Kush duhet të jenë pritshmëritë nga një regjim i kombinuar i politikave fiskale dhe monetare?

Një politikë fiskale që fokusohet te tepricat parësore pavarësisht nga stoku i borxhit real, por e kombinuar me një politikë monetare që siguron pagesat e interesit për borxhin e papaguar,  vlerësohet nga institucionet financiare ndërkombëtare se nuk e ndikojnë borxhin të rritet shumë shpejt.

Në këtë regjim të kombinuar të politikave, politika fiskale nxit inflacionin dhe politika monetare stabilizon në mënyrë pasive borxhin.

Politika fiskale mund ta vendosë ekonominë në një bazë më të shëndoshë afatgjatë përmes investimeve në infrastrukturë, kujdesit shëndetësor dhe arsimit, shpërndarjes se drejtë te të ardhurave dhe mundësive nëpërmjet një sistemi të drejtë të taksave dhe transfertave, si dhe ofrimin e shërbimeve publike bazë. Megjithatë, bilanci i përgjithshëm fiskal ndikon në kërkesën për mallra dhe shërbime dhe në presionet inflacioniste.

Një deficit më i vogël ftoh kërkesën agregate dhe inflacionin, kështu që banka qendrore nuk ka nevojë të rrisë aq shumë normat. Në të kundërt, stimuli fiskal në mjedisin aktual me inflacion të lartë e ka ndikuar Bankën e Shqipërisë të mos veprojë më fort në tregun bankar se deri më tani për të frenuar inflacionin.

Në fakt, nëse rregullimi fiskal do të jetë i qëndrueshëm, i shprehur përmes një kuadri fiskal afatmesëm që skicon drejtimin e politikës gjatë viteve të ardhshme, ai trajton gjithashtu presionet e mundshme mbi qëndrueshmërinë e borxhit. Këtu përfshihen plakja e popullsisë dhe rënia e lindjeve, si dhe nevoja për të rindërtuar kontratën e re sociale që mund të vendoset si një skenar i ri në krizat e ardhshme ose në rast të ecurisë ekonomike si deri më sot.

Shtrëngimi fiskal duket se ka frenuar kërkesën në ekonomi, pa pasur nevojë për rritje të normave të interesit, kështu që kursi real i këmbimit është zhvlerësuar edhe nga ky ndikim. Edhe pse me kosto më të larta të shërbimit të borxhit dhe me bilance primare pozitive në vitet e fundit, borxhi publik ka rënë, pasi është ndikuar nga efekti bumerang i zhvlerësimit të euros, si dhe nga moskryerja e shpenzimeve kapitale, që kanë diktuar ulje të deficitit buxhetor vjetor.

Por, nëse mbiçmimi real i kursit të këmbimit do të ishte i ndikuar vetëm nga kushtet e një politike më të shtrënguar monetare, përveçse inflacioni mund të binte pak më shumë, kjo diferencë do të zvogëlohej nëse edhe vendet partnere me Shqipërinë do të ndiqnin këto politika.

Në një kërkim të politikave monetare dhe fiskale të zbatuara nga disa nga vendet partnere tregtare me Shqipërinë, shihet se përballë çmimeve të larta të ushqimit dhe energjisë, qeveritë kanë përmirësuar pozicionin e tyre fiskal duke kaluar nga mbështetja me bazë të gjerë në asistimin e më të cenuarve, përmes transfertave të synuara të parave.

Për shkak se goditjet e ofertës janë afatgjata, përpjekjet për të kufizuar inflacionin përmes kontrolleve të çmimeve, subvencioneve ose shkurtimit/lehtësimit të tatimeve do të ishin të kushtueshme për buxhetet dhe përfundimisht nuk do të ishin efektive.

Në këto rrethana ekonomike dhe fiskale, qëndrimi i dëshirueshëm fiskal dhe masat që e mbështesin atë do të varen nga politika specifike të pritshme për tu zbatuar gjatë vitit 2024 nga Ministria e Financave dhe Banka Qendrore, duke përfshirë normat aktuale të inflacionit dhe konsideratat afatgjata si nivelet e borxhit dhe nevojat zhvillimore.

Ne mendojmë se:

Nëse inflacioni do të vijojë të jetë më i lartë se parashikimi paraprak, natyrshëm që forcon bindjen për politika më agresive fiskale në drejtim të shtërngimit fiskal.

Versioni më i pranueshëm do të ishte duke kërkuar rritjen e të ardhurave nga ngushtimi i evazionit dhe drejtësia tatimore e barrës fiskale, si dhe prioritizimi i shpenzimeve që ruajnë mbrojtjen sociale, duke u orientuar te investimet që nxitin rritjen në kapitalin njerëzor dhe kapitalin korrespondues fizik.