KOSTOJA E BORXHIT PUBLIK DHE RRITJA EKONOMIKE NGA VITI 2000

Përgjigjet e politikave, duke përfshirë politikat fiskale kanë rezultuar në rritje të mprehtë të stokut të borxhit publik, si një qasje politike jo vetëm në Shqipëri.

Kostoja e borxhit publik në raport me PBB-në ka qëndruar e lartë në periudhën 1997 – 2004 dhe ka një ndikim indirekt edhe në rritjen ekonomike. Në periudhën pasuese 2005 – 2013 ka qëndruar në nivele ende të larta, por të qëndrueshme dhe madje me ulje në vitet 2006 – 2008. Pas këtij viti kostoja e borxhit është rritur përsëri deri në vitin 2016. Në periudhën vijuese 2017 – 2023 qëndrueshmëria e kostos së borxhit është shoqëruar edhe me një rënie të tij.

Nisur nga ndikimi që ka borxhi i bizneseve (private dhe publike) te borxhi publik vërehet se borxhi i bizneseve ndaj zyrave tatimore ka arritur në nivele sa 6.7% të PBB-së në 2023. Ndërkohë gjatë periudhës 2008 – 2023 janë realizuar tre falje të përgjithshme tatimore nga viti 2010 deri në atë të fundit në vitin 2016, ku borxhi tatimor ka kulmuar sa 10% e PBB-së, një nivel historik dhe dukshëm borxhi tatimor ka kulmuar në vitin 2016 me nivelin tregues sa 10% e PBB-së.
Shqetësuese lidhur me borxhin publik është fakti se në këto nivele borxhi, pesha e borxheve të bizneseve të sektorit publik ndaj tatimeve arrin sa gjysma e niveleve të mësipërme dhe borxhi i tyre mund të zhvendoset në bilancet e qeverisë gjatë rënies apo stanjacionit ekonomik, të paktën si u vërejt një mbështetje buxhetore për sektorin e energjisë, në kushtet e një transparence të mangët lidhur me ekspozimin e borxheve të kompanive publike ndaj të tretëve dhe ndaj tatimeve dhe institucioneve të tjera.

Raporti mesatar i borxhit publik ndaj PBB-së në këto 24 vite të fundit në Shqipëri (2000 – 2023) është në nivelin 63.1%, ku vitet me nivelin mbi 60% të borxhit regjistrohen në vijimësi gjatë periudhës 2012 – 2022.

Raporti mesatar i barrës tatimore për të njëjtën periudhë është 23.8%, një tregues i rëndësishëm për të treguar se politika fiskale në vend është mbështetur në financimin e buxhetit në masë të madhe te borxhet e huaja dhe të brendshme, se sa te aktivizimi i burimeve tatimore nga bizneset dhe individët.
Në një tjetër krahasim midis kostos së borxhit dhe të ardhurave tatimore gjithsej për periudhën 2000 – 2023 shihet se ndërsa të ardhurat e mbledhura regjistrohen në 7.4 triliard lekë për 24 vite, kostoja e borxhit është 832.4 miliardë lekë apo sa 11.3% e të ardhurave tatimore të buxhetit. Nëse e llogaritim si një normë kthimi të ardhura me shpenzime kuptohet se kjo është një normë e lartë e kostos së borxhit dhe natyrisht që ka ndikuar në rritjen ekonomike, nisur nga fakti i kostos së lartë të investimeve.

Ndërkohë, kostoja e borxhit publik (pagimi i interesave dhe principalit) për periudhën 2000 – 2023 është në vlerë absolute 6.5 miliardë Euro, apo sa 10% e shpenzimeve mesatare buxhetore për gjithë periudhës së bashku. Pra, ndërsa mesatarisht shpenzimet buxhetore kanë qenë sa 30.5% e PBB-së së 24 viteve të fundit, po ashtu kostoja e borxhit publik ka qenë sa 3.1% e PBB-së për të njëjtat vite.

Keto dhe te dhena te tjera ekskluzive paraqiten sipas trajtimit te tyre ne 6 pikat e punimit.