Fuqia e rrjetëzimit të shoqërisë civile dhe përfshirja në proceset vendore me ekspertizën e saj

Blogu altax, anketim, audit social, bashki, keshill bashkiak, matra, premtim zgjedhor, program politik, rrjetezimi, shoqëria civile, zhvillim ekonomik 0 Comments

Forcimi i rrjetit të shoqërisë civile dhe koordinimi me politikat vendore dhe qendrore për parandalimin dhe luftimin e ekstremizmit të dhunshëm. Në buxhetet e Bashkive, ashtu si kemi monitoruar edhe buxhetet e bashkive të tjera në gjeografi të ndryshme konstatohet se mungojnë politika dhe qasje vendore të fokusuara te fenomene mjaft në rritje të ekstremizmit të dhunshëm. Referuar Udhëzuesit për këtë qëllim[1], duket se megjithë angazhimet e OSHC-ve, ende mungon ndërlidhja midis strategjisë kombëtare[2], programeve të institucioneve qendrore dhe ndërlidhja me programet e politikave vendore duke synuar edhe një azhornim të buxheteve në këtë drejtim. Roli i shoqërisë civile duhet të rritet përtej formave të ndërgjegjësimit dhe informimit duke përdorur burimet e tyre informative dhe teknike për të arritur në forcimin e besimit qytetar te qeverisja vendore.

Një kalendar i përbashkët për këtë temë do të vlente për të krijuar lidhje dhe një rritje të shkëmbimit të përvojës duke aktivizuar edhe ndërgjegjen qytetare, pa të cilën nuk është e mundur matja e efektivitetit të kësaj qasje politike[3].

Vini re! Ne mendojmë dhe do ta propozojmë te AMSHC se roli më konkret i OSHC është në rritjen e argumentimit të oponencës ndaj programeve jo performuese të qeverisjes vendore dhe atyre që janë vendosur nga qeverisja qendrore, por një tregues mëse i nevojshëm lidhet me optimizimin e qendrave për nxitjen e aftësive profesionale dhe tradicionale, si dhe dhënia e ndjesisë së forcës së komunitetit të bashkuar nëpërmjet programeve që prodhojnë vlera të shtuara kundra varfërisë.

Politikat e barazisë gjinore si një pjesë e rritur e programeve të bashkisë-qeverisë, si dhe organizatave duhet të optimalizohen më shumë me skema financiare duke arritur edhe jetëzim të strategjisë kombëtare[4]. Në bazë të përvojave të mira ndërkombëtare duket se një vlerë e shtuar në këtë drejtim lidhet me barazinë e të ardhurave nga puna, të cilën një pjesë e madhe e vendeve europiane, por edhe në botë po e shpallin si një mënyrë më efektive për barazinë gjinore nëpërmjet skemës së transparencës së pagave. Strategjia ndoshta do të kërkojë të përshtate, pasi ka mjaftueshëm përsëritje të programeve që nuk kanë funksionuar as në të kaluarën.

Në mars 2021, Komisioni Evropian paraqiti një propozim për transparencën e pagave për të siguruar që gratë dhe burrat në BE të marrin paga të barabarta për punë të barabartë.

Nxitja e bizneseve për të investuar në trajnime është pak e përhapur, por kërkon angazhim dhe nevojë për politikë të re. Të mësuarit elastik do të përfitojnë bizneset e mëdha dhe të mesme dhe punonjësit e tyre. Me shumë biznese që tani drejtojnë operacione më të dobëta edhe për shkak të pandemisë, ekziston një shqetësim i vërtetë që investimi në aftësi dhe trajnime, i cili tashmë është i ulët, bie edhe më poshtë në listën e prioriteteve. Ndërsa një përqindje relativisht e ulët e punëdhënësve në Shqipëri ofrojnë trajnime në krahasim me ekonomitë e tjera rajonale, kostot mesatare të trajnimit për punonjës janë as sa ¼ e mesatares së vendeve të BE-së[5].

Ky lloj i të mësuarit intensiv, specifik dhe modular mund të jetë gjithashtu i dobishëm për punëdhënësit e vegjël dhe të mesëm që kërkojnë të trajnohen dhe të trajnojnë punonjësit e tyre. Ndërsa duhet bërë praktikë standard e detyrueshme për bizneset më të mëdha që të përfshijnë mësimin në ditën e punës, me ekipe të tëra të përkushtuara për ‘Të mësuarit dhe Zhvillimin’ për fuqinë e tyre punëtore, NVM-të duhet të rimbursohen për financimin e punonjësve njësoj si para fillimit të pandemisë. Nga një verifikim nga ekspertët tanë i Strategjisë Kombëtare për Punësim dhe Aftësi, 2019-2022 u konstatua se nuk përfshihet trajnimi i punonjësve pranë bizneseve të tyre si një angazhim që duhet vendosur në dialog me punëdhënësit.

Nisur nga situate, ne propozojmë një propozim për azhornim të Strategjisë Kombëtare për Punësim dhe Aftësi, 2019-2022, në rolin e grupit të interest duke u koordinuar edhe me OSHC e specializuar në këtë drejtim për të përçuar mekanizmat e nevojshëm për trajnimin dhe aftësimin në punë të punonjësve të sektorit privat.

Fuqia e rrjetëzimit të shoqërisë civile vendore ndaj problemeve sociale lidhur me edukimin, shëndetësinë, punësimin, ambjentin, korrupsionin dhe shfrytëzimi i të drejtave të partneritetit me OSHC. Sipas Studimit për vlerësimin e rrjeteve të OSHC-ve në Shqipëri[6] konkludohet se “Kapaciteti i rrjeteve në lidhje me qeverisjen organizative/demokracinë e brendshme vlerësohet si i ulët nga rrjetet pjesë e këtij vlerësimi. Rrjetet identifikojnë më së shumti mungesë kapacitetesh për çështje të tilla si ngritja e fondeve, analiza e politikave, legjislacioni tatimor, detyrimet fiskale dhe raportimi financiar, përgatitja e një dokumenti politikash dhe zhvillimi i nismave advokuese. Ndërsa organizata në nivel kombëtar dhe/apo në disa prefekturave zhvillojnë partneritete dhe formojnë rrjete e koalicione, jashtë Tiranës, rrjetet midis OSHC-ve në nivelin lokal janë përgjithësisht të dobëta.

Të gjitha rrjetet e koalicionet ndjejnë nevojën për më shumë rrjetëzim në nivel ndërkombëtar.

Pothuajse të gjitha rrjetet e OSHC-ve nuk kanë plane strategjike të cilat do të ofronin bazën dhe strukturën për të ndjekur një vizion më të madh, për të udhëhequr rrjetin në veprimtarinë e tij dhe zbatimin e aktiviteteve, si dhe për të maksimizuar mundësitë për të ndikuar më shumë në mjedisin ku rrjetet veprojnë”.

Nisur nga kjo përmbledhje shikohet se monitorimi qytetar nuk arrihet në nivelet që kërkon të përçojë edhe kjo analizë jona, për sa kohë nuk adresohen për trajtim dhe zgjidhje problemet e përmendura më lart dhe që nga përvoja dhe analiza jonë konfirmohet se ka vërtetësinë.

Në disa nga gjetjet që përmenden në Raportin e partneriteti për qeverisjen e hapur[7], në rekomandimet e tij, të cilat ende nuk konsiderohen të përmbushuara sipas monitorimit të kryer nga autorët e këtij raporti.

Orientimi dhe organizimi i asistencës teknike dhe strategjive të shoqërisë civile, si një angazhim përcaktues i ngjashëm me nevojat dhe orientimin e programeve të organizatave të huaja duhet të shihet si një nevojë për koordinim me rrjetin e OSHC-ve dhe pushtetin vendor. Në mbështetje dhe në zhvillim të programeve të Strategjive sektoriale, si dhe plan veprimeve për zbatimin e tyre duhet të kërkohet nga rrjeti i shoqërisë civile një dokument ku të përfshihet edhe orientimi dhe organizimi i ekspertizës teknike dhe strategjive të shoqërisë civile, si një angazhim përcaktues i ngjashëm me nevojat dhe orientimin e programeve të organizatave të huaja të kërkuara nga qeveria[8].

Kjo asistencë e shoqërisë civile do të vlente për një koordinim shumëpalësh të marrëveshjeve për asistenca sektoriale dhe me objekte tematike për një përdorim më të madh të qasjeve programatike në asistencën për zhvillim dhe një fokus të shtuar nga partnerët (të huajt, qeveria, shoqëria civile, organizatat e biznesit) për zhvillim për sa i përket nevojave ku janë konstatuar nga qeveria qendrore dhe vendore.

Matja dhe monitorimi në vijimësi i varfërisë sipas dokumenteve qendrore dhe shtrirjes për pushtetin vendor të përfshirjes sociale me plan veprime të përgatitura nga OSHC në ndihmë të bashkisë. Përfshirja sociale, e cila është pjesë e Strategjisë Kombëtare të Mbrojtjes Sociale[9] edhe pse administrohet si një politikë nga qeverisja qendrore (MSHMS) ka të nevojshme që të asistohet në praktikën e zbatimit për të ndërmarrë analiza teknike dhe veprime të koordinuara me programin e Bashkisë për të siguruar integrimin aktiv të përfshirjes sociale në funksion të adresimit të nevojave dhe problematikave përmes një modeli integrues, ku jetët e njerëzve dhe nevojat e tyre shihen, vlerësohen dhe mbështeten nga një këndvështrim shumëplanësh.

Një qasje dhe vëmendje e këtij formati duhet të ngjasojë me Planin për Zhvillim. Ndryshimet, përmirësimet dhe arritjet mund të jenë të qëndrueshme veçse përmes një strategjie të tillë, ku përqasja e integruar nënkupton nevojën për koordinim dhe sinergji në fusha si: arsimi, punësimi, përkujdesi shëndetësor, strehimi dhe shërbimet shoqërore. Për arritje të qëndrueshme, gjatë të gjitha përpjekjeve të ndërmarra nevojiten të zbatohen procese me pjesëmarrje të komuniteteve.

Premtimet zgjedhore dhe Programet politike për uljen e varfërisë, politikat sociale dhe ekonominë dhe zbatimi i tyre në bashki duhet të kthehet në një model për monitorim në mënyrë të organizuar dhe brenda rrjetit të OSHC-ve, sipas fushës së ekspertizës. Praktikat e deritashme të fushatave zgjedhore të subjekteve politike dhe përfaqësuesve të tyre për kryetarë bashkie dhe këshilltarë vendorë janë programe që nuk gjenden të publikuara në asnjë faqe online apo të publikuara në formate që të konsiderohen si version zyrtar i Programit politik qeverisës qendror.

Nisur nga kjo kulturë ende e papërhapur nevojitet që të ketë një detyrim, sipas ligjit për transparencën dhe etikën vendore të përfshihet shoqëria civile vendore në funksion të matjes së përmbushjes duke përdorur praktika të mira në këtë drejtim nga projekte me këtë objekt zhvillimi. Ndërsa organizata ALTAX mban një portal të dedikuar (polifakt.al) për monitorimin e përgjegjshmërisë financiare të zgjedhjeve administrative nga 2009-2021 dhe vijimësinë e zotimeve politike të qeverisë Rama 3 (2021 -2025) [10], një tjetër OSHC që zhvillon aktivitet të zgjeruar në monitorimin e premtimeve dhe zotimeve të nivelit të qeverisjes qendrore dhe vendore ka monitoruar transparencën në 10 Bashki dhe premtimet e 40 kryebashkiakëve për vitin 2020[11].

Ndërkohë një tjetër projekt “Matësi Elektoral” [12], që ka aktivitet të azhornuar për transparencën e shpenzimeve dhe investimeve është një tjetër përvojë e mirë që nevojitet të ndërlidhet edhe me OSHC vendore. Nisur nga një përvojë e re që ndjek dhe monitoron aktivitetin e zyrtarëve të lartë publikë bazuar mbi premtimet zgjedhore dhe zotimet pasi zgjidhen si funksionarë publikë janë pjesa që duhet të koordinohet për shpërndarje përvoje dhe rrjetëzimi në shërbim të transparencës sipas burimeve të përbashkëta.

Vini re!
Mbajtja e një regjistri për premtimet dhe përmbushjen e tyre nga qeverisja vendore duhet të jetë edhe një qasje e koordinuar e OSHC-ve që kanë krijuar një përvojë për të qenë pjesë e monitorimit njësoj si organizatat e tjera që shërbejnë si rojtare të procesit zgjedhor. Një profilim i tyre do ti shërbente shumë më mirë transparencës së bërë deri më sot.

Modelimi i qeverisjes në marrjen e opinionit të OSHC-ve për të hartuar politikat në funksion të zhvillimit të potencialeve njerëzore dhe programeve kundra varfërisë . Në kontekstin e analizimit, diskutimit dhe propozimit të politikave të koordinuara të organizatave të biznesit, të organizatave të punës, si dhe OSHC[13] dhe ekspertëve të pavarur shihet si i nevojshëm rrjetëzimi dhe koordinimi mes tyre për të qenë skalioni i parë për argumentimin e ndryshimeve duke shërbyer edhe si pjesa e shëndetshme e transparencës me fakte dhe argumentuese përballë nismave që ndërmerr shpesh në vitet e fundit qeveria dhe të cilat i diktohen edhe qeverisjes vendore, pa arritur të shikohet me detaje fizibiliteti dhe jetëgjatësia e nismave të tilla politike.

Ajo që duhet në gjithë këtë komunikim është vendosja e propozimeve për politika të reja në kontekstin e analizës shumëplanëshe dhe duke synuar të azhornohet me strategjitë dhe planet e veprimit, të cilat deri më sot janë konstatuar se u mungon realiteti dhe nuk kanë jetëzim me nevojat reale të biznesit dhe komunitetit.

Një pikë e Anketimit tonë drejtuar publikut të disa prej bashkive kryesore me pyetjen “Sipas jush, a është politika kundër varfërisë efektive në shërbim të nevojave të të varfërve?”, 68% e tyre u përgjigjën “PO”, 27% e tyre u përgjigjën “JO”, 5% tjetër u përgjigj “Nuk e di”. Këto rezultate tregojnë se ndërhyrjet për uljen e varfërisë kanë dhënë efekte më gjithpërfshirëse.

Përfshirja e OSHC-ve në monitorimin dhe rekomandimin e adresimit për zgjidhje të problemeve në zbatimin e strategjisë për mbrojtjen sociale dhe politikave social-ekonomike dhe programeve sociale sipas transfertës së pakushtëzuar duhet të jetë pjesë e kalendarit të veprimtarisë së Këshillit bashkiak dhe Bashkisë për reflektimin e sinkronizuar të qëndrimit qytetar dhe qeverisjes ndaj politikave të qeverisë qendrore në hartimin e buxhetit. Megjithëse, në gjithë raportet e monitorimit dhe raportimit të OSHC-ve ka një dakortësi për bashkëveprim, rezulton se në praktikë secila nga to fokusohet te objekti i ngushtë që kanë bazuar mbi nivele ekspertize të brendshme/të huazuar.

Por, realisht përtej problemit që përmendëm ka një numër pengesash, të cilat kufizojnë angazhimin e politikave të OSHC-ve[14]. Kontekstet e pafavorshme politike ose proceset problematike të politikave kufizojnë punën e OSHC-ve. Megjithatë, nëse pengesat shpesh të brendshme të OSHC-ve do të tejkalohen duke synuar që së pari të synojnë në aplikime projektesh më bashkëautorësi atëherë, pjesa tjetër e barrierave që janë nga ndikime jashtë tyre do të jenë më pak të vështira me kalimin pak viteve.

Ky raport mundet që të rekomandojë që vetë fokusi i donatorëve në dhënien e fondeve duhet të stimulojë në mënyrë të detyrueshme bashkëpunimin në thirrjet e projekteve duke vendosur në plan të dytë projekte specifike, që nuk kërkojnë domosdoshmërisht mbulim me ekspertizë të shumë sektorëve. Nga ana tjetër, duhet të kërkohet me forcën e ligjit pjesëmarrja e detyruar e ekspertizës së shoqërisë civile në çështjet që ekspozohen nga Bashkia si problematika të mbartura dhe që kanë nevojë për adresim të rriskut jashtë juridiksionit të Bashkisë.

[1] https://www.osce.org/files/f/documents/8/d/411689_0.pdf

[2] https://mb.gov.al/wp-content/uploads/2018/07/strategjia_kombetare_per_luften_kunder_ekstrmizmit.pdf

[3] https://www.gcerf.org/wp-content/uploads/2021/05/rosand_and_manton_newsbrief.pdf

[4] https://shendetesia.gov.al/wp-content/uploads/2021/07/Strategjia-Kombetare-per-Barazine-Gjinore-2021-2030.docx

[5] https://www.eib.org/en/stories/employer-provided-training

[6] https://portavendore.al/wp-content/uploads/2020/01/Hartëzimi-dhe-vlerësimi-i-Rrjeteve-të-OSHC-ve-në-Shqipëri-min.pdf

[7] https://www.opengovpartnership.org/wp-content/uploads/2020/06/Albania_Design_Report_2018-2020_ALB_for-public-comment.pdf

[8] http://web.worldbank.org/archive/website01337/WEB/IMAGES/ALB_V_AL.PDF

[9] http://qbz.gov.al/eli/vendim/2019/12/24/866

[10] https://polifakt.al/meter_category/programi-2021-2025-qeveria-rama-3/

[11] https://portavendore.al/wp-content/uploads/2021/04/Raport-monitorimi-Transparenca-e-10-bashkive-dhe-matja-e-40-premtimeve-te-kryebashkiakeve.pdf

[12] https://www.matesielektor.al/premtime-elektorale