ALTAX: Ekonomia shqiptare po ndahet në tre rajone me ritme të pabarabarta zhvillimi

ALTAX ka publikuar një analizë të gjerë mbi zhvillimet ekonomike rajonale në Shqipëri, duke hedhur dritë mbi një realitet të thellë pabarazie territoriale që është intensifikuar gjatë viteve 2000–2023.

Sipas studimit, rritja kombëtare prej 3,8% në vit ka fshehur një ndarje të qartë gjeografike mes rajoneve, me një centralizim të fortë ekonomik në Rajonin Qendër dhe sidomos në Tiranë, e cila sot gjeneron 43,8% të PBB-së dhe 77% të të ardhurave tatimore të vendit.

Analiza mbështetet në të dhënat më të fundit të INSTAT-it dhe në seri historike 23-vjeçare, duke treguar se pabarazia territoriale është rritur në nivele rekord. Indeksi Gini për shpërndarjen e PBB-së rajonale ka arritur 0.42, ndërsa diferenca mes PBB-së për frymë në Tiranë dhe Kukës është rritur në raport 2,5 me 1. Krahas kësaj, koeficienti i variacionit ka shënuar rritje të vazhdueshme, duke konfirmuar se rajonet nuk po konvergojnë, por po largohen nga njëra-tjetra në mënyrë sistematike.

Sipas gjetjeve, Shqipëria funksionon sot si tre ekonomi të ndara, ku Qendra me një strukturë moderne të dominuar nga shërbimet dhe ndërtimi; Veriu i mbështetur kryesisht në bujqësi dhe industri të lehtë, i ekspozuar ndaj goditjeve klimatike dhe çmimeve globale; dhe Jugu me potencial të lartë turistik, por ende i bllokuar nga një bazë e madhe bujqësore tradicionale. Ndikimi i kësaj ndarjeje është i dukshëm edhe në tregun e punës, me papunësi dyfish më të lartë në disa qarqe të Veriut dhe emigrim të qëndrueshëm të popullsisë aktive.

ALTAX thekson se politikat buxhetore të dekadës së fundit kanë forcuar ciklin e centralizimit, pasi mbi 60% e investimeve kapitale vazhdojnë të përqendrohen në Qendër. Kjo sjell një qark të mbyllur ku Tirana rritet më shpejt, tërheq më shumë biznese, popullsi dhe taksa, ndërsa Veriu dhe Jugu mbeten prapa me kapacitete të kufizuara zhvillimi.

Raporti paralajmëron se, nëse trendet vazhdojnë, deri në vitin 2030 pabarazia rajonale mund të arrijë nivelet më të larta në Evropë, me pasoja për stabilitetin social, emigrimin dhe kohezionin territorial të vendit.

Për ta përmbysur këtë tendencë, ALTAX propozon pesë masa të qarta, të testuara në vende të tjera evropiane: krijimin e një fondi kombëtar barazimi, zona ekonomike speciale në rajonet më të varfra, investime të synuara në infrastrukturë, arsimin profesional dual sipas modelit gjerman dhe zhvillimin e turizmit të integruar në Jug përmes partneriteteve publiko-private.

Analiza synon të shërbejë si bazë për politika të reja rishpërndarjeje dhe zhvillimi të balancuar, dhe i drejtohet vendimmarrësve publikë, institucioneve ndërkombëtare, akademisë, biznesit dhe opinionit publik. ALTAX nënvizon se pa ndryshim të kursit, rritja e ardhshme e vendit rrezikon të mbetet e përqendruar dhe e brishtë, ndërsa me veprime të koordinuara Shqipëria mund të hyjë në një fazë zhvillimi më të barabartë dhe më rezistente në të gjithë territorin.