Indeksi i Fizibilitetit të Buxhetit 2026

Buxheti i vitit 2026 është thelbësisht i orientuar drejt investimeve kapitale, që përbëjnë rreth 33.8% të totalit të shpenzimeve, me fokus kryesor në infrastrukturë dhe mbrojtje.

Nga këndvështrimi i biznesit, kjo hap mundësi afatmesme në sektorët e ndërtimit, transportit dhe energjisë.

Për qytetarin dhe shtresat sociale, kjo përkthehet në stabilitet social dhe përmirësim shërbimesh: pensionet dhe shëndetësia mbeten prioritet, ndërsa disa objektiva ambicioze të programit politik, si digjitalizimi masiv, ndërtimi i 1,000 laboratorëve dhe rritja e pensioneve në 400/200 €, nuk mbulohen plotësisht nga linjat kapitale të 2026.

Indeksi i fizibilitetit, i llogaritur në bazë të përputhshmërisë së burimeve buxhetore me objektivat sektoriale është 0.67 (67%).

Ky nivel tregon se më shumë se gjysma e objektivave programore kanë mbështetje buxhetore dhe janë realistisht të zbatueshme, por një pjesë e rëndësishme (≈33%) mbetet e pambuluar ose e varur nga faktorë të jashtëm, si financime nga BE, reforma ligjore, partneritete private.

Shtyllat me fizibilitet më të ulët janë mjedisi, pushteti vendor dhe digjitalizimi i gjyqësorit/administratës.

Në të kundërt, integrimi në BE/NATO dhe ekonomia/inovacioni kanë indeks më të lartë, duke reflektuar prioritet dhe burime më të qarta.

1. Perspektiva e biznesit

Investimet infrastrukturore dhe Fondi i Zhvillimit Shqiptar ofrojnë një mjedis relativisht të favorshëm për sektorët tradicionalë si ndërtimi, energjia dhe ujësjellës-kanalizimet, duke krijuar një bazë solide për aktivitet ekonomik dhe rritje të punësimit. Këto linja kapitale mundësojnë realizimin e projekteve madhore infrastrukturore që kanë efekt multiplicator në ekonominë reale, duke stimuluar aktivitetin në zinxhirët e furnizimit dhe sektorët mbështetës.

Megjithatë, mungesa e fondeve të dedikuara për R&D dhe inovacion ndikon negativisht në zhvillimin e sektorit teknologjik dhe start-up-eve. Pa mbështetje financiare të qëndrueshme për kërkime dhe zhvillim, pjesa e industrisë që bazon rritjen në teknologji dhe vlerë të shtuar rrezikon të ngadalësohet, duke kufizuar potencialin e transformimit të ekonomisë drejt një modeli më të avancuar dhe konkurrues ndërkombëtarisht.

Një sfidë tjetër e rëndësishme lidhet me varësinë nga financimi i huaj, që përbën rreth 25% të investimeve kapitale. Kjo varësi rrit rrezikun e vonesave në zbatimin e projekteve dhe shkakton shqetësime për likuiditetin e kompanive, veçanërisht në sektorët që nuk kanë flukse të brendshme të qëndrueshme financiare.

Në terma afatmesëm, buxheti i vitit 2026 ofron mundësi konkrete për aktivitetin ekonomik tradicional, duke mbështetur ndërtimin e infrastrukturës, energjisë dhe shërbimeve publike. Megjithatë, transformimi drejt ekonomisë së dijes dhe inovacionit mbetet i kufizuar, për shkak të mungesës së instrumenteve financiare të dedikuara dhe politikave që de-riskojnë investimet private. Pa masa të tilla, objektivat ambicioze për zhvillimin e sektorit teknologjik dhe start-up-eve rrezikojnë të mbeten aspirata, duke mos u përkthyer në rritje reale të produktivitetit dhe konkurrueshmërisë së ekonomisë.

2. Perspektiva e Qeverisë

Qeveria duket e orientuar drejt një balancimi të kujdesshëm mes stabilitetit makroekonomik dhe investimeve kapitale, me prioritet të veçantë në infrastrukturë, mbrojtje dhe shërbime sociale. Ky fokus tregon një qasje konservatore, duke synuar të mbajë disiplinën fiskale dhe të sigurojë efikasitetin në përdorimin e fondeve publike, ndërkohë që adresohen nevojat kryesore të qytetarëve.

Një sfidë kryesore mbetet zbatimi i kapex-it të lartë, veçanërisht për projektet ambicioze të programit qeverisës, si digjitalizimi i sistemit të pensioneve, ndërtimi i laboratorëve shkollorë dhe investimet inovative në shërbime publike. Mungesa e linjave kapitale të dedikuara për këto projekte mund të krijojë pengesa në realizimin e tyre dhe të shtojë rrezikun e vonesave ose zbatimit të pjesshëm.

Në këtë kontekst, koordinimi ndërministror dhe kapacitetet administrative janë vendimtarë për suksesin e implementimit. Pa mekanizma të qartë koordinimi dhe aftësi ekzekutive të përmirësuara, potenciali i investimeve kapitale mund të mos shfrytëzohet në mënyrë optimale, duke u humbur efektiviteti dhe ndikimi social i parashikuar.

Analiza e realizueshmërisë fiskale tregon se buxheti është realist në parametrat makro dhe fiskal, por përputhshmëria me objektivat më ambicioze politike është vetëm mesatare. Për të rritur eficiencën dhe për të shmangur boshllëqet në sektorët ku premtimet janë të mëdha, qeveria duhet të përqendrohet në instrumente zbatimi të qarta, linja kapitale që lidhen direkt me objektivat dhe monitorim të vazhdueshëm. Kjo do të sigurojë që burimet reale të përkthehen në rezultate konkrete, duke forcuar besueshmërinë dhe ndikimin e politikave publike.

3. Perspektiva e qytetarit dhe e shtresave sociale

Buxheti i vitit 2026 ruan shërbimet sociale si prioritet kryesor, duke garantuar mbulim të qëndrueshëm për pensionet dhe shëndetësinë. Kjo siguron një rrjet sigurie për qytetarin, duke mbrojtur grupet më të dobëta dhe duke ruajtur stabilitetin social në një nivel bazik.

Megjithatë, arsimi dhe programet për të rinjtë, si ndërtimi i laboratorëve shkollorë dhe implementimi i Garancisë Rinore, mbeten të kufizuara nga fondet kapitale. Kjo tregon se ndërsa mbrojtja e bazës sociale është e garantuar, objektivat e reja dhe investimet strategjike për rritjen e aftësive dhe mundësive të të rinjve mund të jenë të vështira për t’u realizuar pa burime shtesë.

Pjesa më ambicioze e programit social, si rritja e pensioneve dhe investimet në kapacitete rinore, është pjesërisht jashtë mbulimit financiar të vitit 2026. Pa një strategji të qartë për rritje të ardhurash ose mobilizim të burimeve alternative (p.sh. fonde private, partneritete publike-private, grante ndërkombëtare), këto premtime mund të mbeten kryesisht në letër, duke kufizuar ndikimin e tyre real në jetën e qytetarëve.

Në këtë kuadër, efektiviteti social i buxhetit varet jo vetëm nga shuma e fondeve të alokuara, por edhe nga kapaciteti për të kanalizuar ato fonde drejt projekteve strategjike që ndikojnë drejtpërdrejt tek qytetarët dhe shtresat më të prekura.

4. Perspektiva makroekonomike dhe zhvillimore

Investimet kapitale të larta (Kapex-i) dhe përqendrimi i tyre në infrastrukturë pritet të stimulojnë punësim dhe aktivitet ekonomik, duke rritur efektin multiplicator në sektorë kyç si ndërtimi, transporti dhe energjia. Kjo qasje mundëson mbajtjen e stabilitetit makroekonomik dhe nxitjen e rritjes së aktivitetit ekonomik tradicional.

Megjithatë, ekonomia e dijes, R&D dhe prodhimi me vlerë të shtuar mbeten të pamjaftueshme në mbështetje buxhetore. Kjo kufizon potencialin e ekonomisë për të kaluar nga një rritje tradicionale drejt një model rritjeje inovativ dhe të qëndrueshëm në afatmesëm. Varësia nga financimet e huaja dhe kapacitetet administrative të kufizuara për përthithjen e fondeve BE rrisin rrezikun për vonesa dhe kufizime në efektivitetin e investimeve, duke u reflektuar në një risk për stabilitet dhe rritje afatmesme.

Nevojiten politika të dedikuara për inovacion dhe zhvillim sektorësh strategjikë, pasi efekti zhvillimor i buxhetit mund të mbetet i limituar, duke mos shfrytëzuar plotësisht potencialin e një kapitalli të lartë investimesh infrastrukturore.

5. Perspektiva e integrimit BE dhe angazhimeve NATO

Investimet kapitale dhe rritja e buxhetit të mbrojtjes përputhen me pritshmëritë e NATO-s, duke reflektuar një orientim të qartë drejt forcimit të kapaciteteve kombëtare dhe përmbushjes së angazhimeve ndërkombëtare. Infrastrukturat dhe projektet e digjitalizimit të qeverisjes përputhen pjesërisht me kërkesat e BE-së, duke treguar një përkushtim në rrugën e integrimit, por ende me boshllëqe të dukshme.

Mungesa e fondeve për kapituj kritikë të acquis, si drejtësia dhe administrata publike, ngadalëson procesin e integrimit dhe kërkon ndërhyrje të qarta në linjat kapitale për të përshpejtuar avancimin. Buxheti i vitit 2026 tregon përputhshmëri të konsiderueshme me aleancat dhe standardet ndërkombëtare në infrastrukturë dhe mbrojtje, por për të përmbushur objektivat e plotë të integrimit në BE, është i nevojshëm forcim i linjave kapitale për digjitalizim dhe sundim të ligjit, si dhe rritje e kapaciteteve administrative për zbatimin e reformave të nevojshme.

Indeksi i Fizibilitetit të Buxhetit 2026

Indeksi i fizibilitetit për vitin 2026 arrin 0.67 (67%), duke shërbyer si një tregues kritik i realizueshmërisë së buxhetit krahasuar me objektivat politike dhe sociale. Ky rezultat tregon se më shumë se gjysma e objektivave janë të mbështetura financiarisht dhe të zbatueshme, por një pjesë e konsiderueshme mbetet e pambuluar ose e varur nga faktorë të jashtëm, si fonde nga BE, reforma ligjore ose partneritete private.

Analizë sektoriale dhe arsyet e fizibilitetit:

• Integrim/NATO – 0.82:
  Ky sektor ka prioritet të qartë dhe mbështetje financiare të konsiderueshme, duke reflektuar linja kapitale të dedikuara për mbrojtjen dhe përputhshmërinë me standardet e aleancës. Realizueshmëria e lartë lidhet me prioritetin politik dhe burimet e qarta që e mbështesin plotësisht.
• Ekonomi & Inovacion – 0.77:
  Investimet infrastrukturore mbulohen mirë, duke siguruar aktivitet ekonomik tradicional. Megjithatë, R&D dhe start-up-et mbeten të pamjaftueshme për shkak të mungesës së fondeve të dedikuara për kërkime, zhvillim dhe instrumente që de-riskojnë investimet private. Kjo kufizon potencialin për një transformim drejt ekonomisë së dijes dhe inovacionit.
• Mirëqenie Sociale – 0.68:
  Buxheti mbulon bazën e shërbimeve sociale, si pensionet dhe shëndetësia. Megjithatë, objektivat e reja për rritje të pensioneve dhe programe rinore, si laboratorët shkollorë dhe Garancia Rinore, kërkojnë fonde shtesë që nuk janë të përfshira plotësisht në linjat kapitale të vitit 2026.
• Mjedis & Gjelbërim – 0.54:
  Linjat kapitale për projekte ekologjike dhe urbanistike janë të pamjaftueshme, duke reflektuar mungesën e prioritetit buxhetor dhe nevojën për burime shtesë. Projeketet e mjedisit varen shpesh nga grante të jashtme ose partneritete private, duke ulur fizibilitetin.
• Kulturë & Sport – 0.63:
  Mbulim i pjesshëm, pasi prioriteti buxhetor është më i ulët në krahasim me sektorët kryesorë. Projekte të vogla kulturore dhe sportive janë të mundshme, por investimet e mëdha ose inovative mbeten të pamundura pa burime shtesë.
• Pushtet Vendor & Zhvillim Rajonal – 0.59:
  Ky indeks i ulët tregon nevojën për kapacitete administrative dhe fonde të dedikuara. Projektet rajonale shpesh hasin pengesa burokratike, dhe mungesa e linjave kapitale të mjaftueshme kufizon ndikimin e tyre lokal.

Indeksi prej 67% tregon një realizueshmëri mesatare të buxhetit. Më shumë se gjysma e objektivave janë të mbuluara nga burimet ekzistuese, ndërsa rreth një e treta e programit mbetet e pambuluar ose e varur nga masa jashtë buxhetit. Ky tregues i jep lexuesit një kuptim të qartë të asaj që është realizueshme me burimet ekzistuese dhe çfarë kërkon rishikim ose fonde shtesë për të arritur objektivat ambicioze.

Buxheti i vitit 2026 përfaqëson një instrument të rëndësishëm për stabilitetin makroekonomik dhe rritjen infrastrukturore, duke krijuar mundësi për aktivitet ekonomik tradicional dhe mbështetje të disa objektivave sociale kryesore. Investimet kapitale, sidomos në infrastrukturë, mbrojtje dhe shërbime sociale, vendosin një bazë të qëndrueshme për realizimin e prioritetve kryesore të programit qeverisës 2025–2029.

Megjithatë, Indeksi i Fizibilitetit (0.67) evidenton se rreth një e treta e objektivave të programit mbetet jashtë mbulimit të burimeve ekzistuese. Ky fakt reflekton disbalancë mes ambicies së objektivave dhe kapaciteteve financiare dhe administrative. Sektoret më të prekura përfshijnë digjitalizimin, zhvillimin e R&D dhe projekte inovative për të rinjtë, si dhe investime ekologjike dhe urbanistike që varen pjesërisht nga fonde të jashtme.

Analiza tregon një tendencë të qartë drejt përqendrimit në projektet me efekt të menjëhershëm ekonomik, ndërsa transformimi afatmesëm drejt ekonomisë së dijes dhe inovacionit mbetet i kufizuar. Pa instrumente financiare dhe mekanizma që de-riskojnë investimet private, realizimi i plotë i vizionit 2025–2029 për inovacion, digjitalizim dhe zhvillim sektorësh strategjikë mbetet i vështirë.

Për të përmbushur plotësisht objektivat e programit, nevojiten disa hapa kyç:

• Rishpërndarje e linjave kapitale drejt projekteve strategjike dhe sektorëve me deficit burimesh;
• Forcim i kapaciteteve administrative dhe koordinimit ndërsektorial, për të siguruar zbatim efikas dhe kontroll mbi projektet kapitale;
• Strategji për financim alternativ, duke përfshirë partneritete publike-private (PPP), grante të BE-së dhe investime private, për të mbuluar boshllëqet që burojnë nga mungesa e fondeve publike.

Në terma të qartë, buxheti 2026 është i realizueshëm dhe i qëndrueshëm për objektivat tradicionale, por më pak i orientuar drejt projekteve ambicioze inovative dhe transformuese, duke sugjeruar nevojën për planifikim më strategjik dhe mobilizim burimesh shtesë për të garantuar arritjen e vizionit 2025–2029.