponentit kombëtar të sistemit të ri të tranzitit të kompjuterizuar (NCTS) dhe dixhitalizimin e më shumë shërbimeve doganore. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
9. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në fushën e politikës së transportit, me përparim i kufizuar të arritur në periudhën raportuese. Shqipëria miratoi legjislacionin zbatues në lidhje me sektorin hekurudhor dhe masa të mëtejshme për të përmirësuar cilësinë dhe performancën e anijeve që lundrojnë nën flamurin shqiptar. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
10. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje për Mjedisin dhe ndryshimet klimatike dhe ka bërë përparim të kufizuar, veçanërisht (i) në ekonominë qarkore me ngritjen e Agjencisë Kombëtare për Ekonominë e Mbetjeve; (ii) për cilësinë e ujit me miratimin e ligjeve për burimet ujore dhe për mbrojtjen e mjedisit detar dhe tre plane për menaxhimin e pellgjeve lumore; dhe (iii) për mbrojtjen civile me miratimin e strategjisë kombëtare për reduktimin e rrezikut nga fatkeqësitë 2023-2030. Miratimi i ndryshimeve në ligjin për zonat e mbrojtura në vitin 2024, megjithatë, konsiderohet një zhvillim negativ dhe nuk ka pasur ndonjë zhvillim të veçantë për adresimin e ndryshimeve klimatike. Nevojiten ende përpjekje të mëtejshme për zbatimin dhe zbatimin e acquis për mjedisin, dhe vendi inkurajohet të rrisë më tej kapacitetin operacional të mbrojtjes civile dhe koordinimin me Mekanizmin e Mbrojtjes Civile të Bashkimit. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
11. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në bujqësi dhe zhvillim rural. Ka pasur përparim të kufizuar në ndërtimin e kapaciteteve administrative dhe në harmonizimin legjislativ. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
12. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në fushën e provizioneve financiare dhe buxhetore. Është bërë përparim i kufizuar në përafrimin me acquis të BE-së në fushat themelore të politikave që ndikojnë në funksionimin e sistemit të financimit të BE-së. Përmirësimet metodologjike vazhduan në lidhje me përafrimin me standardet ESA 2010 (Sistemi Evropian i Llogarive). Përmirësime ka pasur edhe në transmetimin e të dhënave të tabelave të procedurës së deficitit të tepruar (PZHE) nëpërmjet sistemit të përpilimit të statistikave financiare të qeverisë së integruar (AIGC). Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
13. Shqipëria ka një nivel të mirë përgatitjeje në marrëdhëniet me jashtë. Është bërë përparim i kufizuar gjatë periudhës raportuese, veçanërisht në zbatimin e protokolleve të CEFTA-s dhe në përpjekjet për të zhvilluar sistemin e saj të kontrollit të eksporteve. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.
14. Në lidhje me komunikimet elektronike, u arrit përparim i kufizuar në zbatimin e numrit të vetëm evropian të urgjencës 112. Projektvendimi i Këshillit të Ministrave për shpërndarjen e 112 në të gjithë vendin ende nuk është finalizuar. Ligji i ri për komunikimet elektronike që synon të përafrohet më tej me Direktivën Evropiane të Kodit të Komunikimeve Elektronike të vitit 2018 u miratua në maj 2024. Njësia e Zyrës së Kompetencës me brez të gjerë (BCO) u krijua si pjesë e integruar e Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë për të mbështetur vendosjen e – shpejtësi broadband në të gjithë vendin.
15. ASPA (Shkolla Shqiptare e Administratës Publike) vazhdoi të ofrojë programe trajnimi për zhvillim profesional, me fokus të fortë tek integrimi në BE. Nuk u bë asnjë përparim për të përmirësuar infrastrukturën fizike dhe dixhitale të shkollës.
16. Për të drejtën e themelimit dhe lirinë për të ofruar shërbime ndërkufitare, Shqipëria ka në funksion Qendrën Kombëtare të Biznesit e cila funksionon si një qendër për regjistrimin e bizneseve dhe lëshimin e licencave, autorizimeve dhe lejeve. Portali E-Albania shërben si një pikë e vetme kontakti për aksesin në shërbimet elektronike. Nuk është arritur asnjë përparim në përafrimin e mëtejshëm të Ligjit për shërbimet me Direktivën e BE-së për shërbimet, dhe në adresimin e barrierave për lirinë e vendosjes dhe lëvizjen e lirë të shërbimeve, pas përfundimit të ushtrimit të vetëkontrollit në vitin 2023.
17. Si pjesë e përpjekjes kundër mashtrimit, rekomandohet që Shqipëria të forcojë luftën kundër mashtrimit doganor, në veçanti kontrabandën e produkteve të duhanit dhe duke bashkëpunuar me OLAF, dhe të aderojë në Konventën Kuadër të OBSH-së për protokollin e kontrollit të duhanit për të eliminuar tregtinë e paligjshme të produkteve të duhanit. Nuk është raportuar asnjë përparim në këtë drejtim.
18. Për çështjet horizontale, kapacitetet e përgjithshme për të menaxhuar në mënyrë korrekte fondet IPARD për të lehtësuar ndërtimin e institucioneve dhe përafrimin me politikën e përbashkët bujqësore (CAP), mbeten për t’u përmirësuar. Ekziston një regjistër i fermës dhe përditësohet rregullisht, por ende duhet të përafrohet plotësisht me acquis të BE-së. Nuk pati përparim në elementet e mëtejshme të krijimit të sistemit të ardhshëm të integruar të administrimit dhe kontrollit (IACS). Përpjekjet duhet të shtohen veçanërisht në sistemin e identifikimit të parcelave të tokës (LPIS). Zbatimi i planit të veprimit për ngritjen e një rrjeti të të dhënave të kontabilitetit të fermave (FADN) duhet të përparojë më tej dhe të inkorporojë të dhënat mjedisore dhe sociale në përputhje me acquis të BE-së.
    Për zhvillimin rural, vazhdoi zbatimi i programit IPARD II. Megjithatë, nevojitet ngritja e kapaciteteve dhe mbikëqyrja për të siguruar përfundimin e programit IPARD II dhe për të filluar zbatimin efikas të IPARD III në përputhje të plotë me parimet e menaxhimit të shëndoshë financiar. Legjislacioni për politikën e cilësisë duhet të përafrohet më tej me acquis të BE-së. Nuk është bërë përparim në periudhën raportuese.
    Për sa i përket vendosjes në treg të ushqimit, ushqimit për kafshë dhe nënprodukteve shtazore, Shqipëria zbatoi planin e saj kombëtar të monitorimit të mbetjeve, por planet e referuara të monitorimit të mbetjeve nuk janë mjaft gjithëpërfshirëse. Nuk ka ende metoda të verifikuara të verifikimit për të garantuar besueshmërinë e rezultateve për speciet dhe mallrat përkatëse. Është bërë përparim i kufizuar në zhvillimin e kapaciteteve, metodave të akreditimit dhe validimit për rrjetin laboratorik. Nuk është bërë përparim në bazën ligjore për nënproduktet shtazore.
    Për sa i përket rregullave të sigurisë ushqimore, Shqipëria vazhdoi të përafrohet pjesërisht me acquis për aditivët ushqimorë dhe identifikimin e niveleve maksimale për disa ndotës në ushqime. Nuk është bërë përparim në zhvillimin e një udhërrëfyesi për të përmirësuar cilësinë e qumështit.
    Për politikën fitosanitare, Shqipëria nuk e ka miratuar ende ligjin e saj kombëtar për shëndetin e bimëve. Shqipëria miratoi planin e monitorimit të dëmtuesve të bazuar në rrezik, i cili do të zbatohet gjatë vitit 2024. Veprimet në këtë fushë duhet të rriten veçanërisht në lidhje me zbulimin dhe çrrënjosjen e dëmtuesve. Shqipëria nuk ka bërë përparim në përafrimin e legjislacionit në lidhje me ushqimin e kafshëve ose organizmat e modifikuar gjenetikisht.
    Për sa i përket menaxhimit të burimeve dhe flotës dhe masave strukturore, regjistri i anijeve është përmirësuar dhe të dhënat e prodhimit të peshkimit mirëmbahen dhe përditësohen rregullisht. Urdhrat e ministrive vijojnë në përputhje me rekomandimet e GFCM për shfrytëzimin e qëndrueshëm të rezervave të peshkut. Nuk ka përparim në lidhje me peshkimin në shkallë të vogël. Qeveria vazhdoi të zbatojë masat e mbështetjes financiare për sektorin e peshkimit dhe akuakulturës si pjesë e programit të saj kombëtar të financimit 2023 për bujqësinë dhe zhvillimin rural.

19. Për transportin multimodal, Shqipëria ende nuk është përafruar me direktivën përkatëse të BE dhe nuk ka ende referenca për legjislacionin kombëtar që është përafruar me acquis të BE-së.
    Nuk pati përparim në të drejtat e pasagjerëve. Legjislacioni për të drejtat ajrore të pasagjerëve është kryesisht në përputhje me legjislacionin e BE-së.

20. Përafrimi me legjislacionin e BE-së për ndotjen industriale dhe menaxhimin e rrezikut është ende në një fazë të hershme, me kapacitete dhe kufizime financiare që pengojnë përparimin në zbatimin e legjislacionit për parandalimin e aksidenteve të mëdha kimike.
    Për kimikatet, legjislacioni zbatues për regjistrimin, vlerësimin, autorizimin dhe kufizimin e kimikateve (REACH) ende nuk është miratuar dhe strukturat administrative adekuate nuk janë krijuar ende. Situata është e njëjtë në lidhje me përafrimin e legjislacionit për biocide.
    Sa i përket zhurmës, nuk është bërë përparim në periudhën raportuese pasi Shqipëria nuk ka përgatitur harta strategjike të zhurmës dhe plane veprimi.

21. Nuk ka pasur përparim me hartimin e një ligji kuadër për investimet dhe Shqipëria ka shtyrë datën e skadencës së Ligjit për Investimet Strategjike deri në fund të vitit 2024. Ministria e sapokrijuar e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit dhe Ministria për Sipërmarrjen dhe Mjedisin e Biznesit kanë ka intensifikuar dialogun me aktorët privatë nëpërmjet mbledhjeve të rregullta të Këshillit të Investimeve dhe kanë rifilluar mbledhjet e Këshillit Ekonomik Kombëtar. Në janar, qeveria krijoi “Shtëpinë e Biznesit”, për të qenë një lehtësues për dialogun ndërmjet Ministrit të Sipërmarrjes dhe ministrive të tjera të linjës me palët e interesuara private.
    Pavarësisht përmirësimeve në konsultimin e palëve të interesuara gjatë periudhës raportuese, përfaqësuesit e biznesit vazhdojnë të kenë shqetësime serioze për nivelin e konsultimit publik nga qeveria.

22. Nuk mund të raportohet asnjë përparim në fushën e njohjes reciproke të kualifikimeve profesionale në lidhje me përafrimin e mëtejshëm me acquis të BE-së. Së bashku me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, si pjesë e veprimeve të tregut të përbashkët rajonal, Shqipëria nënshkroi në tetor 2023, Marrëveshjen për Njohjen Reciproke të Kualifikimeve Profesionale për Infermierët, Kirurgët Veterinarë, Farmacistët dhe Mamitë.
23. Legjislacioni zbatues për substancat me origjinë njerëzore u miratua në shkurt të vitit 2024, i krijuar për të përafruar me acquis të BE-së. Nuk ka pasur përparim në përafrimin në produktet medicinale për përdorim njerëzor, në produktet medicinale për përdorim veterinar ose në pajisjet mjekësore, të cilat të gjitha mbeten pjesërisht në përputhje me acquis të BE-së. Pas thirrjes për interes për t’u anëtarësuar në Aleancën e Medikamenteve Kritike, tashmë janë pjesëmarrës tetë subjekte nga Shqipëria. Për kontrollin e duhanit, Shqipëria duhet të aderojë në Protokollin e Konventës kuadër të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për të eliminuar tregtinë e paligjshme të produkteve të duhanit dhe për t’u lidhur më tej me pjesën tjetër të acquis të BE-së për kontrollin e duhanit (Shih Kapitullin 16 – Tatimet). Ndalimi i pirjes së duhanit në hapësirat e brendshme publike zbatohet rrallë.
24. Shqipëria është ndërmjet të pasurit një nivel përgatitjeje dhe një niveli të moderuar përgatitjeje në fushën e lirisë së shprehjes dhe nuk ka bërë asnjë përparim gjatë periudhës së raportimit. Pavarësia dhe pluralizmi i medias vazhduan të ndikohen nga përqendrimi i lartë i tregut, mbivendosja e interesave të biznesit dhe politikës, mungesa e transparencës së burimeve të financimit, përqendrimi i lartë i pronësisë së medias, kërcënimet dhe kushtet e pasigurta të punës për gazetarët. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar nuk janë zbatuar dhe mbeten të vlefshme.
25. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur për të drejtën e vendosjes dhe lirinë për të ofruar shërbime. Nuk është arritur përparim në periudhën raportuese. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar nuk janë zbatuar dhe mbeten të vlefshme.
26. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në fushën e sigurisë ushqimore, politikës veterinare dhe fitosanitare. Nuk është bërë përparim gjatë periudhës raportuese. Nevojiten përpjekje të konsiderueshme për të harmonizuar dhe zbatuar legjislacionin me acquis të BE-së dhe për ta zbatuar atë. Shqipëria duhet të zbatojë politikën sektoriale kombëtare të miratuar për sigurinë ushqimore. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar nuk janë zbatuar dhe mbeten të vlefshme.
27. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në fushën e ligjit për shoqëritë tregtare. Nuk është bërë përparim në periudhën raportuese. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar nuk janë zbatuar dhe mbeten të vlefshme.
28. Kuadri ligjor për të drejtën e lirisë së tubimit dhe organizimit është në përputhje me standardet ndërkombëtare. Megjithatë, regjistri kombëtar elektronik i organizatave jofitimprurëse nuk është bërë ende plotësisht funksional edhe pse ishte planifikuar të vihej në funksion deri në fund të vitit 2023.
    Nuk ka pasur përparim në rishikimin e Ligjit për vullnetarizmin. Kuadri ligjor po promovon vetëm pjesërisht aksesin në financim. Skema e re joefektive e përjashtimit nga TVSH-ja ka krijuar pengesa të mëdha për organizatat jofitimprurëse për të zbatuar programet e ndihmës së huaj. Shqipëria ende nuk ka stimuj tatimorë për donacionet e individëve dhe ka vetëm stimuj tatimorë margjinalë për donacionet e korporatave. Financimi publik për organizatat e shoqërisë civile dhe mbështetja për ndërmarrjet sociale mbeten të pamjaftueshme për të siguruar qëndrueshmërinë e tyre.
    Nuk ka pasur asnjë përparim në zbatimin e Udhërrëfyesit të Qeverisë për një Mjedis Mundësues për Shoqërinë Civile 2019-2023 apo në forcimin e strukturave dhe mekanizmave për dialog dhe koordinim ndërmjet qeverisë dhe shoqërisë civile. Një kornizë e re strategjike nuk është vendosur ende. Kuadri ligjor për konsultimet publike është përgjithësisht në përputhje me standardet evropiane, por konsultimet mbeten kryesisht formale.

29. Nuk është bërë përparim në përafrimin e kornizës legjislative me acquis të BE-së dhe standardet evropiane, duke përfshirë Aktin për Lirinë e Medias. Në mënyrë të ngjashme, nuk ka pasur përparim në adresimin e sfidave të mëdha që pengojnë pavarësinë e medias, veçanërisht përqendrimin e lartë të tregut dhe transparencën e pronësisë së medias, burimet e financimit dhe interesat ekonomike, duke përfshirë financimin publik. Shpifja është ende një krim që dënohet me gjoba veçanërisht të larta penale. Dispozitat e ligjit për publikimin e informacionit të rremë ose të pasaktë duhet të përputhen me standardet evropiane. Kodi Penal nuk parashikon mbrojtje të veçantë për gazetarët nga dhuna, sulmet apo kërcënimet gjatë ushtrimit të profesionit të tyre. Kuadri ligjor gjithashtu nuk parashikon masa mbrojtëse kundër SLAPP[2]. Është thelbësore që çdo ndryshim në kuadrin ligjor të jetë në përputhje me standardet evropiane, duke përfshirë opinionet e Komisionit të Venecias, dhe t’i nënshtrohet konsultimeve të gjera me organizatat e medias dhe shoqërinë civile bazuar në një dialog të strukturuar dhe gjithëpërfshirës.
30. Nuk është bërë përparim në drejtësinë për fëmijët. Ligjet për mbrojtjen e të miturve nga martesat e fëmijëve janë përgjithësisht joefektive ose zbatohen në mënyrë jokonsistente, edhe pse martesa e fëmijëve është një prioritet i buxhetuar në kuadrin e politikave kombëtare dhe NARC 2021-2026 përcakton objektivat dhe masat për të luftuar këtë praktikë. Varfëria e fëmijëve mbetet e përhapur dhe masat e marra nuk arrijnë ta trajtojnë atë në mënyrë efektive. Pavarësisht politikave që janë në përputhje me standardet ndërkombëtare për punën e fëmijëve, trafikimi i fëmijëve në familje dhe lypja e detyruar kanë vazhduar, veçanërisht gjatë sezonit turistik.
    Cilësia e arsimit për fëmijët me aftësi të kufizuara, veçanërisht për fëmijët me dëmtim të dëgjimit, vazhdon të shkaktojë shqetësim. Nuk ka pasur progres në deinstitucionalizimin, i cili duhet të trajtohet urgjentisht. Zbatimi i reformës së vitit 2023 të vlerësimit biopsikosocial ka ngritur shqetësime për ndikimin negativ të saj në shumën e paguar me titullin e përfitimit të aftësisë së kufizuar.

31. Kuadri ligjor dhe institucional i Shqipërisë për të drejtat procedurale dhe të drejtat e viktimave është pjesërisht në përputhje me acquis të BE-së. Kuadri ligjor për ndihmën juridike është gjithëpërfshirës dhe ndihma juridike parësore dhe dytësore ofrohet në nivel qendror dhe lokal. Me vendim të Këshillit të Ministrave është miratuar një Strategji e re ndërsektoriale për Mbrojtjen e Viktimave të Krimit 2024-2030. Megjithatë, mbeten mangësi sa i përket buxhetit të mjaftueshëm dhe koordinimit. Nuk është bërë përparim në adresimin e çështjeve të mbetura në lidhje me të drejtat procedurale të të dyshuarve dhe të akuzuarve.

Në mbyllje të vlerësimeve duket se Shqipëria mbetet ende në pozitat e notës kaluese duke tentuar të arrijë nivelin mesatar të cilësisë së demokracisë dhe qeverisjes.

[1] Ky raport mbulon periudhën nga 15 qershor 2023 deri më 1 shtator 2024. Ai bazohet në të dhëna nga një sërë burimesh, duke përfshirë kontributet nga qeveria e Shqipërisë, shtetet anëtare të BE-së, raportet e Parlamentit Evropian dhe informacione nga organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe joqeveritare. . Ai përfshin gjithashtu rezultatet e vlerësimeve dhe indekseve krahasuese të prodhuara nga palë të tjera të interesuara, veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit.

Raporti përdor shkallën e mëposhtme të vlerësimit për të përshkruar gjendjen e lojës: faza e hershme, një nivel i caktuar i përgatitjes, i përgatitur mesatarisht, nivel i mirë i përgatitjes dhe i avancuar mirë. Për të përshkruar progresin e bërë gjatë periudhës së raportimit, ai përdor shkallën e mëposhtme: kthim prapa, pa përparim, përparim i kufizuar, pak progres, përparim i mirë dhe përparim shumë i mirë. Aty ku është e përshtatshme, janë përdorur gjithashtu hapa të përkohshëm.

[2] Padi Strategjike Kundër Pjesëmarrjes Publike