Raport i ri zbulon hendekun e madh të ndotjes së ajrit mes BE-së dhe Ballkanit Perëndimor

Në një kohë kur ndryshimet klimatike dhe ndotja e ajrit po rrezikojnë shëndetin publik dhe zhvillimin e qëndrueshëm, një studim i ri hedh dritë mbi kontrastet e thella mes Bashkimit Evropian (BE), Ballkanit Perëndimor dhe Shqipërisë.

Raporti analitik “Ndotja e ajrit në Shqipëri dhe në Ballkanin Perëndimor”, i bazuar në të dhëna deri në fund të tetorit 2025, tregon se BE-ja ka bërë përparime të ndjeshme në uljen e ndotjes, ndërsa Ballkani dhe Shqipëria vijojnë të përballen me nivele të larta ndotjeje dhe zbatim të ngadalshëm të politikave mjedisore.

Studimi evidenton se BE-ja ka ulur ndotjen e ajrit me 20–25% që nga vitet ’90, duke arritur një mesatare prej 10 μg/m³ për PM2.5 në vitin 2025. Ky progres lidhet me politikat e forta si Green Deal Evropian, standardet Euro 6 dhe skema e tregtimit të emetimeve, që kanë sjellë edhe uljen e vdekjeve të parakohshme në rreth 250,000 në vit.

Në të kundërt, Ballkani Perëndimor paraqitet ende si një nga rajonet më të ndotura në Evropë, me nivele PM2.5 që variojnë nga 18 deri në 25 μg/m³ dhe me episode dimërore që shpesh arrijnë nivele alarmante deri në 150 μg/m³. Varësia nga qymyri, ngrohja shtëpiake me dru dhe transporti i vjetër mbeten burimet kryesore të ndotjes. Sipas Health Effects Institute, rreth 30,000 vdekje të parakohshme në vit lidhen drejtpërdrejt me ndotjen e ajrit në BP.

Shqipëria paraqet një tablo të ndërmjetme.

Megjithë përfitimin nga burimet hidrike të energjisë, nivelet e ndotjes mbeten të ngjashme me ato të vendeve të tjera të Ballkanit, me mesatare PM2.5 rreth 18–25 μg/m³. Episodet dimërore në Tiranë dhe Durrës, trafiku i ngarkuar, si dhe përdorimi i lëndëve djegëse për ngrohje ndikojnë ndjeshëm në cilësinë e ajrit. Edhe pse vendi ka vendosur 12 stacione të reja monitorimi dhe ka bërë hapa përpara në kuadër të Green Agenda për Ballkanin Perëndimor, progresi vazhdon të mbetet i ngadalshëm.

Studimi nënvizon hendekun e madh midis BE-së dhe Ballkanit në politikat, investimet dhe rezultatet konkrete në uljen e ndotjes. Për Shqipërinë, integrimi europian dhe harmonizimi me standardet e BE-së mbeten mundësi kyçe për përmirësim. Në të njëjtën kohë, situata aktuale thekson nevojën për masa më të forta, investime sociale dhe një zbatim shumë më efektiv të politikave ekzistuese.

Ky raport vjen si thirrje urgjente për veprim, duke kujtuar se ndotja e ajrit nuk është vetëm çështje mjedisore, por kërcënim i drejtpërdrejtë për jetën dhe mirëqenien e qytetarëve.