Sektori Bujqësor në Shqipëri, 2024

5 €

Ky studim synon të ofrojë një analizë gjithëpërfshirëse dhe shumëdimensionale të sektorit agro-ushqimor në Shqipëri për vitin 2024, duke përfshirë prodhimin bujqësor dhe blegtoral, tregtinë e jashtme agro-ushqimore, si dhe ndikimin e faktorëve socialë, ekonomikë dhe mjedisorë.

Synimi kryesor është vlerësimi i:

  • Sigurisë ushqimore për popullsinë rezidente dhe kapacitetit të vendit për të garantuar furnizimin e qëndrueshëm me ushqime bazë;
  • Përballueshmërisë ekonomike të familjeve shqiptare për të përballuar rritjen e kërkesës ushqimore, sidomos në kontekstin e rritjes së turizmit;
  • Efektivitetit dhe qëndrueshmërisë së sektorit agro-ushqimor, duke identifikuar sfidat kryesore strukturore dhe mundësitë për përmirësim;
  • Ndikimit të tregtisë së jashtme, në veçanti varësisë nga importet dhe potencialit për rritje të eksportit.

Përmes kësaj qasjeje, studimi do të ndihmojë në formësimin e politikave publike që synojnë përmirësimin e produktivitetit, zvogëlimin e varësisë nga importet dhe sigurimin e stabilitetit ushqimor në një periudhë sfiduese ekonomike dhe klimatike.

Rëndësia për politikën publike

Sektori agro-ushqimor është themeli i stabilitetit social dhe ekonomik të Shqipërisë, pasi ai jo vetëm siguron punësim dhe të ardhura për një pjesë të madhe të popullsisë rurale, por është edhe burimi kryesor i ushqimit për vendin. Në vitet e fundit, ky sektor është përballur me ndryshime të thella që kanë pasqyruar ndikime të rëndësishme në:

  • Sigurinë ushqimore kombëtare, për shkak të prodhimit të pamjaftueshëm dhe rritjes së varësisë nga importet;
  • Përballueshmërinë e popullsisë ndaj rritjes së çmimeve të ushqimeve, duke rritur riskun e varfërisë ushqimore;
  • Përballimin e kërkesës së sektorit turistik, i cili paraqet një presion shtesë sezonale mbi sistemin ushqimor vendas;
  • Performancën ekonomike dhe zhvillimin rural, ku informaliteti dhe fragmentimi i strukturës së prodhimit ndikojnë negativisht në potencialin për rritje;
  • Ndryshimet klimatike dhe qëndrueshmërinë mjedisore, të cilat kërkojnë adaptim të menjëhershëm dhe strategji afatgjata.

Për këtë arsye, një studim i detajuar që ndriçon këto dimensione është i domosdoshëm për vendimmarrësit dhe aktorët kryesorë të sektorit. Ai do të shërbejë si bazë për hartimin e politikave të qëndrueshme dhe të integruara, që mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm agro-ushqimor, rritjen e kapaciteteve prodhuese dhe përmirësimin e sigurisë ushqimore të Shqipërisë.

Për të siguruar një analizë të besueshme dhe gjithëpërfshirëse të sektorit agro-ushqimor shqiptar në vitin 2024, studimi mbështetet në të dhëna primare dhe sekondare të përditësuara dhe të verifikuara, përfshirë:

  • Instituti i Statistikave (INSTAT), të dhëna zyrtare mbi prodhimin bujqësor, blegtorinë, tregtinë e jashtme dhe ekonominë rurale;
  • Agjencia për Zhvillimin e Bujqësisë dhe Ruralit (AZHBR), informacion mbi programet subvencionuese, strukturën e mbështetjes financiare dhe zhvillimit rural;
  • Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, politika kombëtare, strategjitë dhe raportet sektoriale;
  • Raporte dhe analiza nga organizata ndërkombëtare si FAO, Banka Botërore, UNDP dhe organizata të tjera zhvillimore, të cilat ofrojnë kontekst rajonal dhe krahasime ndërkombëtare;
  • Të dhëna tregtare dhe financiare të siguruara nga doganat dhe institucionet financiare për analizën e bilanceve tregtare dhe çmimeve;
  • Studime dhe sondazhe të konsumit (p.sh. Household Budget Survey) për analizën e kërkesës dhe përballueshmërisë;
  • Burime sekondare nga literatura akademike, raportet e sektorëve privatë dhe organizatave joqeveritare që trajtojnë aspekte sociale, mjedisore dhe teknologjike.

Qasja e Studimit

Studimi aplikohet nëpërmjet një qasjeje shumëdimensionale dhe ndërdisiplinore, që synon të integrojë aspektet ekonomike, sociale, mjedisore dhe institucionale të sektorit agro-ushqimor, përmes:

  • Analizës statistikore dhe komparative të prodhimit, tregtisë dhe konsumit në bazë të të dhënave kvantitative;
  • Modelimit të bilancit ushqimor për të përcaktuar kapacitetin real të furnizimit vendas dhe varësinë nga importet;
  • Vlerësimit socio-ekonomik përmes analizave të përballueshmërisë së familjeve dhe ndikimit të ndryshimeve në treg;
  • Analizës së politikave publike dhe institucionale, duke shqyrtuar efektivitetin e programeve ekzistuese dhe nevojat për ndërhyrje të reja;
  • Përdorimit të metodave të vlerësimit të qëndrueshmërisë mjedisore, duke marrë parasysh ndikimet e ndryshimeve klimatike dhe përdorimit të resurseve;
  • Integrimit të analizave rajonale dhe sektorale, duke pasqyruar diferencat në prodhim dhe konsum ndërmjet qarqeve dhe kategorive bujqësore.

Kjo qasje lejon një kuptim më të thellë të sfidave dhe potencialeve të sektorit, duke nxjerrë në pah faktorët kryesorë që ndikojnë në sigurinë ushqimore dhe zhvillimin e qëndrueshëm agro-ushqimor në Shqipëri.

Kategori: , Etiketa: , , , , , , ,

Përshkrim

Sektori agro-ushqimor në Shqipëri gjatë vitit 2024 paraqet një pamje të ndërthurur mes potencialit të pazhvilluar dhe nevojës urgjente për transformim strukturor. Ai mbetet një sektor strategjik për ekonominë kombëtare, për ushqimin e popullsisë rezidente dhe për përballimin e kërkesës gjithnjë e më të lartë sezonale që buron nga turizmi. Studimi ofron një panoramë të detajuar të prodhimit, konsumit, bilancit tregtar dhe kapaciteteve transformuese.

1. Performanca e prodhimit dhe specializimet rajonale

Në bujqësi, prodhimi ka shënuar rritje në disa kultura thelbësore si drithërat, perimet, patatja dhe pemët frutore. Serat, që përfaqësojnë afro ¼ e prodhimit total të perimeve, janë përqendruar kryesisht në qarqet Fier dhe Berat, duke krijuar ishuj prodhimi intensiv. Në blegtori, vihet re një rënie në tufat e deleve, dhive dhe derrave, ndërkohë që bletaria ka shfaqur dinamikë pozitive me shtim të numrit të koshereve.

2. Struktura tokësore dhe teknologjitë

Sektori vijon të karakterizohet nga fragmentimi i pronësisë tokësore dhe informaliteti ligjor, gjë që kufizon ekonominë e shkallës dhe pengon investimet. Teknologjitë bujqësore janë të pranishme në mënyrë të pabarabartë, me dominim të praktikave tradicionale. Serat, ujitja dhe mekanizimi mbeten të përqendruara në zona të caktuara dhe jo pjesë e një strategjie kombëtare modernizuese.

3. Zinxhiri i vlerës dhe përpunimi

Kapacitetet përpunuese janë të pamjaftueshme dhe të fragmentuara. Kjo pamundëson shndërrimin e produkteve në mallra me vlerë të shtuar për eksport apo për ruajtje afatgjatë. Për më tepër, mungesa e certifikimeve dhe standardizimit kufizon aksesin në tregjet e BE-së dhe rajonit, duke e lënë sektorin të varur nga produkte të freskëta me cikël jetese të shkurtër.

4. Kërkesa konsumatore dhe ndikimi i turizmit

Kërkesa e brendshme është e fragmentuar sipas aftësisë për përballueshmëri, me shumë familje që kufizohen në konsum bazik. Nga ana tjetër, turizmi sezonal krijon një kërkesë të vrullshme, të përqendruar dhe me standarde të ndryshme konsumi (produkte të freskëta, shërbim i shpejtë, cilësi të certifikuar). Kjo e tensionon furnizimin vendas dhe e rrit varësinë nga importet gjatë muajve të verës.

5. Bilanci tregtar dhe siguria e furnizimit

Deficiti tregtar në ushqime mbetet i theksuar, sidomos për drithërat, yndyrnat, qumështin, mishin dhe produktet e përpunuara. Eksportet janë të përqendruara në produkte me cikël sezonal si ulliri dhe frutat, ndërsa zinxhiri i furnizimit nuk arrin të krijojë mbivlerë ekonomike në mënyrë të qëndrueshme.

6. Pabarazitë sociale dhe gjeografike

Sektori vuan nga shpërndarja e pabarabartë e aksesit në resurse, financim dhe teknologji. Gratë dhe të rinjtë janë më të margjinalizuarit në përfitimet nga subvencionet dhe skemat mbështetëse. Rajonet periferike janë më të ekspozuara ndaj mungesës së infrastrukturës dhe emigrimit të fuqisë punëtore.

7. Qëndrueshmëria dhe rreziqet klimatike

Ndryshimet klimatike dhe mungesa e menaxhimit mjedisor kërcënojnë produktivitetin bujqësor, veçanërisht në zonat ku mbështetja institucionale për adaptim është e dobët. Bujqësia ekologjike është ende në faza fillestare, pavarësisht potencialit të saj për tregje të specializuara dhe ruajtje të ekosistemit rural.

8. Nevoja për politika transformuese

Studimi nënvizon nevojën për politika të integruara që kombinojnë:

  • Formalizimin e pronës dhe mbështetjen për konsolidim.
  • Investime në përpunim dhe infrastrukturë logjistike.
  • Mbështetje për digjitalizimin dhe bujqësinë precize.
  • Fuqizimin e kapaciteteve financiare dhe teknike të fermerëve të vegjël dhe të mesëm.
  • Ndërtimin e kapaciteteve për edukim dhe trajnim profesional.
  • Integrimin në tregje rajonale dhe ndërkombëtare përmes standardeve dhe certifikimeve.

Sektori agro-ushqimor shqiptar sot nuk garanton vetëmbulim të plotë për popullsinë rezidente, veçanërisht në produkte strategjike si drithërat, mishi, bulmeti dhe produktet e përpunuara. Në muajt turistikë, presioni mbi furnizimin rritet ndjeshëm, ndërsa sektori vendas nuk arrin të përballojë kërkesën e shtuar pa mbështetje nga importet.

Turizmi sezonier, i cili gjeneron kërkesë të madhe për cilësi, shpejtësi dhe sasi, e komplikon funksionimin e sektorit duke ekspozuar dobësitë në logjistikë, kapacitetet përpunuese dhe planifikimin e prodhimit. Në mungesë të planifikimit të integruar, kjo kërkesë sezoni ushtron presion mbi çmimet, mbi zinxhirin e furnizimit dhe mbi përballueshmërinë e konsumatorëve vendas.

Sektori agro-ushqimor shqiptar ndodhet përpara një zgjedhjeje strategjike: të vazhdojë me një model informal, të fragmentuar dhe të ekspozuar, ose të transformohet përmes teknologjisë, përpunimit, përfshirjes sociale dhe partneriteteve rajonale. Vetëm përmes një reformimi të thellë, me përqendrim në sigurinë ushqimore, vetëmbulimin dhe zhvillimin rural, ai mund të bëhet një shtyllë e qëndrueshme për ekonominë dhe shoqërinë shqiptare

Produkte të afërt