Korporata Shqiptare e Investimeve (AIC)

0 €

Në kërkim të mënyrave më efikase për të përshpejtuar zhvillimin ekonomik, Shqipëria ka synuar mobilizimin e aseteve publike për të kapërcyer kufizimet financiare dhe burokratike të administratës shtetërore.

Në këtë kontekst, themelimi i Korporatës Shqiptare të Investimeve (AIC) në fund të vitit 2019 u prezantua si një qasje novatore për të shfrytëzuar pronat shtetërore si kolateral për të siguruar kapital dhe për të promovuar projekte investimi.

Ideja bazohet në modelet ndërkombëtare të entiteteve financiare shtetërore që synojnë të nxisin zhvillimin ekonomik përmes një menaxhimi më fleksibël dhe të specializuar të pasurive publike.

Megjithatë, përtej potencialit, ekziston një mori shqetësimesh dhe sfidash që lidhen me qeverisjen, transparencën, dhe rreziqet fiskale të lidhura me përdorimin e aseteve publike si kolateral.

Paralajmërimet e institucioneve ndërkombëtare, si Fondi Monetar Ndërkombëtar, si dhe përvojat historike dhe bashkëkohore të vendeve të ndryshme dëshmojnë se pa mekanizma të fortë kontrolli dhe llogaridhënie, këto instrumente mund të sjellin pasoja të rënda për stabilitetin ekonomik dhe interesin publik.

Për më tepër, shqetësimet për efektivitetin dhe transparencën e Korporatës janë theksuar nga raportimet e auditorëve dhe medias, si dhe nga analiza e projekteve strategjike që AIC ka marrë përsipër, ku rezulton një hendek midis aspiratave dhe realizimeve praktike.

Këto çështje ngrenë pyetje të rëndësishme për mënyrën se si menaxhohen asetet dhe investimet publike në Shqipëri dhe për rolin që duhet të ketë Korporata në këtë proces.

Ky artikull synon të ofrojë një panoramë të thelluar të kontekstit historik dhe ligjor të AIC-së, të vlerësojë sfidat e saj aktuale, të analizojë paralajmërimet dhe shqetësimet ndërkombëtare dhe të nxjerrë në pah mësimet që mund të nxirren nga përvojat e vendeve të tjera, duke nënvizuar rëndësinë e një qeverisjeje të përgjegjshme dhe transparente në menaxhimin e pasurive publike.

Qëllimi kryesor i kësaj analize është të ofrojë një vlerësim të thelluar dhe kritik mbi funksionimin, sfidat dhe potencialin e Korporatës Shqiptare të Investimeve (AIC), si një instrument kyç për mobilizimin e aseteve publike në shërbim të zhvillimit ekonomik të Shqipërisë.

Analiza synon të:

  • Identifikojë dobësitë kryesore në qeverisje, mungesën e transparencës dhe menaxhimin e pamjaftueshëm të rrezikut fiskal, që lidhen me përdorimin e pronave shtetërore si kolateral.
  • Marrë në konsideratë dhe vlerësojë paralajmërimet e institucioneve ndërkombëtare, veçanërisht të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), lidhur me rreziqet që ky model mund të sjellë për stabilitetin financiar të vendit.
  • Nxjerrë mësime nga përvojat ndërkombëtare të entiteteve të ngjashme, duke theksuar rëndësinë e ndërtimit të mekanizmave ligjorë dhe institucionalë të fortë, të nevojshëm për menaxhimin efektiv dhe të përgjegjshëm të aseteve publike.
  • Kontribuojë në rritjen e transparencës, llogaridhënies dhe stabilitetit financiar në menaxhimin e pronave shtetërore.

Në përfundim, kjo analizë shërben si një bazë e informuar për diskutime dhe vendimmarrje, duke nxitur një qasje më të kujdesshme dhe të përgjegjshme ndaj rolit dhe të ardhmes së AIC-së në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë.

Kategori: , Etiketa: , , , , , , , , ,

Përshkrim

Shqipëria ka synuar të përshpejtojë zhvillimin ekonomik përmes mobilizimit të aseteve publike të pashfrytëzuara, duke krijuar në fund të vitit 2019 Korporatën Shqiptare të Investimeve (AIC). Ky entitet u projektua si një instrument inovativ për përdorimin e pronave shtetërore si kolateral, me qëllim sigurimin e kapitalit për projekte investimi dhe kapërcimin e kufizimeve burokratike dhe financiare të administratës tradicionale.

Megjithatë, përtej këtij potenciali, në praktikë janë evidentuar sfida thelbësore në qeverisje, mungesë transparence dhe rreziqe fiskale të mëdha, të cilat ngrenë dyshime serioze mbi efektivitetin dhe qëndrueshmërinë e modelit të AIC-së.

Një paralajmërim kyç vjen nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN/IMF), i cili e ka cilësuar AIC si një entitet që krijon “borxh të fshehtë” dhe ekspozime fiskale të fshehta, duke rrezikuar stabilitetin makroekonomik të vendit. Në raportet e tij, FMN ka theksuar nevojën për kufizime të qarta ligjore, mekanizma rigorozë menaxhimi rreziku dhe transparencë të plotë në përdorimin e pronave shtetërore si kolateral. Këto paralajmërime nuk janë thjesht teknike, por përbëjnë një kallëzim të drejtpërdrejtë për rreziqet që mund të sjellë modeli aktual në financat publike dhe interesin publik.

Në terren, realizimi i projekteve nën menaxhimin e AIC-së është shoqëruar me vonesa të mëdha dhe mungesë rezultate konkrete.

Projekte si stadiumi “Dinamo” dhe zona tregtare pranë pallatit të sportit “Asllan Rusi” kanë mbetur pezull për muaj me radhë, njësoj si vonesat te projekti më i avancuar, Durana Tech Park, që megjithëse ka tërhequr disa kompani të huaja nuk arrin ende të justifikojë plotësisht pritshmëritë.

Raportet e Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) dhe auditimet e tjera kanë nxjerrë në pah një tjetër shqetësim: shpenzime operative të larta për paga dhe honorare, pa kthim të dukshëm ekonomik nga asetet që menaxhohen.

Kjo situatë pasqyron qartë një model menaxhimi që ngjan më shumë me zvarritje të investimeve publike sesa me një platformë efektive zhvillimi ekonomik duke bërë të qartë se mungesa e transparencës dhe e planifikimit strategjik në AIC po krijon një hendek mes aspiratave dhe realitetit.

Duke marrë parasysh përvojat ndërkombëtare është e qartë se suksesi i agjencive të menaxhimit të aseteve publike nuk varet vetëm nga krijimi formal i tyre, por kryesisht nga cilësia e qeverisjes, pavarësia profesionale, transparenca dhe mekanizmat efektivë të llogaridhënies.

Për shembull, Agjencia Irlandeze për Zhvillimin e Investimeve (IDA) është një shembull pozitiv, ku suksesi i saj ka ardhur si rezultat i një kornize ligjore të qëndrueshme, politikave tatimore stabile dhe një qeverisjeje të mirë të koordinuar, të cilat Shqipëria ende nuk i ka krijuar.

Nga ana tjetër, rastet paralajmëruese si National Asset Management Agency (NAMA) në Irlandë tregojnë se mungesa e transparencës dhe konfliktet e interesit mund të dëmtojnë seriozisht besimin publik dhe procesin institucional, edhe kur ka arritur rezultate financiare pozitive.

Në vende të tjera, si Kazakistani me kompaninë shtetërore Samruk-Kazyna, përvojat tregojnë se pa qeverisje të fortë dhe transparencë, entitetet e menaxhimit të aseteve mund të shndërrohen në burime skandalesh dhe rreziku fiskal, duke dëmtuar rëndë financat publike.

Në këtë kontekst, AIC paraqitet jo vetëm si një rast studimi për potencialet e mobilizimit të aseteve publike, por edhe si një paralajmërim serioz mbi rreziqet e një menaxhimi të dobët dhe mungesës së kontrollit publik.

Në përfundim, AIC mund të jetë një instrument i fuqishëm për zhvillim ekonomik, por vetëm nëse pëson një reformë të thellë, duke përfshirë:

  • Rritjen e transparencës dhe publikimin e detajuar të kontratave dhe vendimeve;
  • Kufizimin e përdorimit të aseteve strategjike si kolateral pa miratimin e qartë të institucioneve publike;
  • Vendosjen e mekanizmave të fortë për menaxhimin e rrezikut fiskal;
  • Sigurimin e një bordi me përfaqësim të fortë publik dhe standarde anti-konflikt të interesit;
  • Krijimin e raporteve periodike dhe kontrolleve të jashtme rigorozë nga institucione të pavarura si KLSH.

Pa këto modifikime, ekziston rreziku që AIC të mbetet një entitet që rrit pasigurinë financiare, zvarrit investimet publike dhe dobëson kontrollin mbi asetet strategjike të shtetit, një tjetër rast që Shqipëria nuk mund ta përballojë në fazën e saj të zhvillimit ekonomik.

Produkte të afërt