Analiza e Fizibilitetit dhe kostove buxhetore për Paketën e faljes fiskale 2025 në Shqipëri

Në Prill 2025, kryeministri i qeverisë shqiptare ka deklaruar nismën për një paketë të re faljeje fiskale që përfshin katër komponentë kryesorë:

1. Tatimi i dakordësuar mbi fitimin e pashfaqur më parë;
2. Rishikimi i pasqyrave financiare me penalitete të ulëta;
3. Falja e detyrimeve dhe kamatvonesave të akumuluara;
4. Mundësia e përfshirjes vullnetare nga subjektet ekonomike.

Kjo analizë mat realizueshmërinë e tyre përmes Indeksit të Fizibilitetit (në një shkallë 1–5), duke vlerësuar: qartësinë, historikun, zbatimin, koston, ndikimin ekonomik/social dhe afatet është detajuar si më poshtë:

🟩 Tatimi i Dakortësuar mbi Fitimin

Marrëveshje mbi fitimin mesatar 3-vjeçar, tatim 5% mbi shtesën, pagesë me këste; pa kontrolle tatimore.

Mesatarja: 3.6/5 ✅
Kjo masë vlerësohet si e realizueshme në aspektin teknik dhe ligjor, por kërkon mbikëqyrje pas implementimit për të ruajtur barazinë në treg dhe të mos deformojë më tej drejtësinë fiskale.

🟨 Rishikimi i Pasqyrave Financiare

Rishikim për 5 vitet e fundit me penalitet 5%, pa gjoba/interesa, pa kontrolle.

Mesatarja: 3.4/5 ⚠️
Kjo masë ka potencial zbatimi si masë teknike për konsolidim, por kërkon standarde të qarta për monitorim dhe justifikim të rishikimeve.

🟥 Falje e Detyrimeve dhe Kamatvonesave

Fshirje e plotë për borxhet >10 vjet; zbritje për 1-10 vjet në varësi të mënyrës së pagesës; falje gjobash dhe kamatash.

Mesatarja: 3.0/5 ⚠️
Kjo është shtylla më problematike për moralin fiskal dhe përfitueshmërinë afatgjatë. Duhet ezaurim i mjeteve të tjera para se të aplikohet si politikë.

Indeksi Final i Fizibilitetit për Paketën: 3.3 / 5

Përmbledhje e kostove buxhetore të të treja shtyllave është si vijon:

1. Tatimi i dakortësuar mbi fitimin: 50,000,000 EUR.
2. Rishikimi i pasqyrave financiare: 12,500,000 EUR.
3. Falja e detyrimeve dhe kamatvonesave: 80,000,000 EUR.

Kosto totale për shtetin për të tre premtimet e përfshira te paketa e “Paqes Fiskale” janë = 142,500,000 EUR

Koment mbi rrezikun e Pastrimit të Parave

Një shqetësim i rëndësishëm që lidhet me këtë paketë është rreziku i pastrimit të parave, sidomos në kontekstin e rishikimit të pasqyrave financiare dhe faljes së detyrimeve dhe kamatvonesave. Kjo mund të krijojë mundësi për individë ose kompani të pastruar para përmes rishikimeve të pasqyrave financiare, duke i justifikuar si “ndryshime të natyrshme” ose duke përdorur faljet për të pastruar borxhe të pa paguara që mund të kenë origjinë të dyshimtë.

Ky rrezik kërkon vëmendje të veçantë dhe standarde të forta për monitorim dhe verifikim të çdo aktiviteti të dyshimtë, sidomos në periudhën e zbatimit të kësaj pakete. Duhet të sigurohet që mekanizmat anti-pastrimi të parave të jenë të integruar plotësisht në proces, dhe çdo rast i dyshimtë duhet të hetohet nga autoritetet kompetente për të parandaluar abuzimet dhe shmangien e legjitimitetit të këtij procesi.

Koment mbi kontradiktën me Kodin Zgjedhor

Një shqetësim i rëndësishëm lidhur me këtë paketë amnistie fiskale është mundësia që ajo të bie në kundërshtim me Kodin Zgjedhor, veçanërisht në periudhën para zgjedhjeve të vitit 2025. Kodin Zgjedhor shqiptar ndalon praktikat e manipulimit të sistemit fiskal për përfitime elektorale, duke parashikuar sanksione për çdo formë abuzimi që mund të përdoret për të ndikuar në votueshmëri.

Ky propozim i amnistisë fiskale mund të interpretohet si një përpjekje për të fituar mbështetje elektorale duke ofruar falje fiskale për grupet që kanë pasur histori shmangieje të taksave. Duke përdorur këtë mekanizëm si një mjet për të “përmirësuar” bilancet fiskale të qytetarëve dhe subjekteve të caktuara në prag të zgjedhjeve, mund të krijohet një mjedis i paqartë dhe i pasigurt që do të ngrejë dyshime për ndikimin e mundshëm të këtij propozimi në procesin zgjedhor.

Nëse amnistia fiskale përfshin kategori të veçanta të biznesit ose individëve që kanë borxhe të mëdha ndaj shtetit dhe që janë të lidhur ngushtë me faktorë politikë, kjo mund të interpretohet si një formë ndihme të drejtpërdrejtë që ndikon në perceptimin e drejtësisë zgjedhore. Ky proces mund të krijojë një perceptim se ka një përdorim të politikës fiskale për përfitime të ngushta elektorale, duke shpërfillur parimet e barazisë dhe drejtësisë në garën zgjedhore.

Për të shmangur këtë situatë dhe për të ruajtur integritetin e procesit zgjedhor, është thelbësore që ky propozim të jetë i implementuar pas zgjedhjeve dhe të garantojë që ndihmat fiskale të ofrohen në mënyrë të barabartë dhe pa lidhje me interesat politike të periudhës zgjedhore.

Adresime të shqetësimeve për vendimmarrësit dhe komentet për periudhën para zgjedhjeve 2025

Përpara miratimit të paketës së faljes fiskale në vitin 2025 është e domosdoshme që vendimmarrësit të shqyrtojnë dhe të adresojnë disa aspekte të rëndësishme, të cilat mund të kenë ndikim të drejtpërdrejtë në stabilitetin fiskal dhe besimin e qytetarëve.

Për të garantuar një implementim të drejtë dhe të qëndrueshëm të paketës së faljes fiskale dhe për të shmangur pasojat negative të mundshme, përfshirë abuzimet dhe shkeljet e mundshme të Kodit Zgjedhor, mund të merren disa masa parandaluese të rëndësishme. Këto masa duhet të fokusohen në mbrojtjen e integritetit të sistemit fiskal dhe shmangien e manipulimeve politike:

Vendosja e transparencës dhe kontrollit të pavarur

Krijimi i mekanizmave të qartë dhe të hapur për mbikëqyrjen e procesit të amnistisë fiskale, duke përfshirë publikimin e të dhënave të përfituesve dhe një raportim të detajuar mbi implementimin.

Krijimi i një komiteti të pavarur monitorimi që të sigurojë se procesi zbatohet sipas rregullave dhe parimeve të drejtësisë, pa ndikime të jashtme.

Përjashtimi i përdorimit politik të Amnistisë Fiskale

Për ta bërë të zbatueshme këtë masë parandaluese duhet të ndalohet dhënia e amnistisë fiskale për individë apo subjekte të lidhura drejtpërdrejt me periudhën zgjedhore, për të shmangur perceptimin e një ndihme elektorale.

Po ashtu nevojitet qartësisht të bëhet përjashtimi i çdo përfitimi fiskal për subjektet që janë nën hetim ose që kanë histori të shmangies tatimore.

Rregullore të rrepta për shmangien e Pastrimit të Parave

Në këtë drejtim duhet përcaktuar implementimi i standardeve të rrepta për kontrollin e mundshëm të pastrimit të parave, përfshirë përdorimin e platformave digjitale për të verifikuar burimet e të ardhurave të individëve dhe bizneseve.

Po ashtu të bashkëshoqërohet me sigurimin e një procedurë të thelluar për auditimin e çdo transaksioni të pastruar nga detyrimet fiskale, me qëllim mbrojtjen nga praktikat e pastrimit të parave dhe financimi i aktiviteteve të paligjshme.

Mbikëqyrje pas zbatimit të paketës

Për ta bërë të zbatueshme nevojitet krijimi i një mekanizmi që siguron monitorimin afatgjatë të të gjitha subjekteve që kanë përfituar nga amnistia fiskale, për të siguruar që ato përmbushin obligimet e ardhshme dhe nuk bëjnë abuzime me sistemin fiskal.

Po në këtë kontekst nevojitet ngritja e një komiteti të pavarur që të vlerësojë ndikimin afatgjatë të paketës fiskale në moralin dhe drejtësinë fiskale të vendit, duke marrë parasysh ndikimet e mundshme politike dhe ekonomike.

Përmbushja e normave ligjore dhe etike

Kjo pikë merr rëndësi të posaçme, pasi kushdo grup interesi duhet të sigurohet që amnistia fiskale të zbatohet pas periudhës zgjedhore për të shmangur çdo mundësi që mund të interpretohet si ndikim në rezultatet zgjedhore.

Nisur nga dështimet e amnistive/ faljeve fiskale të kaluara nevojitet edhe përcaktimi i një afati të qartë për përfitueshmërinë e amnistisë që të mos mbivendoset me periudha të ndjeshme zgjedhore, për të ruajtur besimin në sistemin zgjedhor dhe për të parandaluar përdorimin e kësaj politike për të fituar mbështetje elektorale.

Këto masa do të sigurojnë një ekuilibër midis ndihmës fiskale dhe integritetit të procesit zgjedhor dhe sistemit fiskal në përgjithësi.