Çfarë ka nëse kompanitë nuk do të paguajnë ndonjëherë divident?

Dividenti është ende një kulturë e mangët në historinë e zhvillimit të kapitaleve në Shqipëri edhe pse jemi tre dekada pervoje kapitalizmi. Kompanitë, që operojnë në ekonominë shqiptare, ne fare pak raste bëjnë tansparente politikën e zbatuar përsa lidhet me shpërndarjen e dividentëve. Ndoshta nuk ka ende një ambjent ekonomik formal për këtë tatim që pasqyron kapitalin, por edhe bursa lidhur me formalizimin dhe sistemin financiar të duhur mungon.

Biznesi, shteti, organizatat, institutet, të gjithë kanë qenë të zënë me politikat dhe komentet për nxitjen e investimeve në vend, por pa studiuar dhe diskutuar se në çfarë ambjenti ekonomik dhe financiar po investohen kapitalet.

Studimet akademike apo publikimet mediatike për temën e mospagimit të dividentëve pothuaj se nuk egzistojnë. E megjithatë është shumë e nevojshme që politika e kompanive për dividentët duhet të kthehet në një debat po aq të rëndësishëm sa qeverisja e tyre.

Ky shqetësim është i ligjshëm, përderisa fati i më shumë se 80% të ekonomisë së vendit varet pikërisht nga kjo qeverisje, që vit pas viti në dy dekadat e fundit ka zëvendësuar morinë e ish-ndërmarrjeve shtetërore që ishin subjekt i një rrjeti të gjerë studimesh dhe analizash nga institutet shkencore.

Dekada më përpara gjithë ndërmarrjet shtetërore derdhnin në buxhet gjithë pjesën e mbetur të fitimit, që sot quhet divident. Ndërsa kompanitë private në ekonominë e sotme sipas statistikave tatimore të 10 viteve të fundit llogaritet se paguajnë divident vetëm 0.7 në 10 kompani. Ky tregues na thotë se vetëm 7% e afër 50 mijë kompanive të mesme dhe të mëdha (sipas standarteve shqiptare të segmentimit) janë duke ndjekur një politikë që përkon me qëllimin e investitorëve: rimarrja e investimit. Pjesa tjetër e bizneseve nënkuptohet se e kanë riinvestuar fitimin në bizneset e tyre duke synuar zgjerim dhe rritje të aktivitetit. Faktet e prezantuara në media tregojnë se tendenca e zgjerimit të bizneseve është ndryshe, por kjo është një çështje që duhet ta vërtetojë administrata fiskale.

Tatimi mbi dividentin në të ardhurat e buxhetit ka mbajtur gjithnjë një peshë më pak se 1 përqind. Kjo shumë është e vlefshme me një fitim të shpërndarë nga gjithë ekonomia shqiptare në një vlerë që është poshtë pragut të 250 milionë eurove.

Nëse i analizojmë këto numra duke gjykuar arsyet e situatës, në të cilën është transparenca e shpërndarjes së fitimit pas tatimeve, një gjetje e parë lidhet me kapitalizimin e ulët që ka shoqëruar gjithë zhvillimin e kapitaleve në tregun shqiptar ende të paformatuar sipas parimeve të bursave.

Kompanitë që operojnë në Shqipëri kanë jo vetëm kapitalizim të ulët, por edhe vlerat e aktiveve mbi të cilat bazohet pritshmëria e fitimeve janë me probleme të mprehta të informalitetit, por dhe evazionit.

Por, çfarë ka nëse kompanitë nuk do të paguajnë ndonjëherë divident?

Nuk është ende fatkeqësi për ekonominë shqiptare, nëse një kompani nuk paguan divident. Por mos pagesa duhet te justifikohet me argumentin e drejtuesve të saj se e kane investuar fitimin për rritjen e shpejtë të aktivitetit (për rastet e kompanive të reja në treg), apo për rritje të vlerës së kompanive (për ato që kanë krijuar një stabilitet në treg).

Vendime të tilla në praktikën e sotme botërore konsiderohen si të vlefshme për mirëqeverisjen e kompanive të suksesshme (rasti i kompanive të zotëruara nga Warren Buffett, Bill Gates).

Logjika e zhvillimit dhe rritjes së një kompanie që ka një shtrirje të madhe në treg shkon përkrah me vendimin për riinvestimin e fitimeve të pashpërndara në investime dhe mospagimin e dividentëve.

Por, tregu në të cilin operojnë këto kompani, si përsa i përket formalizmit, po ashtu edhe kuadrit rregullator është jashtëzakonisht i dallueshëm nga tregu ku operojnë kompanitë në Shqipëri.

Dallimi i parë është tregu i kapitaleve, i cili në Shqipëri mungon. Ky ambjent i ndryshëm është argumenti i parë dhe i fundit që bën dallimin midis dy tregjeve ku operojnë kompanitë.

Nëse te mungon vendi ku duhet të shesësh, atëherë nuk mund të flasësh as për aksionerë, as për shitje dhe blerje të aksioneve, por as edhe për transparencë të kompanive.

Natyrisht, që me rritjen e qarkullimit tregtar të kompanive shqiptare, si dhe ballafaqimet me tregjet e huaja, tendencat për tregtimin e kapitalit në bursë do të vijnë duke u rritur gradualisht. NË momentin, që kapitalet e kompanive rezidente shqiptare do të nevojitet që të shkëmbehen në tregjet europiane e më gjerë, atëherë do të ketë ardhur pika kritike e krijimit te bursës për tregtimin e kapitaleve.

Dallimi i dytë duket, nëse shikojmë faktin e mospagimit të dividentëve në Shqipëri duke u nisur nga ndikimi i politikës tatimore. Ky është një diskutim që nuk ka nevojë për analizë të thellë. Tatimi mbi dividentin nuk ka qenë më i lartë se 15% në këto 10 vitet e fundit. Tatimi i dividentit nuk ka qenë i ekspozuar përballë rriskut të një norme taksimi më të lartë se në vendin e origjinës së investitorëve të huaj, për arsye të politikës së taksave më të ulta se vendet e tjera. Ndërkohë, investitorët vendas kanë qenë ndër vite të stimuluar në forma të ndryshme për tatimin e dividentit, pasi pjesa më e madhe e fitimit pas tatimeve është konsideruar nga administrata si i riinvestuar.

Por, cila duhet të jetë qasja e bizneseve shqiptare në këtë diskutim?

Kompanitë e mëdha dhe të maturuara në tregun shqiptar, të cilat nuk po riinvestojnë si më përpara dhe kanë arritur të kenë fitime të qëndrueshme duhet që të orientohen drejt standartit të rritjes së transparencës së kapitaleve të tyre, me qëllim që të jenë të përgatitura në ekspozimin e ardhëm në tregun e integruar europian.

Vendimi i parë i matur është shpërndarja e dividentit, i cili formalizon dhe shtresëzon kapitalet e tyre dhe e rrit besueshmërinë e biznesit në treg, duke përmirësuar standartin e marëdhënieve me partnerët e huaj.

Nisur nga nevoja për thithjen e kapitaleve të huaja, transparenca e kapitalit dhe pagesës së tatimeve, e veçanërisht të tatimit mbi dividentin janë treguesë që në mënyrë të natyrshme do të përmirësojnë shëndetin e ekonomisë dhe hapjen e saj në tregjet e huaja. Investitorët do ta përkthejnë pagesën e dividentit si një sinjal të lidhur me integritetin e biznesit shqiptar dhe si një fakt të një menaxhimi të fortë që ka pritshmëri të mira për fitimet e ardhme. Konkluzioni është se biznesi shqiptar duket më tërheqës për investitorët.

Por, nëse vendimi i bizneseve për të mos paguar divident vijon të jetë një rregull i përsëritshëm vit pas viti, atëherë edhe sinjalet që do t’i jepen tregut dhe investitorëve janë e kundërta e pritshmërive të tyre. Ky konkludim për tregun shqiptar do të çojë në hezitimin e tyre për të investuar kapitale në kompanitë shqiptare.

Një fakt mbetet i njëjtë me kalimin e kohës: investitorët kanë një histori të gjatë dashurie me dividentin.

Mbajeni mend!