8 rekomandimet e Bankës Botërore për pensionet në Shqipëri, 2025

Banka Botërore, në raportin e saj të nëntorit 2025 “Albania Public Finance Review”, ka propozuar ndryshime të thella në sistemin e pensioneve për të rritur drejtësinë, mbulimin dhe qëndrueshmërinë fiskale. Këto reforma synojnë të adresojnë sfidat kryesore: kushtin minimal prej 15 viteve kontribute që lë jashtë punëtorët informalë dhe emigrantët, deficitet fiskale, informalitetin dhe emigracionin.

Tabela e propozimeve kryesore

Rekomandimi	Shpjegim
Të hiqet ose modifikohet kufizimi 15 vite punë	Kushti aktual lë jashtë informalët dhe emigrantët deri në 70 vjeç; modifikimi rrit mbulimin dhe drejtësinë duke shtyrë pensionin social për ata me më pak se 15 vite në 72 vjeç, ndërsa shpërblen kontribuesit afatgjatë.
Të hiqen përfitimet suplementare për nëpunësit e rinj	Pensionet shtesë për sektorin publik krijojnë pabarazi; reforma i eliminon ato për të rinjtë, duke korrigjuar deficitet dhe ridrejtuar fondet te mbulimi universal.
Ndryshimi i moshës për pensionin social nga 70 në 72 vjeç	Pensioni social për ata pa kontribute shtyhet në 72 vjeç, duke inkurajuar kontribute më të gjata dhe luftuar informalitetin, ndërsa ruhet mbrojtja sociale.
Të mos ketë rritje të përkohshme/indeksime progresive	Bonuset e përkohshme nuk integrohen në bazën e pensionit; propozimi sugjeron indeksim të qëndrueshëm bazuar në inflacion ose paga.
Rishikim i formulës për llogaritjen e pensionit	Formula aktuale 1% akumulim jep normë zëvendësimi të ulët (32%); propozohet diferencim: 12% paga sociale + 0.7% për 15 vitet e para + 1.4% për vitet shtesë, duke rritur adekuatësinë dhe stimulueshmërinë.
Skema vullnetare për emigrantët	Marrëveshjet bilaterale (tashmë me 17 vende) dhe skemat private ofrojnë portabilitet kontributesh dhe integrim të të ardhurave të huaja.
Hetim për pagat e nëndeklaruara	Deklarimi i pagave të reja synon +16% deklarime reale, duke rritur kontributet dhe reduktuar deficitet fiskale (1.04% PBB).
Nxitja e qëndrimit më gjatë në tregun e punës	Trajnime për të moshuarit dhe lidhja e moshës së pensionit me jetëgjatësinë synojnë uljen e varësisë dhe rritjen e pjesëmarrjes, sidomos të grave.

---

Në sistemin ekzistues, kushti i 15 viteve kontribute lë jashtë shumë punëtorë vulnerabël: informalët, emigrantët, gratë me karriera të ndërprera dhe banorët ruralë, të cilët nuk përfitojnë pension deri në moshën 70 vjeç. Kjo krijon pabarazi dhe rrit rrezikun e varfërisë në pleqëri, sidomos për gratë dhe ruralët, ndërsa deficiti fiskal rritet për shkak të plakjes së popullsisë dhe emigracionit.

Modifikimi i propozuar nga Banka Botërore nuk heq plotësisht kushtin, por e bën atë më fleksibël dhe drejtësues. Për ata me më pak se 15 vite kontribute, pensioni social shtyhet në 72 vjeç, por ata marrin një bazë minimale mbrojtëse (12% e pagës sociale), duke siguruar një dysheme mbrojtëse dhe duke nxit kontribute më të gjata. Për ata me më shumë se 15 vite kontribute, norma rritet në 1.4% për vitet shtesë, duke shpërblyer kontributin afatgjatë dhe duke rritur normën e zëvendësimit.

Heqja e përfitimeve suplementare për sektorin publik korrigjon pabarazitë dhe ridrehton fondet drejt mbulimit universal.

Rishikimi i formulës së pensionit, skemat për emigrantët dhe hetimi i pagave të nëndeklaruara synojnë të rrisin mbulimin dhe pjesëmarrjen në sistem, duke reduktuar informalitetin dhe deficitet fiskale.

Për më tepër, lidhja e moshës së pensionit me jetëgjatësinë dhe promovimi i qëndrimit më të gjatë në tregun e punës përmirëson qëndrueshmërinë e sistemit për brezat e ardhshëm.

Edhe pse disa mund ta shohin shtyrjen në 72 vjeç si penalizim, në realitet kjo masë rrit drejtësinë duke siguruar mbrojtje për të gjithë dhe shpërblen ata që kontribuojnë më shumë.

Në përmbledhje, këto propozime krijojnë një sistem më inkluziv, drejtësues dhe stimulues, ku të gjithë përfitojnë një dysheme minimale, kontribuesit besnikë shpërblehen më shumë, dhe qëndrueshmëria fiskale ruhet në kushtet e sfidave demografike dhe ekonomike.