ALTAX publikon Indeksin e Fizibilitetit dhe vlerësimin e Planit Kombëtar të Moshimit

Qendra ALTAX publikoi sot analizën e zgjeruar mbi Indeksin e Fizibilitetit të Politikave për Plakjen Dinjitoze 2025–2030, duke integruar në mënyrë të drejtpërdrejtë edhe vlerësimin gjithëpërfshirës të Planit Kombëtar të Moshimit 2020–2024. Ky vlerësim ofron një pasqyrë analitike të përmbushjes së objektivave të planit të mëparshëm dhe shërben si bazë e domosdoshme për ndërtimin e politikave të reja kombëtare në kontekstin e një plakjeje demografike gjithnjë e më të ndjeshme.

Vlerësimi i Planit Kombëtar të Moshimit 2020–2024: Nga koncepti te praktika

Plani 2020–2024 u konceptua mbi tri shtylla strategjike – kujdesi afatgjatë, përfshirja sociale dhe ndërgjegjësimi publik – të shoqëruara me objektiva të matshëm dhe tregues performante. Në aspektin e qartësisë strategjike, dokumenti shënoi një nivel të lartë qartësie dhe koherence, duke ndihmuar në koordinimin fillestar institucional dhe në përqendrimin e vëmendjes ndaj sfidave emergjente të plakjes.

Megjithatë, zbatueshmëria praktike e planit u vlerësua mesatare. Zbatimi u përqendrua në zona të kufizuara urbane, ndërkohë që mungesa e stafit të trajnuar dhe strukturave të qëndrueshme vendore reduktoi ndjeshëm efektin e politikave në nivel komunitar.

Dokumenti arriti të reflektojë një përputhje të mirë me realitetin demografik, duke marrë në konsideratë fragmentimin e strukturave familjare dhe rritjen e numrit të të moshuarve që jetojnë vetëm. U njoh rëndësia e një sistemi të integruar të kujdesit, por kapacitetet institucionale rezultuan të pamjaftueshme. Mungesa e një strukture qendrore për koordinim dhe bashkëpunimi i fragmentuar ndërmjet aktorëve institucionalë dobësoi ndjeshëm funksionalitetin e planit.

Në aspektin financiar, mbështetja buxhetore ishte e kufizuar: mbi 70% e bashkive nuk kishin linja buxhetore të dedikuara për shërbimet ndaj të moshuarve dhe mbështetja mbeti kryesisht e mbështetur në projekte afatshkurtra të financuara nga partnerë të jashtëm.

Në përmbledhje, Plani 2020–2024 përfaqëson një përparim të rëndësishëm konceptual, duke vendosur një kornizë të qartë për politikat e moshimit, por has në pengesa të mëdha në zbatim për shkak të:

• mungesës së strukturave funksionale dhe kapaciteteve njerëzore;
• buxhetimit të pasigurt dhe të paqëndrueshëm;
• mungesës së një sistemi të integruar të koordinimit dhe monitorimit.

Indeksi i Fizibilitetit për politikat 2025–2030: Dy shtylla për plakje dinjitoze

ALTAX zhvilloi një analizë të fizibilitetit për dy komponentët kryesorë të politikës së re kombëtare për plakjen:

✅ Politika A – Shërbime të qëndrueshme për të moshuarit

• Fizibilitet: i lartë
• Përparësi: përputhje me kapacitetet ekzistuese vendore, mundësi për implementim efikas dhe përthithje të qëndrueshme fondesh.
• Kufizim kryesor: mungesa e një kuadri financiar të qëndrueshëm dhe të integruar.

⚠️ Politika B – Ndërgjegjësim dhe përfshirje shoqërore

• Fizibilitet: i moderuar
• Avantazhe: ndikim pozitiv në perceptimin dhe përfshirjen e të moshuarve, potencial për partneritete me shoqërinë civile dhe sektorin privat.
• Sfidat: kërkon bashkëpunim të gjerë ndërsektorial dhe kapacitete të specializuara për komunikim dhe edukim.

Skenarët e mundshëm të zbatimit për periudhën 2025–2030

Rruga drejt Strategjisë Kombëtare për Plakjen Dinjitoze 2025–2030

Dokumenti i ri politik 2025–2030 do të ndërtohet mbi bazën e:

• mësimeve të nxjerra nga Plani 2020–2024 dhe vlerësimi i fizibilitetit të masave të reja;
• ndarjes së qartë të kompetencave mes qeverisjes qendrore dhe asaj vendore;
• kombinimit të ndërhyrjeve të drejtpërdrejta me fushata edukative dhe ndërgjegjësuese;
• sigurimit të fondeve të qëndrueshme nga buxheti shtetëror dhe partnerët ndërkombëtarë.

🔸 ALTAX nënvizon se suksesi i Strategjisë së re do të varet nga përfshirja e grupeve të interesit, integrimi i praktikave më të mira dhe vendosja e një mekanizmi transparent dhe të matshëm monitorimi, për të garantuar që çdo qytetar i moshuar në Shqipëri të ketë të drejtën për të plakur me dinjitet.