Pasqyra e prioriteteve të Projekt Buxhetit 2026

Projekt Buxheti i shtetit për vitin 2026 pasqyron një qasje të kujdesshme fiskale, e cila synon të ruajë stabilitetin e deficitit dhe borxhit publik, ndërkohë që orienton shpenzimet drejt prioriteteve sociale dhe zhvillimore.

Krahasuar me vitet e mëparshme, ku fokusi i qeverisë ishte më shumë te menaxhimi i krizave të jashtme ekonomike, inflacioni dhe çmimet e energjisë, buxheti i 2026 shfaq një zhvendosje të dukshme drejt mbështetjes së shtresave sociale, forcimit të arsimit dhe kërkimit shkencor, zhvillimit rural dhe decentralizimit të investimeve.

Financimi i deficitit mbetet i strukturuar me kujdes: huamarrja neto nga burimet e brendshme vendoset deri në kufirin maksimal prej 45 000 milionë lekësh, ndërsa pjesa tjetër e deficitit financohet përmes huamarrjes nga burime të huaja dhe ndryshimeve në gjendjen e llogarisë unike të Këshillit të Ministrave në Bankën e Shqipërisë.

Kjo tregon një prioritet të qartë për mbajtjen e borxhit publik nën kontroll, ndërkohë që ruhet fleksibiliteti për financime të jashtme në rast nevoje, duke reflektuar një qasje konservatore, por me mundësi adaptimi sipas kushteve ndërkombëtare.

Në aspektin e huamarrjes nga burimet e huaja, vlera indikative prej 10 274 milionë lekësh tregon një kombinim midis huamarrjes afatgjatë për projekte (28 262 milionë lekë), mbështetjes buxhetore nga institucionet financiare ndërkombëtare (17 703 milionë lekë), dhe ripagesave të principalit (minus 36 691 milionë lekë). Ky strukturim tregon një balancim mes investimeve zhvillimore dhe menaxhimit të detyrimeve të borxhit, duke garantuar që shpenzimet kapitale dhe projekteve të financuara nga burimet e jashtme të jenë të qëndrueshme.

Përdorimi i gjendjes së akumuluar në llogarinë unike, me vlerë indikative 8 433 milionë lekë, paraqet një instrument të fuqishëm për menaxhimin e likuiditetit dhe sigurimin e stabilitetit financiar.

Një element veçanërisht i rëndësishëm është ndarja e të ardhurave nga privatizimi, ku më pak se 50% përdoren për uljen e kufirit të huamarrjes neto nga burimet e brendshme, ndërkohë që pjesa tjetër mund të përdoret për rritjen e kufirit të shpenzimeve kapitale, duke reflektuar një strategji për të kthyer të ardhurat e njëpërdorura në investime produktive dhe për të mbështetur zhvillimin ekonomik.

Në pjesën e shpenzimeve buxhetore, buxheti i 2026 karakterizohet nga një fokus i qartë te shpenzimet e buxhetit qendror (636 066 milionë lekë), fondi rezervë (2 500 milionë lekë) dhe kontingjenca për risqet e borxhit (6 300 milionë lekë).

Kjo tregon një prioritet të dyfishtë: ruajtjen e stabilitetit fiskal dhe gatishmërinë për të adresuar emergjenca të paparashikuara. Krahasuar me vitet e mëparshme, ku fondet e emergjencave ishin më të kufizuara, kjo përfaqëson një rritje të fokusit në menaxhimin e riskut fiskal dhe financiar.

Një element kritik në buxhetin e 2026 është orientimi drejt decentralizimit të investimeve dhe mbështetjes së pushtetit vendor. Transferte të pakushtuara për njësitë e vetëqeverisjes vendore, fondet për emergjenca civile dhe mbështetja për infrastrukturën shkollore dhe sportive nënvizojnë një përpjekje për të rritur efikasitetin lokal dhe kapacitetet e bashkive, duke e bërë qeverisjen më të afërt me qytetarët.

Por kjo qasje ka nevojë për monitorim të fortë dhe mekanizma transparence, për të shmangur rrezikun e pabarazive mes bashkive të pasura dhe atyre më të varfra.

Në arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor, fondet janë të shpërndara në tre kategori kryesore: granti i politikave të zhvillimit, granti i mësimdhënies dhe granti për punë kërkimore-shkencore dhe veprimtari krijuese. Ky fokus te inovacioni dhe zhvillimi i kapaciteteve akademike është në linjë me standardet e BE-së, por mangësitë në indikatorët matës të performancës dhe lidhja me tregun e punës mbeten sfida që mund të reduktojnë efektivitetin e investimeve.

Në sektorin e bujqësisë dhe zhvillimit rural, shpenzimet përfshijnë mbështetje për naftën bujqësore, infrastrukturë ujitjeje dhe kullimi, si dhe projekte për menaxhimin e infrastrukturës rurale. Ky fokus tregon një prioritet për zhvillim të qëndrueshëm rural dhe për rritjen e produktivitetit në bujqësi, por shpërndarja në shumë fonde dhe projekte të vogla mund të fragmentojë efektin dhe të kufizojë ndikimin ekonomik të madh.

Një tjetër element kyç është fokusimi te mbrojtja civile dhe emergjencat, me fonde të dedikuara për parandalimin e fatkeqësive natyrore, digat dhe rezervuarët. Kjo përfshirje tregon një qasje proaktive ndaj rreziqeve natyrore, në përputhje me standardet ndërkombëtare dhe politikën e qëndrueshmërisë.

Nga ana e borxhit dhe huamarrjes, buxheti ruan një profil konservator, ku huamarrja neto vjetore për vitin 2026 është e kufizuar në 55 274 milionë lekë, ndërsa rritja e borxhit të garantuar dhe stoku i borxhit publik mbetet nën kontrolle strikte. Kjo qasje minon rrezikun e varësisë nga huamarrja dhe siguron stabilitet fiskal, por mund të kufizojë shkallën e investimeve të reja kapitale, veçanërisht në projekte të mëdha infrastrukturore.

Një veçori tjetër e rëndësishme është flexibiliteti në përdorimin e fondeve të mbetura ose të shpërndara nga kreditorët ndërkombëtarë, i cili lejon përballimin e nevojave emergjente dhe investimeve të paplanifikuara, por kërkon transparencë dhe raportim rigoroz për të shmangur abuzimet.

Në total, buxheti i vitit 2026 paraqet një prioritet të fuqishëm tek shpenzimet sociale, arsimi dhe kërkimi shkencor, mbrojtja civile dhe decentralizimi, duke ruajtur stabilitetin fiskal dhe kufijtë e borxhit publik.

Megjithatë, sfida kryesore mbetet mungesa e lidhjes së drejtpërdrejtë midis shpenzimeve dhe rezultateve konkrete në ekonomi, si dhe nevoja për monitorim efektiv të fondeve të decentralizuara dhe të investimeve kapitale.

Buxheti, megjithëse i orientuar drejt mirëqenies dhe qëndrueshmërisë, do të ketë sukses të plotë vetëm nëse implementohet me transparencë, indikatorë performancë dhe mekanizma kontrolli që sigurojnë përdorim efektiv dhe të drejtë të fondeve.