11Feb
Rritja e ardhshme e Shqipërisë kërkon një model ekonomik më të fortë dhe më të qëndrueshëm
Modeli ekonomik i Shqipërisë kërkon investime më të mëdha në aftësitë e njerëzve, produktivitetin e bizneseve, qëndrueshmërinë e ekonomise dhe forcimi i financave publike, thotë Memorandumi i ri Ekonomik i Bankës Botërore (CEM) për Shqipërinë, i publikuar sot.
Shqipëria është ndikuar rëndë nga goditjet ekonomike që pasuan si pas tërmetit të vitit 2019, ashtu edhe nga pandemia COVID-19. Pasi mbylljes së krizës shëndetësore, vendit do t’i duhet të ripërqendrohet në objektivat e tij ekonomike afatgjata, të cilat përfshijnë ndërtimin e një modeli të fortë dhe të qëndrueshëm rritjeje për të përmirësuar standardet e jetesës së qytetarëve, duke ndihmuar kështu në nxitjen e njerëzve me aftësi dhe talent për të qëndruar në Shqipëri.
Raporti diskuton katër prioritetet e zhvillimit për një ekonomi më të fortë në Shqipëri:
Investimi në njerëz dhe përmirësimi i aftësive.
Për të trajtuar boshllëkun e aftësive, Shqipëria duhet të zhvendosë fuqinë punëtore nga punët me kualifikim të ulët dhe të mesëm në ato me aftësi të larta. Kjo kërkon përmirësimin e procesit të të mësuarit, reformimin e sistemit universitar dhe zhvillimin më të mirë të aftësive të përshtatjes me nevojat e tregut të punës.
Më poshtë përmbledhja e rekomandimeve:
| Prioritetet | Fusha veprimit | Reforma | Hapat per veprim |
| Investimi te njerëzit | Nxitja e zhvillimit të aftësive themelore nëpërmjet arsimit cilësor parauniversitar | Përmirësimi i shpenzimeve për arsimin, duke përfshirë optimizimin e rrjetit të shkollave dhe rishpërndarjen e fondeve për të mbuluar boshllëqet e shpenzimeve, si për shembull në investime kapitale | Hapi i parë do të ishte miratimi i një plani për rioptimizimin e shkollës, i cili tashmë mund të gjenerojë disa kursime gjatë zbatimit dhe në këtë mënyrë mund të lejojë rishpërndarjen e fondeve drejt zërave të tjerë të shpenzimeve, duke përfshirë infrastrukturën, zhvillimin profesional dhe programet e mbështetjes së studentëve. Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhet me fitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. |
| Forcimi I trajnimit të aftësive të mësuesve dhe stimujt e performancës | Ndërsa ndryshimet rregullatore mund të futen relativisht shpejt, zbatimi do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Të forcohet aftësia e shkollave për të marrë drejtimin mbi përmirësimet në nivel shkolle | Ndërsa ndryshimet rregullatore mund të futen relativisht shpejt, zbatimi do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Të forcohen vlerësimet ekzistuese të studentëve dhe të zhvillohet një sistem informacioni i integruar për monitorimin e rezultateve të të nxënit | Ndërsa ndryshimet rregullatore mund të futen relativisht shpejt, zbatimi do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Të merret parasysh rritja e kohës mësimore duke zgjatur ditën e shkollës | Mësuesit duhet të kompensohen për ngarkesë më të madhe të punës ose duhet të punësohen mësues shtesë. Rritjet që rezultojnë në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës shtesë fiskale | ||
| Të mbyllen boshllëqet e të mësuarit për fëmijët që përndryshe mund të lihen pas | Një hap i parë do të ishte vazhdimi i programeve për të mbyllur boshllëqet e të mësuarit nga COVID. Rritjet më të mëdha në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Përmirësimi i mbulimit dhe cilësisë së edukimit dhe kujdesit në fëmijërinë e hershme | Ndërsa ndryshimet rregullatore mund të futen relativisht shpejt (p.sh., standardet minimale kombëtare të detyrueshme për ofruesit e shërbimeve të qeverisjes vendore), zbatimi i duhur do të përfshijë burime shtesë fiskale. Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me fitimet në të ardhura mobilizimi dhe disponueshmëria e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Duke u mbështetur në themelin e reformave të arsimit të lartë | Forcimi i cilësisë dhe rëndësisë së arsimit të lartë | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | |
| Krijimi ose forcimi i shërbimeve të karrierës | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Plotësimi i nevojave të tregut të punës: Sigurimi i të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe trajnimi i aftësive | Përmirësimi i programeve të arsimit dhe aftësimit profesional | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | |
| Finalizimi i reformës së programeve të tregut të punës aktiv | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhet me fitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Prezantimi i llogarive individuale të të mësuarit | Puna teknike për përgatitjen e reformës mund të nisë menjëherë. Zbatimi i reformës është një përpjekje shumëvjeçare. | ||
| Prezantimi I programeve të rritjes së aftësive jashtë sezonit të synuara për punëtorët sezonalë në sektorë të tillë, si: turizmi dhe bujqësia | Varet nga hapësira fiskale që ende nuk është krijuar, por mund të përfitojë nga bashkëpunimi privat |
Rritja e produktivitetit të bizneseve dhe krijimi i mundësive më të mira të punës.
PBB-ja për person të punësuar në Shqipëri do të rritej me 40% nëse bizneset shqiptare do të kishin të njëjtin nivel produktiviteti si firma mesatare e Ballkanit Perëndimor. Që firmat shqiptare të jenë më produktive, duhet të përmirësohet mjedisi i biznesit, të forcohet inovacioni dhe të thellohet integrimi i shqiptarëve në ekonominë globale.
Më poshtë përmbledhja e rekomandimeve:
| Prioritetet | Fusha veprimit | Reforma | Hapat per veprim |
| Rritja e produktivitetit të bizneseve | Përmirësimi i ambjentit të biznesit | Reformimi i kuadrit ligjor të investimeve | Në hapin e parë, projektligjet në proces, siç është Ligji i Unifikuar për Investimet duhet të miratohen. Ndërsa ndryshimet rregullatore mund të futen relativisht shpejt, duke u treguar investitorëve se kuadri ligjor i investimeve është forcuar në praktikë do të kërkojë një shumë të qëndrueshme të përpjekje të vitit |
| Përfundimi i reformës në drejtësi | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. Kufizimet e personelit gjyqësor duhet të tejkalohen | ||
| Vazhdimi i përpjekjeve për të përmirësuar ndërveprimet qeveri-biznes | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. Kufizimet e personelit gjyqësor duhet të tejkalohen | ||
| Zbatimi i plotë i programit të reformës së tokës | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Forcimi i sipërmarrjes dhe novacionit | Rritja e aksesit në financimin e fazave të hershme për bizneset fillestare | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | |
| Rritja e programeve të nxitjes dhe përshpejtimit | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Forcimi i programeve të mbështetjes së biznesit për rritjen e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Rritja e aksesit në financa për ndërmarrjet mikro, të vogla dhe të mesme | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Miratimi i politikave dhe zhvillimi i programeve mbështetëse që synojnë inkurajimin e sipërmarrjes së grave | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Integrimi i Shqipërisë në ekonominë globale* | Dhënia përparësi zbatimit të plotë dhe efektiv të masave sipas Marrëveshjes për Lehtësimin e Tregtisë të Organizatës Botërore të Tregtisë | Reformat janë në vazhdim, por progresi i reformës varet gjithashtu nga përpjekjet reciproke të vendeve partnere | |
| Rritja e Infrastrukturës Cilësore Kombëtare | Rritjet në zërin e shpenzimeve (për laboratorët, regjimi i përmirësuar i inspektimeve, etj.) duhet të përputhet me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Rritja e programeve të suksesshme të investimeve të huaja direkte dhe mbajtjes së Agjencisë Shqiptare të Zhvillimit të Investimeve | (i) Përcaktimi i mandatit të agjencisë për t’u fokusuar në aktivitetet kryesore promovuese. (ii) Sigurimi i personelit dhe burimeve adekuate në përputhje me mandatin dhe pajisja e agjencisë me mjetet përkatëse teknologjike për të ofruar shërbime më të mira për investitorët. (iii) Rishikimi dhe harmonizimi i rregullt i sektorëve me potencial të lartë për tërheqjen e investimeve. |
Ndërtimi i një modeli rritjeje më të qëndrueshme.
Më shumë se 70% e mbetjeve në Shqipëri keqmenaxhohen, ndërkohë që tërmetet dhe përmbytjet shkaktojnë dëme që kushtojnë mesatarisht 147 milionë dollarë çdo vit. Shqipëria duhet të ndërtojë një model ekonomik të ndërgjegjshëm për mjedisin dhe më rezistent ndaj fatkeqësive natyrore.
Më poshtë përmbledhja e rekomandimeve:
| Prioritetet | Fusha veprimit | Reforma | Hapat per veprim |
| Ndërtimi i një modeli rritjeje më të qëndrueshme | Promovimi i rimëkëmbjes së gjelbër | Diversifikimi i burimeve të energjisë me alternativa të qëndrueshme | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. |
| Përmirësimi i efiçensës së energjisë | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Miratimi i masave që synojnë përdorimin e energjisë së rinovueshme në sektorin e transportit | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Zbatimi i masave për monitorimin dhe reduktimin më të mirë të ndotjes së ajrit | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Përmirësimi i cilësisë së furnizimit me ujë | Forcimi i performancës së objekteve të menaxhimit të ujit, duke përfshirë qëndrueshmërinë financiare dhe qeverisjen e tyre, si hapi i parë në sigurimin e cilësisë së ofrimit të shërbimit | ||
| Reduktimi i gjenerimit të mbetjeve nga ekonomia (prodhimi, ndërtimi etj.) dhe tranzicioni drejt një ekonomie qarkulluese | Miratimi i kuadrit ligjor për përgjegjësinë e zgjeruar të prodhuesit mund të jetë hapi i parë. Rritjet në zërin e shpenzimeve për të nxitur adoptimin e teknologjive për të reduktuar mbeturinat duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Përshpejtimi i rritjes së qëndrueshme bujqësore | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Forcimi i përdorimit të qëndrueshëm të burimeve natyrore dhe administrimi i mjedisit | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. | ||
| Përforcimi i qëndrueshmërisë ndaj fatkeqësive | Të forcohet qëndrueshmëria fizike e Shqipërisë ndaj fatkeqësive | Investimet e reja në infrastrukturë duhet të kontrollohen kundër ndryshimeve klimatike/ Prandaj, miratimi i legjislacionit dytësor dhe udhëzimeve është një hap i parë i domosdoshëm. Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhen me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | |
| Përmirësimi i gatishmërisë financiare të Shqipërisë për të menaxhuar detyrimet kontingjente të lidhura me fatkeqësitë dhe rritja e qëndrueshmërisë financiare të familjeve dhe sektorit privat | Si hap i parë, duhet të miratohen projektligjet në përgatitje e sipër duke përfshirë ligjin e detyrueshëm të sigurimit nga tërmetet. | ||
| Ndarja e përfitimeve të rritjes ekonomike | Rritje graduale e fondeve për programet kryesore të mbrojtjes sociale | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhet me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | |
| Zgjerim gradual i mbulimit të kornizës së mbrojtjes sociale | Rritjet në zërin e shpenzimeve duhet të përputhet me përfitimet në mobilizimin e të ardhurave dhe disponueshmërinë e hapësirës fiskale shtesë. | ||
| Plotësim i mbështetjes financiare me shërbimet sociale | Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare, duke përfshirë ngritjen e kapaciteteve të personelit në nivel lokal |
Forcimi i financave publike.
Borxhi publik i Shqipërisë është shumë mbi mesataren e gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor. Për të siguruar qëndrueshmërinë e financave të vendit, normat e tatimit mbi të ardhurat personale duhet të jenë më të drejta, të ardhurat nga TVSH-ja të rriten dhe besueshmëria e politikës fiskale të përforcohet, veçanërisht nëpërmjet një angazhimi të qëndrueshëm politik ndaj rregullave fiskale.
| Prioritetet | Fusha veprimit | Reforma | Hapat per veprim |
| Forcimi i financave publike | Mobilizimi i të ardhurave | Rritja e produktivitetit të tatimit mbi vlerën e shtuar | Reforma në vazhdim. Strategjia Afatmesme e të Ardhurave nevojitet në një afat të shkurtër |
| Reformimi i sistemit të tatimit mbi të ardhurat personale | Reforma në vazhdim. Strategjia Afatmesme e të Ardhurave nevojitet në një afat të shkurtër | ||
| Ulja e kostos së pajtueshmërisë | Reforma në vazhdim. Strategjia Afatmesme e të Ardhurave nevojitet në një afat të shkurtër | ||
| Forcimi i efikasitetit të shpenzimeve publike | Përmirësimi i prioriteteve të shpenzimeve publike | Kufizimet e kapacitetit institucional dhe të burimeve njerëzore pengojnë zbatimin. | |
| Forcimi i zbatimit të buxhetit | Reforma është në vazhdim. Një rishikim i përdorimit të akteve normative brenda vitit mund të jetë një përfitim afatshkurtër | ||
| Rritja e përgjegjshmërisë dhe transparencës | Reforma është në vazhdim, por burimet njerëzore kufizojnë progresin e mëtejshëm. Kapaciteti i dobët institucional dhe mbivendosja e mandateve ndërmjet agjencive qeveritare janë kufizime për një reformë më të shpejtë. | ||
| Forcimi i besueshmërisë së politikës fiskale | Forcimi i besueshmërisë së rregullit fiskal | Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare, duke demonstruar një angazhim të qëndrueshëm politik ndaj rregullit fiskal | |
| Përmirësimi i menaxhimit të borxhit | Reformat në këtë fushë janë në vazhdim. Zbatimi i plotë do të kërkojë një përpjekje të qëndrueshme shumëvjeçare. |
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.