Ndikimi i rritjes së investimeve nga ulja e normave të tatimit mbi kapitalin

Ndërkohë, që normat e ulëta tatimore në vendet pritëse të investimeve dështojnë të tërheqin në mënyrë të konsiderueshme investimet e huaja, po ashtu edhe normat më të larta tentojnë të dekurajojnë hyrjet e reja të IHD-ve.

Ky argument mbështetet nga faktet që kryqëzohen mes njëra-tjetrës. Kështu edhe pse vendet pritëse të IHD-ve në Ballkanin Perëndimor kanë aplikuar për 10 vitet e fundit norma të ulëta të tatimit mbi fitimin, përsëri shihet se niveli i investimeve nuk ka patur prirje të ketë rritje të dukshme, madje edhe në vitet kur kjo ulje ka qenë ndër më të ulëtat në historikun e Ballkanit.

Konkurenca e normave tatimore për IHD është një realitet në mjedisin e sotëm global, si dhe atë ballkanik. Është e vërtetë, që investitorët në mënyrë rutinore krahasojnë barrën e taksave në vende të ndryshme, ashtu siç bëjnë hartuesit e politikave në mënyrë tipike për vende që janë të ngjashme në lidhje me vendndodhjen dhe madhësinë e tregut.

Një pikëpamje gjerësisht e përhapur është se taksat kanë gjasa të kenë më shumë rëndësi në zgjedhjen e një vendi pritës investimesh, nëse barrierat jo-tatimore hiqen dhe nëse ekonomitë kombëtare konvergojnë me kërkesat për rimarrjen e investimit në formën dhe mënyrën më konkurruese midis vendeve.

Por, ndërsa tatimi mbi fitimin njihet si një faktor i rëndësishëm në vendimet për të investuar, në fakt nuk është përcaktuesi kryesor.

IHD janë tërhequr nga vendet që kanë ofruar qasje në tregje dhe mundësi fitimi; një kornizë ligjore dhe rregullatore të parashikueshme dhe jo diskriminuese; stabilitet makroekonomik; tregje pune të aftë dhe të përgjegjshëm; infrastrukturë të mirëzhvilluar.

Nga historiku i konkurencës për norma tatimore sa më të ulta midis vendeve të Ballkanit Perëndimor faktet e investimeve të realizuara në vite na mëson se nuk është gjithmonë e qartë që reduktimi i tatimeve është në gjendje si instrument i vetëm që të tërheqë IHD-të.

Ndërkohë, vendet e Ballkanit pjesë e BE-së edhe pse kanë një barrë më të lartë të tatimit mbi fitimin, fakti që kanë një infrastrukturë të zhvilluar mirë, shërbime publike dhe ambjent mikpritës dhe tërheqës për biznesin, duke përfshirë edhe madhësinë e tregut, atëherë është e kotë të kërkohet të konkurrohen nga vendet e Ballkanit Perëndimor vetëm me norma tatimore të ulëta, pa mos ofruar edhe avantazhe të ngjashme si ato të vendeve ballkanike  anëtare të BE-së.

Një barrë e ulët tatimore nuk mund të kompensojë një mjedis përgjithësisht të dobët ose jo tërheqës për IHD-të. Tatimi është vetëm një element dhe nuk mund të kompensojë infrastrukturën e dobët, qasjen e kufizuar në tregje ose elementë të tjerë të dobët që ndikojnë tek investimet. Gjithashtu, ndërkohë që vëmendja shpesh përqendrohet në tatimin mbi të ardhurat e korporatave, rëndësia e taksave të tjera duhet të njihet.

Një faktor tjetër është se sa miqësore është me biznesin administrata tatimore dhe doganore, qendore dhe lokale. Nga anketimet dhe raportet e shumta të organizatave ne mbrojtje të të drejtave të biznesit shihet si një konkluzion i përbashkët, se në ato vende të rajonit ku investitorët gjejnë sigurinë, parashikueshmërinë, qëndrueshmërinë dhe afatet kohore në zbatimin e rregullave tatimore, si dhe një normë efektive tatimore, atëherë ai mjedis konsiderohet si miqësor me biznesin.

Mjedisi mikpritës fiskal duhet të ndikohet gjithashtu edhe nga nevoja që lind si detyrë për politikën për të ndërmarrë masa kundër keqpërdorimit të sistemit fiskal nga skema agresive tatimore ndërkombëtare, që shfrytëzojnë dallimet mes sistemeve.

Vendet e Ballkanit duhet që gjithashtu të shqyrtojnë trajtimin tatimor të IHD-ve jashtë vendit. Disa vende sot ofrojnë një trajtim tatimor që lejon lehtësim nga tatimi në vendin e origjinës që shkon shumë më larg se argumenti i vjetër në funksion të konkurrencës, i cili kërkon një përjashtim tatimor të vendit të origjinës ose një shtyrje të të ardhurave të pashpërndara të aktivitetit të huaj, duke favorizuar rritjen e tatimit për të ardhurat e krijuara jashtë vendit të rezidencs fiskale.

Në analizën e ndikimit të normave të tatimit mbi fitimin te investimet, nëse shikojmë edhe investimet që parashikohen në buxhet me fonde të brendshme, si dhe ato me fonde të huaja vërehet fakti se në 2016 dhe 2017 realizimi më i lartë si % e PBB-së ka ndodhur në Malin e Zi, që ka normën më të ulët tatimore.

Nga ana tjetër, Greqia që ka normën më të lartë të tatimit mbi fitimin mban vendin e tretë duke konkurruar me ekonominë konkuruese, ambjentin mikpritës dhe pa paragjykime mbi investitorët si dhe një administratë më të kualifikuar se vendet e tjera.

Ndërkohë, Kosova si një vend me nevoja për investime për të mbyllur hapësirat e mungesës infrastrukturore ka një realizim në nivel të lartë në raport me PBB-në, edhe pse në vlerë absolute investimet janë modeste krahasuar me peshën që zbatohet në Rumani, Greqi e Kroaci.

Qeveritë ballkanike duhet të përpiqen të përmirësojnë mirëdashjen e biznesit nga administrata tatimore, duke përmirësuar transparencën dhe sigurinë për një trajtim korrekt tatimor. Duke parë vetëm përpara, kufijtë e konkurrencës tatimore mund të testohen më tej, me ulje të mëtejshme të barrës së tatimeve korporative për investimet e huaja, por edhe duke mos rënë pré e modës së uljes së taksave, kur shihen nga hartuesit e politikave si të panevojshme për të tërhequr investime, për shkak të cilësive të papërmbushura për tërheqje investimesh nga vendi pritës dhe mungesës së një kuptimi të kontekstit lokal për investime të suksesshme të huaja.