Financimi i Projekteve Ndërtimore dhe lidhja me sistemin fiskal

Ky udhëzues praktik është ndërtuar për t’i udhëzuar ndërtuesit shqiptarë dhe aktorët mbështetës të sektorit të ndërtimit drejt modeleve financiare dhe fiskale të qëndrueshme, të cilat rrisin aksesin në kapital, përmirësojnë transparencën dhe ulin rrezikun në marrëdhëniet me klientët dhe institucionet.

Ai i shërben një game të gjerë përfituesish:

  • Ndërtues të vegjël dhe të mesëm, që kërkojnë të strukturojnë projektet në mënyrë të menaxhueshme financiarisht;
  • Zhvillues të mëdhenj urbanë, që kërkojnë të sigurojnë fonde nga banka, investitorë institucionalë apo partneritete me bashkitë;
  • Konsulentë ligjorë, financiarë dhe tatimorë, të përfshirë në mbikëqyrjen dhe dokumentimin e projekteve;
  • Institucione financiare, të cilat janë gjithnjë e më të orientuara drejt projekteve të formalizuara me rrjedha të qarta parash dhe garanci.

Përfitimet për ndërtuesit që ndjekin këtë qasje përfshijnë:

  • Akses të rritur në financim përmes kredive ndërtimi, parapagimeve të klientëve (off-plan), ose investimeve nga fonde private;
  • Besueshmëri ndaj klientëve përmes përdorimit të llogarive noteriale, kontratave të formalizuara dhe deklarimit të saktë të çmimeve;
  • Qartësi tatimore dhe shmangie e penaliteteve, përmes ndarjes së projekteve si njësi të vetme fiskale dhe ndjekjes së procedurave të fiskalizimit elektronik;
  • Reputacion më i fortë në treg, i domosdoshëm për projektet në partneritet me bashkitë, institucionet publike dhe fonde të qëndrueshme.

Sfondi rregullator dhe konteksti fiskal aktual

Në Shqipëri, procesi i fiskalizimit elektronik (Ligji nr. 87/2019) ka krijuar një mekanizëm të ri të gjurmimit të transaksioneve ndërtimore përmes bankave, faturimit të digjitalizuar dhe lidhjes së çdo pagese me kontrata të formalizuara. Kjo përbën bazën mbi të cilën ndërtuesit mund të ndërtojnë projekte të certifikuara për financim.

Nga ana tjetër, sfidat e informalitetit, përfshirë pagesat “cash”, nënvlerësimet në kontrata dhe ndarja jo e rregullt e përfitimeve me pronarët e truallit vazhdojnë të kufizojnë aksesin në kredi dhe besimin e investitorëve. Në këtë kontekst, rruga e formalizimit nuk është vetëm një kërkesë ligjore, por një strategji e domosdoshme për të përfituar nga modelet moderne të financimit dhe për të ndërtuar marrëdhënie të qëndrueshme në treg.

Ky udhëzues përmbledh praktikat më të mira nga vende të tjera si Franca, Rumania, Polonia, Kroacia dhe Gjermania, të cilat mund të përshtaten në Shqipëri nëse aktorët e ndërtimit veprojnë me përgatitje teknike, qasje financiare transparente dhe mbështetje nga konsulentë të specializuar.

Përshkrim

Ndërtimi është një ndër sektorët më dinamikë dhe më me ndikim në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë. Ai përfaqëson jo vetëm një vlerë të konsiderueshme në Prodhimin e Brendshëm Bruto, por është edhe një katalizator për punësim, investime dhe transformim urban.

Megjithatë, kjo industri përballet me sfida të theksuara në qasjen ndaj financimit formal dhe në integrimin e plotë në sistemin fiskal dhe ligjor të vendit.

Ky udhëzues praktik synon të orientojë ndërtuesit, nga operatorët individualë te zhvilluesit e mëdhenj urbanë për të kuptuar dhe aplikuar mekanizmat që i bëjnë projektet ndërtimore të financueshme, të gjurmueshme dhe të mbrojtura ligjërisht.

Ai bazohet në tri shtylla kryesore:

  1. Strukturimi ligjor dhe financiar i projektit, si të ndërtohet projekti nga pikëpamja pronësore, juridike dhe ekonomike për të qenë i pranueshëm për financues, partnerë dhe klientë.
  2. Instrumentet e financimit të ndërtimit, nga kreditë bankare dhe parapagimet nga klientët, deri te fondet institucionale dhe partneritetet me publikun.
  3. Integrimi me sistemin fiskal, fiskalizimi i pagesave, trajtimi i TVSH-së, dokumentimi i transaksioneve dhe raportimi financiar për besueshmëri dhe transparencë.

Për më tepër, udhëzuesi sjell praktika ndërkombëtare të suksesshme, të adaptuara sipas realitetit shqiptar, si modeli francez VEFA, fondet REIF të Rumanisë apo partneritetet e banesave sociale në Europën Qendrore e Lindore.

Këto modele tregojnë se formalizimi nuk është pengesë, por përkundrazi, parakusht për zhvillim të qëndrueshëm, financim afatgjatë dhe besim nga tregu.

Ky dokument është menduar si një mjet pune dhe reflektimi, i dobishëm për ndërtuesit, konsulentët financiarë, zyrat ligjore dhe institucionet që mbikëqyrin apo mbështesin sektorin e ndërtimit.

Në një treg gjithnjë e më konkurrues dhe të ndërlikuar, aftësia për të strukturuar projekte të formalizuara është thelbësore për të fituar akses në kapital dhe për të mbijetuar në afatgjatë.

Ky udhëzues ofron një kornizë praktike dhe të përshtatur me realitetin shqiptar për të ndihmuar ndërtuesit në formalizimin e projekteve, përmirësimin e transparencës fiskale, dhe aksesin në financim të qëndrueshëm.

Politika efektive fiskale dhe mbështetja institucionale janë thelbësore për të krijuar një ambient të besueshëm dhe konkurrues, që promovon zhvillimin urban cilësor dhe mbron interesat e konsumatorëve dhe investitorëve.

Politikëbërësit dhe institucionet fiskale ftohen të përshpejtojnë përmirësimet në monitorimin fiskal, rimbursimin e TVSH-së dhe krijimin e infrastrukturës ligjore dhe digjitale për kontratat off-plan, duke përkrahur kështu transformimin e sektorit në një model transparent dhe profesional.