Ndikimi i referencës së çmimeve në import dhe brenda vendit tek informaliteti dhe tatimet

Përshkrim

Në Shqipëri, referencat doganore përdoren për të përcaktuar çmimet e mallrave dhe për të ndihmuar në llogaritjen e tatimeve, përfshirë TVSH-në dhe taksat e tjera që duhet të paguajnë importuesit. Ky proces është i rëndësishëm për mbledhjen e taksave dhe garantimin e konkurrencës së drejtë në treg, por ka dhe disavantazhe që lidhen me interpretimin dhe përshtatshmërinë e çmimeve të referencës.

Referencat doganore përdoren për të shmangur çmimet e manipuluara që mund të ndikojnë në tregun e brendshëm. Ato janë të lidhura me importin e mallrave dhe kanë një ndikim të rëndësishëm në rritjen e mbledhjes së të ardhurave për buxhetin.

Taksimi dhe mbledhja e TVSH-së

TVSH është një nga burimet kryesore të të ardhurave në Shqipëri. Në 2024, TVSH-ja përbën 32.5% të të ardhurave tatimore. Në vitin 2023, TVSH-ja përfaqësoi 1.9 miliardë euro, që është 8.2% e PBB-së.

Ky nivel i mbledhjes së TVSH-së është relativisht i lartë, por mund të ketë ende sfida në identifikimin e çmimeve të sakta të mallrave dhe produkteve përmes referencave doganore.

Problemet e mundshme dhe sfida me referencat doganore

Një problem i njohur që lidhet me përdorimin e referencave doganore është deformimi i çmimeve, i cili shpeshherë i bën ato më të larta se sa çmimet reale në tregun e brendshëm. Ky deformim është një nga arsyet që lidhen me rritjen e informalitetit dhe shmangien e taksave.

Efekti në informalitetin dhe korrupsionin

Deri 1/3 e ekonomisë shqiptare është ende informale, një nivel shumë më i lartë se në vendet e tjera të rajonit.

Të dhënat tregojnë se rreth 1.2 miliardë euro taksa shmangen çdo vit për shkak të informalitetit dhe përdorimit të çmimeve të referencës që shpesh nuk pasqyrojnë realitetin e tregut.

Krahasimi me rajonin

Në Kosovë, përdorimi i çmimeve të referencës është më i ulët, dhe administrata tatimore ka vendosur një qasje më të drejtë për monitorimin e çmimeve përmes analizave të kërkesës dhe ofertës.

Në Serbi, administrata tatimore ka një sistem më të përparuar dhe më të avancuar të monitorimit të çmimeve dhe pasqyron çmimet reale të tregut përmes një sistemi më të lartë të transparencës. Ky sistem ka ndihmuar në reduktimin e informalitetit dhe është një nga faktorët që kanë çuar në rritjen e TVSH-së për 20% të PBB-së.

Maqedonia e Veriut ka implementuar një sistem të ngjashëm me atë të Serbisë, por ende përballet me probleme të ngjashme si Shqipëria në lidhje me informalitetin dhe çmimet e referencës që janë shpesh të paqarta për një pjesë të mallrave.

Efekti i referencave të brendshme dhe çmimet në tregun lokal

Referencat e brendshme, që përdoren për të përcaktuar çmimet për produktet dhe shërbimet e prodhuara në Shqipëri, janë po ashtu një element i rëndësishëm që mund të ndikojë në stabilitetin e çmimeve dhe në konkurrencën e tregut. Këto referenca përdoren për të rregulluar marrëdhëniet tregtare dhe për të siguruar që nuk ka manipulim të çmimeve nga kompani dominues.

Ndërsa referencat doganore lidhen kryesisht me importet dhe mallrat e huaja, referencat e brendshme janë të lidhura me produktet dhe shërbimet e prodhuara brenda Shqipërisë. Përdorimi i referencave të brendshme mund të kontribuoni në uljen e kostove të mallrave dhe mund të ndihmojë për të ruajtur stabilitetin e çmimeve.

Deformimi i çmimeve të brendshme

Çmimet e brendshme mund të jenë po ashtu të deformuara për shkak të mangësive në transparencë dhe ndikimeve të oligopolive. Përdorimi i referencave që nuk pasqyrojnë realisht të dhënat e tregut mund të krijojë një mjedis të padrejtë konkurrence dhe mund të dëmtojë konsumatorët.

Masat për përdorimin efektiv të referencave

Duke pasur parasysh sfidat e mësipërme, disa masa të nevojshme për përmirësimin e përdorimit të referencave doganore dhe të brendshme janë:

Rishikimi i sistemit të çmimeve të referencës

Duhet të bëhet një rishikim i sistemit të çmimeve të referencës, që të pasqyrojnë më mirë çmimet reale të tregut dhe kërkesën dhe ofertën. Kjo mund të arrihet përmes përdorimit të analizave të tregut dhe sistemave të bazuara në të dhëna për të garantuar transparencë.

Rritja e transparencës dhe teknologjisë

Përdorimi i teknologjisë dhe platformave të avancuara për të monitoruar dhe ndjekur deklaratat doganore dhe ato të brendshme do të ndihmojnë në luftën kundër manipulimeve dhe evazionit tatimor.

Rritja e kontrollit dhe edukimit për bizneset

Edukimi dhe mbështetja e bizneseve në përdorimin e korrekt të çmimeve të referencës do të rrisin besueshmërinë e sistemit dhe do të kontribuojnë në rritjen e ndershmërisë në treg.

Përdorimi i referencave doganore dhe të brendshme është një proces i rëndësishëm për sistemin tatimor dhe ekonomik në Shqipëri, por ai ka disa sfida që lidhen me deformimin e çmimeve dhe rritjen e informalitetit. Duke pasur parasysh krahasimet me rajonin dhe duke implementuar masa të duhura për përmirësimin e transparencës dhe përdorimit të korrekt të këtyre referencave, Shqipëria mund të përmirësojë konkurrencën dhe efikasitetin e administratës tatimore, duke ndihmuar në rritjen e qëndrueshmërisë ekonomike dhe rritjen e të ardhurave për buxhetin.